انسجام متنی سوره‌های شمس و لیل بر پایه فرایند حلقه‌های معنایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

هیئت علمی گروه آموزش معارف اسلامی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

چکیده

تک‌تک واژگان و جملات کلام فصیح به صورت هدفمند و منطق‌پذیر، گزینش و چینش شده‌اند. از آنجا که قرآن، فصیح‌ترین سخن است، محققان قرآنی در پی کشف نحوه ارتباط و حکمت چینش آیات قرآنی بوده‌اند. فرایند «حلقه‌های معنایی» نیز در همین راستا تعریف شده تا بتواند فهم ساده‌ای از چگونگی ارتباط آیات سوره‌های قرآنی ارائه دهد. بر پایه این فرایند نوپا، محتوای هر سوره به حیطه‌های معنایی متعددی تقسیم شده و نحوه ارتباط بین این حلقه‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد. در این نوشتار، فرایند «حلقه‌های معنایی» به روش توصیفی ـ تحلیلی بر دو سوره شمس و لیل تطبیق داده شده تا پاسخی برای این پرسش بیابد که کاربست فرایند حلقه‌های معنایی، چگونه موجب کشف انسجام متنی سوره‌های شمس و لیل می‌شود؟ در نهایت، این نتیجه به دست می‌آید که در هر یک از این دو سوره، یک حلقه معنایی مرکزی وجود دارد که بقیه حلقه‌ها با روش‌های مختلف بیانی در جهت اثبات و یا باورپذیری و درک بهترِ آن معنای محوری چینش شده‌اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Textual Coherence of Sūrat Ash-Shams (Arabic: الشمس) and Sūrat al-Layl (Arabic: اللیل) Based on the Process of Semantic Relations

نویسنده [English]

  • Abazar Kafi Mousavi
Assistant professor, Department of Islamic Studies, Farhangian University, Tehran
چکیده [English]

Every single word and sentence of eloquent words have been selected and arranged in a purposeful and logical way. The Quranic researchers have sought to discover the way of relation and the philosophy of the arrangement (order and formation) of the Qur'anic verses since the Quran is the most eloquent word. The process (semantic relations) is also defined in this way in order to provide a simple understanding of how the verses of the Qur'anic chapters are related. The content of each sura is divided into several semantic domains and the relationship between these relations is examined based on this new process. In this paper, the process (semantic relations) is adapted to the two suras (Arabic: سورة, chapters) of Ash-Shams (Arabic: الشمس) and al-Layl (Arabic: اللیل) in a descriptive analytical method to find an answer to the question of how the application of the process of semantic relations leads to the discovery of the textual coherence of Suras Ash-Shams and al-Layl. Finally, it is concluded that there is a central semantic relation in each of these two surahs that the rest of the relations are arranged in different methods of expressing in order to prove or believability and better understanding of that central meaning.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Coherence of a text
  • Sūrat (chapter of) Ash-Shams (Arabic: الشمس )
  • Sūrat (chapter of) al-Layl (Arabic: اللیل )
  • The process of semantic relations

