تحلیل معنایی واژۀ «لعلّ» در قرآن و تأثیر آن در فهم آیات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی، دانشگاه فردوسی مشهد

2 گروه زبان عربی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

واژۀ «لعلّ» که 129 در قرآن کریم به کار رفته است، در ساختار زبانی قرآن، گاه معنایی را افاده می‌کند که موهم معنا می‌گردد. این واژه در ساختار زبانی قرآن به چند معنا به کار رفته است؛ ولی در تحلیل آن توسط قرآن‌پژوهان و مترجمان، تنها معنای نخست آن مورد توجه قرار گرفته و عموم مترجمان قرآن در عموم موارد، این واژه را «شاید» و «باید» ترجمه نموده‌اند. در این مقاله تلاش خواهد شد تا با تعیین معانی متعدد «لعلّ» با توجه به معنای بافتی و نقد معنای غیربافتی، معنای دقیق آن واژه در هریک از آیات شریفه گزینش گردد. نتیجۀ این پژوهش آن خواهد بود که «لعلّ» در بافت زبانی قرآن کریم، به 7 معنا به کار رفته است که عبارت‌اند از: ترجّی تکلمی، ترجّی مقامی، تمنّی، تعلیل، استفهام، ظنّ و یقین. مترجمان و قرآن‌پژوهان در هنگام فهم و ترجمۀ آیات، نباید از این معانی غافل شوند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Interpreting the Meaning of the Word “Lʿalla” (Arabic: لَعَلَّ, lit. maybe) in the Noble Quran and Its Effect on Understanding the Verses

نویسندگان [English]

  • Hossein Zia Tawhidi 1
  • Sayyid Hossein Sayyidi 2
1 PhD student in Arabic Language & Literature, Ferdowsi University of Mashhad
2 Professor, Dept. of Arabic Language & Literature, Ferdowsi Univ. of Mashhad
چکیده [English]

The word “Lʿalla” (Arabic: لَعَلَّ, lit. hopefully, in order, so that perhaps, maybe) which is used in the Noble Quran 129 times, sometimes has a meaning in the linguistic structure of the Noble Quran, which conveys a meaning that becomes ambiguous. This word has been used in the linguistic structure of the Noble Quran in several senses, but scholars and translators has been considered only the first meaning of it in its analysis and the general translators of the Noble Quran have generally translated the term “perhaps” and “should” in general. We will attempt in this article to select the exact meaning of that word in each of the verses by determining the multiple meanings of “Lʿalla” according to the contextual meaning and criticism of the non-textual meaning. The result of this research is that “Lʿalla” has been used in the linguistic context of the Holy Quran in seven meanings: Verbal hope (Arabic: تَرَجِّی, wishing, hoping with, desire), positional hope, wishing (Arabic: تَمَنّی), reasoning (Arabic: تعلیل), questioning (Arabic: استفهام), maximum certainty and conjecture. Translators and Quranic scholars should not neglect these meanings when interpreting and interpreting the verses.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The Quran
  • “Lʿalla” (Arabic: لَعَلَّ
  • lit. hopefully
  • in order
  • so that perhaps
  • maybe)
  • Linguistic context and semantic analysis
  1. قرآن کریم.
  2. نهج‌البلاغه، گردآوری ابوالحسن محمد بن حسین موسوی (شریف رضی)، چاپ چهارم، تحقیق صبحی صالح، بیروت، دار الرساله، 1387 ق.
  3. الصحیفة السجادیه، چاپ چهارم، قم، الهادی، 1418 ق.
  4. آخوند خراسانی، محمدکاظم بن حسین، کفایة الاصول، چاپ دوم، قم، مؤسسة آل البیتŒ لاحیاء التراث، 1409 ق.
  5. آذرنوش، آذرتاش، فرهنگ معاصر عربی ـ فارسی، چاپ نوزدهم، تهران، نی، 1397 ش.
  6. ابن‌انباری، کمال‌الدین ابوالبرکات عبدالرحمن بن محمد بن ابی‌سعید، الانصاف فی مسائل الخلاف بین النحویین: البصریین و الکوفیین، بیروت، المکتبة العصریه، 1428 ق.
  7. ابن‌جُزَیّ کلبی غرناطی، ابوالقاسم محمد بن احمد، التسهیل لعلوم التنزیل، تحقیق عبداللّٰه خالدی، بیروت، شرکت دار الارقم بن ابی‌الارقم، 1416 ق.
  8. ابن‌عاشور، محمد طاهر، التحریر و التنویر المعروف بتفسیر ابن‌عاشور، بیروت، مؤسسة التاریخ العربی، 1420 ق.
  9. ابن‌منظور افریقی مصری، ابوالفضل جمال‌الدین محمد بن مکرم،لسان العرب، قم، ادب الحوزه، 1405 ق.
  10. ابن‌هشام انصاری، جمال‌الدین عبداللّٰه بن یوسف، مغنی اللبیب عن کتب الاعاریب، قم، کتابخانه آیةاللّٰه مرعشی نجفی، 1404 ق.
  11. ابوحیان اندلسی، محمد بن یوسف، تفسیر البحر المحیط، تحقیق عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، چاپ دوم، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1422 ق.
  12. ابی‌سعود عمادی، محمد بن محمد، تفسیر ابی‌السعود المسمی ارشاد العقل السلیم الی مزایا القرآن الکریم، چاپ دوم، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1983 م.
  13. حسن، عباس، النحو الوافی، چاپ دوم، قاهره، دار المعارف، 1385 ق.
  14. حسینی بحرانی، سیدهاشم بن سلیمان، البرهان فی تفسیر القرآن، چاپ دوم، قم، مؤسسة البعثه، 1415 ق.
  15. حسینی جرجانی، سیدشریف علی بن محمد، الحاشیة علی الکشاف، قاهره، مصطفی بابی حلبی، 1385 ق.
  16. حسینی واسطی زبیدی، محب‌الدین ابوفیض سیدمحمدمرتضی بن محمد، تاج العروس من جواهر القاموس، تحقیق علی شیری، بیروت، دار الفکر، 1414 ق.
  17. خوری شرتونی لبنانی، سعید، اقرب الموارد فی فُصح العربیة و الشوارد، قم، کتابخانه آیةاللّٰه مرعشی نجفی، 1403 ق.
  18. راغب اصفهانی، ابوالقاسم حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، قم، آرایه، 1387 ش.
  19. راغب اصفهانی، ابوالقاسم حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن، چاپ دوم، قم، سلیمان‌زاده، 1427 ق.
  20. رضی‌الدین استرآبادی، محمد بن حسن، شرح الرضی علی الکافیه، چاپ دوم، تهران، مؤسسة الصادق‰، 1395 ق.
  21. زمخشری، جاراللّٰه ابوالقاسم محمود بن عمر، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الاقاویل فی وجوه التأویل، قاهره، مصطفی بابی حلبی، 1385 ق.
  22. سامرائی، فاضل صالح، معانی النحو، چاپ سوم، بیروت، مؤسسة التاریخ العربی، 1434 ق.
  23. سیوطی، ابوالفضل جلال‌الدین عبدالرحمن بن ابی‌بکر، الاتقان فی علوم القرآن، چاپ دوم، قاهره، مصطفی بابی حلبی، 1370 ق.
  24. سیوطی، ابوالفضل جلال‌الدین عبدالرحمن بن ابی‌بکر، تفسیر الجلالین، بیروت، دار المعرفه، 2004 م.
  25. شنقیطی، محمدامین بن محمدمختار بن عبدالقادر جکنی،اضواء البیان فی ایضاح القرآن بالقرآن، بیروت، دار الفکر، 1415 ق.
  26. شیرازی بیضاوی، ناصرالدین ابوسعید عبداللّٰه ابی(بن)عمر بن محمد،تفسیر البیضاوی المسمی انوار التنزیل و اسرار التأویل، چاپ سوم، بیروت، دار الفکر، 1426 ق.
  27. صدوق، ابوجعفر محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی، عیون اخبار الرضا‰، چاپ دوم، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1384 ش.
  28. طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، چاپ سوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1417 ق.
  29. طبرسی، امین‌الاسلام ابوعلی فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الاعلمی، 1415 ق.
  30. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1409 ق.
  31. عاملی نباطی فتونی، ابوالحسن بن محمدطاهر، مرآة الانوار و مشکاة الاسرار، بیروت، مؤسسة الاعلمی، 1374 ق.
  32. قزوینی رازی، ابوالحسین احمد بن فارس بن زکریاء، الصاحبی فی فقه اللغة و سنن العرب فی کلامها، بیروت، مؤسسة بدران، 1383 ق.
  33. مبرّد، ابوعباس محمد بن یزید، کتاب المقتضب، قاهره، مصطفی بابی حلبی، 1415 ق.
  34. مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهارŒ، چاپ دوم، بیروت، مؤسسة الوفاء، 1403 ق.
  35. مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، قم، مرکز نشر آثار علامه مصطفوی، 1385 ش.
  36. مصطفی، ابراهیم، احمد حسن زیات، حامد عبدالقادر، و محمد علی نجار، المعجم الوسیط، چاپ دوم، ترکیه، استانبول، دار الدعوه، 1989 م.
  37. معلوف، لوئیس، المنجد فی اللغه، چاپ پنجم، تهران، پرتو، 1376 ش.
  38. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، چاپ سوم، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1374 ش.
  39. موسوی خمینی، سیدمصطفی، تفسیر القرآن الکریم، چاپ دوم، قم، عروج، 1418 ق.