پاسخ به شبهه اسارت زن در دست مرد (بررسی موردی: تجویز رابطه زناشویی با کنیز شوهردار در قرآن)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مشهد، ایران؛ دانش‌آموخته سطح 4 حوزه علمیه خراسان

2 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مشهد، ایران

چکیده

کرامت و حقوق زن مورد توجه و تأکید قرآن کریم است. با این حال، از ظاهر برخی آیات ممکن است تأیید نوعی سلطه ظالمانه مرد بر زن برداشت شود و همین نکته، شبهه‌هایی را در این زمینه موجب شده است. اطاعت محض زن از شوهر، اسارت زن در دست مرد، تفضیل مرد بر زن، و تجویز ظلم شوهر به همسرش، برداشت‌هایی است که به‌صورت شبهه و نقد قرآن در زمینه حقوق و کرامت زن مطرح می‌باشد. موضوع جواز رابطه زناشویی با کنیز شوهردار و اختیار تام مردان در این عرصه نیز به‌عنوان مصداقی از کلیت یادشده، شبهه‌ای دیگر در این زمینه است. ضرورت بحث از این جهت است که طرح شبهات یادشده، افزون بر نسبت اتهام ناروا به ساحت قرآن، اساس اعتقادات مسلمانان و به‌ویژه نسل جوان را در مورد حقانیت قرآن هدف قرار داده است. این مقاله به شیوه توصیفی ـ تحلیلی و روش کتابخانه‌ای، به پاسخ شبهه‌های مطرح‌شده پرداخته است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که اطاعت زن از شوهر، صرفاً در محدوده حق شوهر مطرح است و در مقابل، مرد نیز در برابر حقوق همسرش مسئولیت دارد. «حقوق متقابل زن و شوهر» و تکلیف هرکدام در قبال دیگری نیز متناظر با یکدیگر است. «تفضیل» مردان بر زنان صرفاً در قدرت بیشتر بدنی، غلبه قوه عقل بر احساسات، و اقتدار روحی خلاصه می‌شود. قرآن برای برچیدن نظام برده‌داری، سرچشمه تولید برده را مسدود کرده و راه‌هایی را برای آزادی تدریجی بردگان موجود و نیز تنظیم روابط انسانی با بردگان ارائه داده است؛ چنان‌که به بردگی گرفتن اسیران جنگی، با هیچ دلیل محکمی پشتیبانی نمی‌شود. آیه «وَالْمُحْصَناتُ مِنَ النِّسَاءِ إِلَّا مَا مَلَکَتْ أَیْمَانُکُمْ» که از آن، جواز رابطه زناشویی با کنیز شوهردار برداشت شده است، نیز بدین‌معناست که پس از تملک کنیز، اختیار با ارباب اوست که عقد زوجیت کنیز را باطل کند و پس از گذشت دوران عده، با او به‌سان همسر رابطه برقرار سازد، یا عقد زوجیت او را امضا و استمرار بخشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Answer to the Misgiving of Female Bondage in the Hand of Man (Case Study: The Permissibility of Marital Relationship with Married Slave Women in Quran)

نویسندگان [English]

  • Javad Irvani 1
  • Reza Haqpanah 2
1 Full professor, Razavi University of Islamic Sciences
2 Assistant professor, Razavi University of Islamic Sciences
چکیده [English]

The focus of the Holy Quran is on the dignity and rights of women. However, it may be understood that the confirmation of a kind of tyrannical domination of man over woman from the appearance of some verses is understood and this point has raised doubts in this regard. The complete obedience of a woman to her husband, female bondage in the hand of man, superiority of man over woman (male chauvinism), and the permissibility of husband’s oppression to his wife are concepts that are raised in the form of misgiving (doubt) and criticisms of the Holy Quran in the context of women’s rights and dignity. The subject matter of the permissibility of marital relationship with married slave women and the complete authority of men in this field as an example of the mentioned totality is another misgiving in this regard. The necessity of discussion is that the mentioned misgivings, in addition to the unfair accusation against the Quran, have targeted the basis of the beliefs of Muslims, especially the younger generation, regarding the truth of the Quran. This article has answered the raised misgivings in a descriptive-analytical and library method. The findings of the research show that a woman’s obedience to the husband is only within the limits of the husband’s right and in return, the husband has a responsibility for his wife’s rights. The findings of the research show that a woman’s obedience to the husband is only within the limits of the husband’s right and in return, the husband has a responsibility for his wife’s rights. The “mutual rights of husband” and the duty of each other corresponds to the other. Men’s “superiority” over women is merely in greater bodily power, the dominance of intellect over emotions, and spiritual authority. The Quran has blocked the source of slave production in order to abolish slavery and provided ways for the gradual liberation of existing slaves and the regulation of human relations with slaves. As the enslavement of war prisoners is not supported by any strong reason. The verse: “And [marrying] married women is [forbidden to you], except [excepting your slave-women] for those whom your right hands possess [due to war with their unbelieving husbands through captivity] (Arabic: وَالْمُحْصَناتُ مِنَ النِّسَاءِ إِلَّا مَا مَلَکَتْ أَیْمَانُکُمْ, Sūra al-Nisāʾ 4:24)” from which the permissibility of marital relationship with a married slave woman is understood and it also means that annulment of marriage contract of a slave woman after the possession of the slave woman is her master’s discretion and he can create a relationship with her as a wife, or confirm and continue his marriage contract after ʿidda (Arabic: عِدَّة, period of waiting).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Women’s rights
  • Women’s dignity
  • Male chauvinism
  • Marriage with slave women
  1. قرآن کریم، ترجمه حسین انصاریان.
  2. ابن‌اثیر جزری، مجدالدین ابوالسعادات مبارک بن محمد، النهایة فی غریب الحدیث و الاثر، چاپ چهارم، قم، اسماعیلیان، 1364 ش.
  3. ابن‌العربی، ابوبکر محمد بن عبداللّٰه، احکام القرآن، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
  4. ابن‌فارس، ابوالحسین احمد، معجم مقاییس اللغه، تحقیق عبدالسلام محمد هارون، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1404 ق.
  5. ابن‌قدامه مقدسی، موفق‌الدین ابومحمد عبداللّٰه بن احمد بن محمد،المغنی، بیروت، دار الکتاب العربی، بی‌تا.
  6. ابن‌کثیر دمشقی، ابوالفداء اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، تحقیق علی شیری، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1408 ق.
  7. ابن‌منظور افریقی مصری، ابوالفضل جمال‌الدین محمد بن مکرم،لسان العرب، قم، ادب الحوزه، 1405 ق.
  8. ابن‌هشام حمیری، ابومحمد عبدالملک، سیرة النبی‹، تحقیق محمد محیی‌الدین عبدالحمید، قاهره، مکتبة محمدعلی صبیح و اولاده، 1383 ق.
  9. اردبیلی، احمد بن محمد، زبدة البیان فی احکام القرآن، تهران، المکتبة المرتضویة لاحیاء الآثار الجعفریه، بی‌تا.
  10. ایروانی، جواد، شبهه‌پژوهی قرآنی، دفتر اول، مشهد، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، 1399 ش.
  11. بیضاوی، ناصرالدین ابوالخیر عبداللّٰه بن عمر بن محمد شیرازی شافعی، انوار التنزیل و اسرار التأویل المعروف بتفسیر البیضاوی، به‌کوشش محمد عبدالرحمن مرعشلی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1418 ق.
  12. جصّاص، ابوبکر احمد بن علی رازی، احکام القرآن، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1415 ق.
  13. جهانگیری، سعید، و ناصر گروسی، «حقوق زنان در اسلام و کنوانسیون منع هرگونه تبعیض علیه زنان»،فصلنامه راهبرد سیاسی، سال سوم، شماره 8، بهار 1398 ش.
  14. حرّ عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعه، تحقیق عبدالرحیم ربانی شیرازی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1403 ق.
  15. حسینی، سیدکبیر، «شخصیت زن در قرآن و عهدین»، دوفصلنامه اندیشه‌های قرآنی، سال سوم، شماره 5، بهار و تابستان 1395 ش.
  16. حسینی بحرانی، سیدهاشم بن سلیمان، البرهان فی تفسیر القرآن، قم، مؤسسة البعثه، 1415 ق.
  17. حسینی سیستانی، سیدعلی، منهاج الصالحین، قم، دفتر آیةاللّٰه سیستانی، 1414 ق.
  18. زحیلی، وهبة بن مصطفی، التفسیر المنیر فی العقیدة و الشریعة و المنهج، دمشق، دار الفکر المعاصر، 1418 ق.
  19. سیوری حلّی (فاضل مقداد)، جمال‌الدین مقداد بن عبداللّٰه، کنز العرفان فی فقه القرآن، تهران، المکتبة المرتضویة لاحیاء الآثار الجعفریه، 1373 ش.
  20. شافعی، ابوعبداللّٰه محمد بن ادریس، احکام القرآن، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
  21. صادقی تهرانی، محمد، الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن و السنّه، چاپ دوم، قم، فرهنگ اسلامی، 1365ش.
  22. صدر، سیدمحمدباقر، اقتصادنا، قم، بوستان کتاب، 1382 ش.
  23. صدوق، ابوجعفر محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی، من لایحضره الفقیه، تحقیق علی‌اکبر غفاری، چاپ دوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1404 ق.
  24. طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مٶسسة الاعلمی، 1417 ق.
  25. طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم بن عبدالعظیم، تکملة العروة الوثقی، بیروت، دار الصفوه، 1429 ق.
  26. طبرسی، امین‌الاسلام ابوعلی فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تحقیق محمدجواد بلاغی، چاپ سوم، تهران، ناصرخسرو، 1372 ش.
  27. طبری، ابوجعفر محمد بن جریر، جامع البیان عن تأویل آی القرآن، بیروت، دار الفکر، 1415 ق.
  28. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، تصحیح احمد حبیب قصیر عاملی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
  29. فخرالدین رازی، ابوعبداللّٰه محمد بن عمر، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، چاپ سوم، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1420 ق.
  30. فراهیدی، ابوعبدالرحمن خلیل بن احمد، کتاب العین، تحقیق مهدی مخزومی و ابراهیم سامرائی، بیروت، مٶسسة الاعلمی، 1408 ق.
  31. فیض کاشانی، محمدمحسن بن شاه‌مرتضی، تفسیر الصافی، تحقیق حسین اعلمی، چاپ دوم، قم، الهادی، 1416 ق.
  32. قطب، سید، فی ظلال القرآن، بیروت، دار الشروق، 1412 ق.
  33. کلینی، ابوجعفر محمد بن یعقوب، الکافی، تصحیح علی‌اکبر غفاری، چاپ سوم، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1367 ش.
  34. مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهارŒ، چاپ سوم، بیروت، مٶسسة الوفاء، 1403 ق.
  35. محقق داماد، سیدمصطفی، «حق استئسار در حقوق بین‌المللی اسلامی بر اساس کتاب و سیره نبوی»، مقاله در: اسلام و حقوق بین‌الملل بشردوستانه، تهران، مرکز مطالعات تطبیقی اسلام و حقوق بشردوستانه بین‌المللی با همکاری نشر میزان، 1392 ش.
  36. معرفت، محمدهادی، شبهات و ردود حول القرآن الکریم، قم، التمهید، 1423 ق.
  37. مکارم شیرازی، ناصر و دیگران، تفسیر نمونه، چاپ شانزدهم، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1373 ش.
  38. موسوی خمینی، سیدروح‌اللّٰه، تحریر الوسیله، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1363 ش.
  39. نجاشی اسدی کوفی، ابوالعباس احمد بن علی بن احمد بن عباس، رجال النجاشی، چاپ ششم، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1365 ق.
  40. نجفی، محمدحسن بن باقر، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، تحقیق عباس قوچانی، چاپ سوم، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1367 ش.
  41. نصیری، علی، و محمدحسین نصیری، «نقد شبهات حقوق زنان با تأکید بر آیه سی و چهارم سوره مبارکه نساء»، پژوهشنامه نوین فقهی حقوقی زنان و خانواده، سال ششم، شماره 16، پاییز 1400 ش.
  42. نووی، ابوزکریا محیی‌الدین بن شرف، المجموع شرح المهذب، بیروت، دار الفکر، بی‌تا.
  43. واحدی نیشابوری، ابوالحسن علی بن احمد، اسباب نزول القرآن، تحقیق کمال بسیونی زغلول، بیروت، دار الکتب العلمیه، بی‌تا.