جایگاه نیازهای اولیه و اساسی انسان در آیات قرآن با نگاهی به نظریه یوهان گالتونگ در مقولۀ صلح و خشونت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه اصفهان

2 گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات و معارف اهل بیت، دانشگاه اصفهان، اصفهان

3 علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات و معارف اهل بیت، دانشگاه اصفهان، اصفهان

چکیده

از نگاه «یوهان گالتونگ» جنگ صرفاً یک شکل از خشونت است و صلح با ترک مخاصمه به دست نمی‌آید، بلکه در نبود خشونت محقق می‌گردد. گالتونگ خشونت را «اختلال و آسیب قابل اجتناب در مسیر تأمین نیازهای اولیۀ انسان‌ها» می‌داند. از این دیدگاه، خشونت بی‌عدالتی است و هر خشونتی سرآغاز زنجیرۀ خشونت‌های بعدی می‌شود. پس برای رسیدن به صلح باید چرخۀ خشونت قطع شود و این امر جز با برچیده شدن مناسبات ناعادلانه و تبعیض‌آمیز در میان ملت‌ها محقق نمی‌شود. از نظر او، فرهنگ منشأ این نوع مناسبات است و دین که از مؤلفه‌های اصلی فرهنگ است، نقش مهمی در برقراری صلح یا رواج خشونت دارد.
مسئلۀ اصلی پژوهش حاضر این است که نیازهای اولیه و اساسی انسان در آموزه‌های قرآنی چه جایگاهی دارند؟ آیا این نیازها در قرآن محترم شمرده و به رسمیت شناخته شده‌اند؟ پاسخ مثبت به این پرسش به معنای صلح‌محور بودن و پاسخ منفی به آن به معنای خشونت‌محور بودن آموزه‌های اسلامی ـ قرآنی خواهد بود. این پژوهش که به روش توصیفی ـ تحلیلی انجام شده، در پایان نتیجه می‌گیرد که نیازهای اولیه و اساسی انسان از جایگاه والایی در قرآن برخوردارند و قرابت مفاهیم «فساد» و «سیئه» با «خشونت» و قرابت مفهوم «محاربه به قصد فساد فی‌الارض» با «تروریسم»، نشان‌دهندۀ عزم اسلام برای مبارزه با خشونت و تروریسم است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Place of the Primary and Fundamental Human Needs in the Quran Verses with a Look to the Johan Galtung’s Theory in the Categories of Peace and Violence

نویسندگان [English]

  • Ahmad Ali Sahebnasi 1
  • Muhammad Reza Haji Esmaeili Hosseinabadi 2
  • Mahdi Muti 3
1 A PhD student in the Quran Sciences & Hadith
2 Full professor at University of Isfahan
3 Associate professor at University of Isfahan
چکیده [English]

From the view of Johan Galtung war is merely a form of violence and peace is not gained through armistice but it is took place by the absence of violence. Galtung defines that violence is the avoidable impairment and disturbance for the satisfaction of the fundamental needs of human beings and every violence is the origin of the next chain of violence, Therefore for achieving peace the cycle of violence should be broke and this does not occur except with eliminating the injustice and discriminatory relations among nations. From his view the culture is the origin of these relations and the religion which is of the main components of the culture has a vital role in establishing peace or the propagation of violence. In the present note the main issue is what the place of the primary and basic human needs in the Quran teachings. Have these needs been respected and recognized in the holy Quran? The positive response to this question will mean peace-centered of the Quran teachings and the negative response will mean the violence-centered of the Quran Teachings. This research with analytic-descriptive method has been adopted and at the end it results that the primary and basic human needs have a superior position in the holy Quran. The correlation of the concepts “corruption and shortcomings” with violence and the correlation of the concept “aggression with the intention to create corruption on the earth” with terrorism is a sign of Islam intention to combat with violence and terrorism.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The noble Quran
  • Islam
  • Violence
  • Peace
  • Primary needs
  • Johan Galtung
  1. اکبری چایی‌چی، رسول، بررسی نظریات معاصر درباره رابطۀ دین با جنگ و صلح و جستجوی مبانی صلح در قرآن، پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته ادیان و عرفان، به راهنمایی مهدی حسن‌زاده و منصور معتمدی، مشهد، دانشگاه فردوسی مشهد، 1391 ش.
  2. پاینده، ابوالقاسم، نهج الفصاحة (مجموعه کلمات قصار حضرت رسول)، چاپ چهارم، تهران، دنیای دانش، 1382 ش.
  3. حیدر قزلباش، محمدعارف، صلح و خشونت از دیدگاه قرآن و حدیث و پاسخ به شبهات، پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته علوم قرآن و حدیث، به راهنمایی فتح‌اللّٰه نجارزادگان، قم، جامعة المصطفی العالمیه، 1384 ش.
  4. راغب اصفهانی، ابوالقاسم حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، بیروت ـ دمشق، دار العلم ـ الدار الشامیه، 1412 ق.
  5. صباغچی فیروزآباد، یحیی، مبانی نظری صلح و خشونت در اسلام، رساله دکتری رشته فلسفه دین و مسائل جدید کلامی، به راهنمایی عباس ایزدپناه، محسن جوادی، محمد لگنهاوسن و غلامحسین روحی، قم، دانشگاه قم، 1393 ش.
  6. طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، چاپ پنجم، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1417 ق.
  7. مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1368 ش.
  8. مغنیه، محمدجواد، تفسیر کاشف، ترجمه موسی دانش، قم، بوستان کتاب، 1378 ش.
  9. مکارم شیرازی، ناصر، الامثل فی تفسیر کتاب اللّٰه المنزل، قم، مدرسه امام علی بن ابی‌طالب‰ ، 1421 ق.
  10. هاشمی شاهرودی، سیدمحمود، «محارب کیست و محاربه چیست؟ (بحثی در شناخت موضوع حدّ محارب)»، فصلنامه فقه اهل بیتŒ، شماره 11ـ12، پاییز و زمستان 1376 ش.
  11. Abu-Nimer, Mohammed, Nonviolence and Peace Building in Islam: Theory and Practice, Gainesville, Florida, University Press of Florida, 2003.
  12. Galtung, Johan, “Cultural Violence”, Journal of Peace Research, Vol. 27(3): 291-305, Sage Publications, Ltd., Aug. 1990, Available at: <https://www.jstor.org/stable/423472>.
  13. Id., “Violence, Peace, and Peace Research”, Journal of Peace Research, Vol. 6(3): 167-191, Sage Publications, Ltd., 1969, Available at: <http://www.jstor.org/stable/422690>.
  14. Galtung, Johan & Dietrich Fischer, Johan Galtung, Pioneer of Peace Research, Springer Briefs on Pioneers in Science and Practice 5, 2013.
  15. Merriam-Webster Dictionary, Retrieved March 27, 2020, <www.merriam-webster.com>.
  16. Sachedina, Abdulaziz, The Islamic Roots of Democratic Pluralism, Oxford, Oxford University Press, 2000.
  17. Silvestri, Sara & James Mayall, The Role of Religion in Conflict and Peacebuilding, London, British Academy, September 2015.