مراجع

  1. قرآن کریم.
  2. ابن عاشور، محمدطاهر بن محمد، تفسیر التحریر و التنویر المعروف بتفسیر ابن عاشور، بیروت، مؤسسة التاریخ العربی، 1420 ق.
  3. ابن فارس بن زکریا، ابوالحسین احمد، معجم مقاییس اللغه، تحقیق عبدالسلام محمد هارون، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1404 ق.
  4. ابن کثیر دمشقی، ابوالفداء اسماعیل بن عمر، تفسیر القرآن العظیم، تحقیق محمد حسین شمس‌الدین، بیروت، دار الکتب العلمیه، منشورات محمد علی بیضون، 1419 ق.
  5. ابن منظور افریقی مصری، ابوالفضل جمال‌الدین محمد بن مکرم،لسان العرب، بیروت، دار صادر، 1414 ق.
  6. امرائی، محمدحسن، «تحلیل انسجام غیر ساختاری در سوره لیل با رویکرد زبان‌شناختی نقش‌گرا»، فصلنامه ذهن، شماره 77، بهار 1398 ش.
  7. بنت‌الشاطی، عایشه عبدالرحمن،اعجاز بیانی قرآن، ترجمه حسین صابری، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، 1376 ش.
  8. توحیدی، امیر، و زهرا صادقی، «استعاره‌های قرآنی از منظر تفسیر و تأویل»، فصلنامه مطالعات نقد ادبی، سال هفتم، شماره 28، پاییز 1391 ش.
  9. حسینی آلوسی بغدادی، شهاب‌الدین سیدمحمود بن عبداللّٰه، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، تحقیق علی عبدالباری عطیه، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1415 ق.
  10. حقی بروسوی، اسماعیل بن مصطفی، روح البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار الفکر، بی‌تا.
  11. خطیب، عبدالکریم، التفسیر القرآنی للقرآن، بیروت، دار الفکر العربی، بی‌تا.
  12. دست‌رنج، فاطمه، و محسن ذوالفقاری، «تحلیل ساختار سوره شمس بر مبنای نظریه کنش گفتاری جان سرل»، فصلنامه پژوهش‌های ادبی ـ قرآنی، سال هشتم، شماره 2، تابستان 1399 ش.
  13. راغب اصفهانی، ابوالقاسم حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق صفوان عدنان داوودی، بیروت، دار العلم، 1412 ق.
  14. زمانی، محمدحسن، و علی قانعی اردکانی، «نقد شبهات مستشرقان درباره تناسب آیات قرآن»، دوفصلنامه قرآن‌پژوهی خاورشناسان، سال هفتم، شماره 12، بهار و تابستان 1391 ش.
  15. زمخشری، ابوالقاسم جاراللّٰه محمود بن عمر، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الاقاویل فی وجوه التأویل، تصحیح مصطفی حسین احمد، چاپ سوم، بیروت، دار الکتاب العربی، 1407 ق.
  16. سید بن قطب بن ابراهیم شاذلی، فی ظلال القرآن، بیروت، دار الشروق، 1425 ق.
  17. سیوطی، جلال‌الدین عبدالرحمن بن ابی‌بکر، الاتقان فی علوم القرآن، تصحیح محمد ابوالفضل ابراهیم، ترجمه سیدمهدی حائری قزوینی، تهران، امیرکبیر، 1363 ش.
  18. طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، چاپ پنجم، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1417 ق.
  19. طبرسی، امین‌الاسلام ابوعلی فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تحقیق محمدجواد بلاغی، چاپ سوم، تهران، ناصرخسرو، 1372 ش.
  20. فخرالدین رازی، ابوعبداللّٰه محمد بن عمر، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، چاپ سوم، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1420 ق.
  21. فراهی، عبدالحمید، امعان فی اقسام القرآن، قاهره، المطبعة السلفیه، 1349 ق.
  22. فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، چاپ دوم، قم، هجرت، 1409 ق.
  23. فلاح، ابراهیم، و سجاد شفیع‌پور، «گفتمان‌کاوی انتقادی سوره شمس بر اساس الگوی فرکلاف»، دوفصلنامه پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن، سال هفتم، شماره 1 (پیاپی 13)، پاییز و زمستان 1397 ش.
  24. کریمی‌نیا، محمدمهدی، «بررسی اعجاز عددی قرآن کریم از نظر عبدالرزاق نوفل»، دوفصلنامه قرآن و علم، سال پنجم، شماره 8، بهار و تابستان 1390 ش.
  25. گلدزیهر، ایگناس، گرایش‌های تفسیری در میان مسلمانان، ترجمه سیدناصر طباطبائی، تهران، ققنوس، 1383 ش.
  26. مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1360 ش.
  27. مطوری، علی، «پژوهشی در تفسیر علمی قرآن کریم»، کیهان اندیشه، شماره 65، 1375 ش.
  28. مقیاسی، حسن، و مطهره فرجی، «تناسب ساختار با محتوا با توجه به دو نظریۀ ”نظم“ و ”آشنایی‌زدایی“ (به محوریت سوره مبارکه ”لیل“)»، دوفصلنامه پژوهش‌های زبان‌شناختی قرآن، سال پنجم، شماره 2 (پیاپی 10)، پاییز و زمستان 1395 ش.
  29. مکارم شیرازی، ناصر و جمعی از نویسندگان،تفسیر نمونه، چاپ سی و دوم، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1374 ش.
  30. نحاس، ابوجعفر احمد بن محمد بن اسماعیل، اعراب القرآن، بیروت، دار الکتب العلمیه، منشورات محمد علی بیضون، 1421 ق.
  31. نظری، راضیه، و سیدمحمد موسوی بفروئی، «بررسی شناختی استعاره‌های حوزۀ مفهومی اسماء زمان در قرآن کریم»، دوفصلنامه پژوهش‌های زبان‌شناختی قرآن، سال نهم، شماره 1 (پیاپی 17)، بهار و تابستان 1399 ش.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار