تحلیل اجتماعیِ تأثیر کنش‌های اخلاقی بر پیشرفت اجتماعی از دیدگاه قرآن کریم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

2 استادیار دانشگاه علوم اسلامی رضوی

چکیده

کنش‌های اخلاقی به دلیل اولویت هدف رسالت و ارتباط تنگاتنگش با پیشرفت اجتماعی، دارای اهمیت هستند. لذا شناسایی و تحلیل اجتماعیِ این دسته از کنش‌ها از میان آیات وحی، هدف این پژوهش است و به تأثیر کنش‌های اخلاقی در تولید سرمایۀ اجتماعی در فرایند پیشرفت، مبتنی بر تعالیم دینی پرداخته و به این پرسش‌ها بر اساس آموزه‌های قرآن پاسخ می‌دهد. کنش‌های اخلاقی چه تأثیری در شکل‌گیری پیشرفت اجتماعی دارند؟ کنش‌های اخلاقی چگونه مولّد سرمایۀ اجتماعی بوده و بر پیشرفت تأثیرگذارند؟ این دسته از کنش‌ها دارای چه مختصات، مصادیق و ابعادی هستند؟ آثار و پیامدهای این دسته از کنش‌ها چیست؟ با استفاده از روش تحلیل محتوای استقرایی، آن دسته از کنش‌هایی که در گسترش تعاملات اجتماعی مطلوب و پیشرفت‌آفرین بوده، مورد بررسی و تتبع و تحلیل اجتماعی قرار گرفته‌اند. از راستگویی، امانتداری، وفای به عهد، ایثار، تواضع، استغفار، گذشت نسبت به دیگران، مهرورزی، عدم خشونت، عفت و پاکدامنی، صبر و صداقت و کنش‌های خیرخواهانه توأم با نظارت‌های اجتماعی بحث شده که منجر به صمیمیت، باهم‌بودگی، انسجام و گسترش تعاملات اجتماعی و روابط گرم و عاطفی به دور از کینه شده و در نتیجه سبب تولید سرمایه اجتماعی و ارتقاء آن گردیده و منجر به تراکم کنش‌های معطوف به هدف و تعالی که لازمۀ پیشرفت است، خواهد شد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Social Analysis of the Impact of Ethical Actions (Behaviors) on Social Progress from the Perspective of the Holy Book of Quran

نویسندگان [English]

  • Sayyid Ali Naqi Ayazi 1
  • Sayyid Mahmoud Marvian Hosseini 2
1 Faculty member of Islamic Sciences & Culture Academy
2 Assistant professor at Razavi University of Islamic Sciences
چکیده [English]

The ethical actions are important because of the priority of the mission goal and their close relationship with social progress and development. Therefore, the purpose of this research is the identification and social analysis of these types of actions among the verses of revelation and it deals with the effect of ethical actions in the production of social capital in the process of progress based on religious teachings and answers these questions based on the Quranic teachings. What impact do ethical actions (behavior) have on the formation of social progress? How do moral actions generate social capital and influence progress (development)? What coordinates, examples and dimensions does this group of actions have? What are the effects and consequences of this group of actions? Those actions that are desirable and progressive in the development of social interactions have been socially studied, analyzed and searched by using the inductive content analysis method. Honesty, trustworthiness and fulfillment of an obligation, altruism (Arabic: إیثار, self-sacrifice), asking forgiveness or istighfār (Arabic: استغفار ʾistiġfār), and forgiving others, kindness, non-violence, chastity and purity, patience and honesty and benevolent actions combined with social supervision have been discussed, which lead to sincerity, togetherness, coherence and expansion of social interactions and emotional relationships far from hatred and warm and emotional relationships and as a result, it causes the production of social capital and its improvement and will lead to the density of actions focused on purpose and excellence that are necessary for progress.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ethical action
  • Social progress
  • Content analysis
  • Sociology of progress
  • Desirable social interactions
  • Social capital

مراجع

  1. قرآن کریم.
  2. اسدی، خسرو، مقاله در: مجموعه مقاله‌های سمینار جامعه‌شناسی، ویرایش محمد تقوی، تهران، سمت، 1373 ش.
  3. امیرکافی، مهدی، «اعتماد اجتماعی و عوامل مؤثر بر آن»، فصلنامه نمایه پژوهش، سال پنجم، شماره 18، تابستان 1380 ش.
  4. ایازی، سیدعلی‌نقی، بررسی جامعه‌شناختی الگوی اسلامی پیشرفت بر اساس آموزه‌های قرآن با تأکید بر کنش‌های اجتماعی، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1399 ش.
  5. تقی‌زاده داوری، محمود، مجموعه مقالات اجتماعی، قم، شیعه‌شناسی، 1388 ش.
  6. تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد، غرر الحکم و درر الکلم، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1366 ش.
  7. توسلی، غلامعباس، مقاله در: مجموعه مقاله‌های سمینار جامعه‌شناسی، ویرایش محمد تقوی، تهران، سمت، 1373 ش.
  8. جداری عالی، محمد، «مبانی ارزش‌شناختی الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت»، فصلنامه قبسات، سال بیست و یکم، شماره 80، تابستان 1395 ش.
  9. جعفری، یعقوب، تفسیر کوثر، قم، هجرت، 1376 ش.
  10. جوادی آملی، عبداللّٰه، تسنیم؛ تفسیر قرآن کریم، قم، اسراء، 1389 ش.
  11. حرّ عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعه، تحقیق عبدالرحیم ربانی شیرازی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1403 ق.
  12. حسینی همدانی، سیدمحمدحسین، انوار درخشان، تحقیق محمدباقر بهبودی، تهران، کتابفروشی لطفی، 1404 ق.
  13. دهقان، علیرضا، و غلامرضا غفّاری، «تبیین مشارکت اجتماعی ـ فرهنگی دانشجویان دانشگاه‌های علوم پزشکی شهر تهران، مجله جامعه‌شناسی ایران، سال ششم، شماره 1، بهار 1384 ش.
  14. ریو، جان مارشال، انگیزش و هیجان، ترجمه یحیی سیدمحمدی، تهران، روان، 1389 ش.
  15. شاهبازپور، حسین، مهدی محمودی، و مرتضی حاجی‌زاده، «الگوی پیشرفت سیاسی جامعه مبتنی بر نظام جامع آموزه‌های قرآن کریم (تبیین مبانی، شاخص‌ها و اندیشه حاکم بر الگو)»، دوفصلنامه پژوهش‌های سیاست اسلامی، سال ششم، شماره 15، بهار و تابستان 1398 ش.
  16. صدر، سیدمحمدباقر، الفتاوی الواضحة وفقًا لمذهب البیتŒ ، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، 1403 ق.
  17. صدری افشار، غلامحسین، نسرین حکمی، و نسترن حکمی، فرهنگ گزیدۀ فارسی، تهران، فرهنگ معاصر، 1383 ش.
  18. طباطبایی، سیدمحمدحسین، ترجمه تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1363 ش.
  19. عسگری، محمدمهدی، و ابوالقاسم توحیدی‌نیا، «تأثیر سرمایه اجتماعی بر رشد و توسعه اقتصادی»، دوفصلنامه جستارهای اقتصادی، سال چهارم، شماره 8، پاییز و زمستان 1386 ش.
  20. العلی، صالح احمد، دولت رسول خدا‹ ، ترجمه هادی انصاری، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1381 ش.
  21. فیلد، جان، سرمایه اجتماعی، ترجمه غلامرضا غفاری و حسین رمضانی، چاپ سوم، تهران، کویر، 1392 ش.
  22. کوئن، بروس، درآمدی به جامعه‌شناسی، ترجمه محسن ثلاثی، تهران، فرهنگ معاصر، 1374 ش.
  23. لک‌زایی، نجف، و محمد سنقری، «الگوی اسلامی پیشرفت بر اساس مفاهیم قرآن کریم»، فصلنامه سیاست متعالیه، سال سوم، شماره 8، بهار 1394 ش.
  24. مدرسی، سیدمحمدتقی، تفسیر هدایت، ترجمه گروهی از مترجمان، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، 1377 ش.
  25. مصباح یزدی، محمدتقی، اخلاق در قرآن، قم، مٶسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1376 ش.
  26. همو، جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، 1379 ش.
  27. همو، مشکات (مجموعه آثار حضرت آیةاللّٰه مصباح): به سوی او، تحقیق محمدمهدی نادری قمی، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1384 ش.
  28. مطهری، مرتضی، بررسی اجمالی مبانی اقتصاد اسلامی، تهران، حکمت، 1403 ق.
  29. معماری، داود، و محمد زمردی، «خشم و مدیریت آن در قرآن کریم»، فصلنامه سراج منیر، سال ششم، شماره 18، بهار 1394 ش.
  30. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1374 ش.
  31. هاشمی رکاوندی، سیدمجتبی، مقدمه‌ای بر روان‌شناسی زن (با نگرش علمی و اسلامی)، قم، شفق، 1370 ش.
  32. Elo, Satu & Helvi Kyngäs, “The Qualitative Content Analysis Process”, Journal of Advanced Nursing, Vol. 62(1), Wiley Online Library, 2008.
  33. Hsieh, Hsiu-Fang & Sarah E. Shannon, “Three Approaches to Qualitative Content Analysis”, Qualitative Health Research, Vol. 15(9), November 2005.
  34. Mayring, Philipp, “Qualitative Content Analysis”, in: Uwe Flick, Ernst von Kardoff & Ines Steinke (Eds.), A Companion To Qualitative Research, London, SAGE Publications Ltd., 2003.
  35. Thomas, David R., “A General Inductive Approach for Analyzing Qualitative Evaluation Data”, American Journal of Evaluation, Vol. 27(2), 2006.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار