نقد و بررسی جبرگروی اقتصادی از دیدگاه قرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشیار دانشگاه علوم اسلامی رضوی

چکیده

بر اساس آیاتی متعدد، تقدیر و قبض و بسط روزی به مشیت الهی است. این آیات ممکن است نوعی جبرگروی اقتصادی را به ذهن متبادر سازد و این پرسش را ایجاد کند که آیا مقدار رزق، از پیش تعیین شده است؟ و در این صورت، آیا عناصری مانند کار و تدبیر یا عوامل معنوی می‌تواند «سقف» رزق «مقدر» را افزایش دهد؟ تحلیل آیات و روایات مرتبط نشان می‌دهد که رزق به سان دیگر مقدرات، به دو نوع محتوم و غیر محتوم تقسیم می‌شود. رزق محتوم در بخش مقدرات حتمی انسان جای می‌گیرد، ولی رزق غیر محتوم ممکن است با ترک طلب و تدبیر یا ناشایست‌های رفتاری از دست برود. نقش انسان در افزایش یا کاهش رزق خود در محدوده رزق غیر محتوم، انگاره جبرگروی اقتصادی را منتفی می‌سازد، اگرچه بخش محتوم رزق، خود نافی تفویض و اختیار مطلق آدمی در این عرصه است؛ ضمن آنکه در این محدوده نیز صرفاً قبض و بسط روزی تقدیر می‌شود و نه فقر و غنا. نسبت دادن رزق به خداوند نیز تأیید جبرگروی اقتصادی نیست، بلکه بیانگر توحید ناب در منطق قرآنی است. قبض و بسط رزق در تقدیر الهی، بر اساس مصالح و حکمت‌هایی است که برای رشد و تکامل انسان‌ها ضرورت دارد؛ از جمله: پیشگیری از ستم و سرکشی، آزمایش، عقوبت، هشدار و مصالح ویژه مؤمنان.
این نوشتار به روش توصیفی ـ تحلیلی سامان یافته و به پرسش‌های یادشده در عرصه تقدیر و قبض و بسط رزق و جبرگروی اقتصادی پاسخ می‌دهد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Economic Determinism; Correct Analysis of Teachings; Criticism of Misperceptions

نویسندگان [English]

  • Javad Irvani
  • Mohammad Emami
Associate professor at Razavi University
چکیده [English]

According to numerous verses, praise and bidding is a daily extension of divine providence. These verses may bring some kind of economic determinism to the mind and raise the question of whether the value of money is predetermined? The analysis of related verses and narrations shows that the virtues, like the other verses, are divided into two types of inevitable and inevitable. The inevitable sacrifice falls into the inevitable part of human beings, but the inevitable sacrifice may be lost through abandonment and deliberate or inappropriate behavior. The role of man in increasing or decreasing his worth within the limits of the unlikely gift will disprove the notion of economic determinism, The attribution of God to God is not a confirmation of economic determinism, but rather a pure monotheism in Qur'anic logic. Propagation in the divine destiny is based on the materials and wisdoms necessary for human growth and development, including: prevention of oppression and rebellion, testing, retribution, warning, and special materials for believers.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Predestination
  • Daily bills
  • Divine providence
  • Economic determinism