بررسی تحلیلی آراء مفسران فریقین در مورد آیۀ «لَا یُسْأَلُ عَمَّا یَفْعَلُ وَهُمْ یُسْأَلُونَ» (انبیاء/ 23)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه اراک، اراک، ایران

2 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه آیةاللّٰه بروجردی، بروجرد، لرستان

3 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه اراک، اراک، ایران

چکیده

مفسران در تفسیر برخی از آیات قرآن کریم، آراء مختلف و گاه متعارضی را ذکر کرده‌اند. یکی از این آیات، آیۀ «لَا یُسْأَلُ عَمَّا یَفْعَلُ وَهُمْ یُسْأَلُونَ» است که از جهات مختلف، معرکۀ آراء است. این موارد شامل «سیاق»، «زمان تحقق»، «اعراب»، «مرجع ضمایر»، محتوای «ما» در «عَمَّا یَفْعَلُ»، «نوع سؤال»، «چرایی بازخواست نشدن» در «لا یُسْأَلُ»، و «چرایی بازخواست شدن» در «وَهُمْ یُسْأَلُونَ» می‌شود. پژوهش حاضر با روش کتابخانه‌ای در گردآوری مطالب، شیوه اسنادی در نقل دیدگاه‌ها و روش تحلیل کیفی و توصیفی محتوا در ارزیابی داده‌ها، به بررسی و تحلیل دیدگاه‌های مفسران در خصوص بخش‌های مختلف آیه پرداخته است. برایند این مقاله چنین شد که برخی از دیدگاه‌ها در جهات یادشده قابل نقد هستند و مناسب‌ترین تفسیر برای آیه، عدم بازخواستِ توبیخی خدای متعال به خاطر مالکیت او و بازخواست توبیخی آلهه به خاطر مملوک بودن است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Analytic Study of the Shia and Sunni Exegetes’ Opinions about the Verse “لَا یُسْأَلُ عَمَّا یَفْعَلُ وَهُمْ یُسْأَلُونَ”

نویسندگان [English]

  • Ali Reza Tabibi 1
  • Ayyub Amraei 2
  • Khadijeh Faryadres 3
  • Abulfazl Safari 3
1 Associate professor at University of Arak
2 Assistant professor at Ayatollah Boroujerdi University
3 A PhD student in the Quran Sciences & Hadith, University of Arak
چکیده [English]

The exegetes have presented different opinions and sometimes in conflict (conflicting) for the exegesis of some verses of the holy Quran. One of these verses is the verse “لَا یُسْأَلُ عَمَّا یَفْعَلُ وَهُمْ یُسْأَلُونَ” which is a state of opposition between opinions from the different aspects. These cases include the linguistic sense (siaq) of the verses, the time of occurrence, I'rab (syntactic analysis), antecedents of pronouns, the content of “ما” in “عَمَّا یَفْعَلُ”, the type of question, why not rebuking (scolding) in “لَا یُسْأَلُ” and why rebuking in “وَهُمْ یُسْأَلُون”. The present research with library method in collecting issues, the documentary method in presenting opinions and the method of the descriptive and qualitative analysis of the content in the evaluation of data has examined and analyzed the opinions of the Quran exegetes in connection with (concerning) the different parts of the verse. The outcomes are some of the opinions for the mentioned aspects are debatable (capable of being reviewed) and the best exegesis for the verse is the lack of the reprimandable request of God Almighty for His possessing and the reprimandable request of goddess for being possessed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The verse 23 of the surah al-Anbya
  • Wisdom
  • Possession
  • Siaq (the linguistic sense)
  • Goddess
  • Being possessed

مراجع

  1. قرآن کریم، ترجمه محمدمهدی فولادوند، تحقیق هیئت علمی دار القرآن الکریم (دفتر مطالعات تاریخ ومعارف اسلامی)، تهران، دار القرآن الکریم (دفتر مطالعات تاریخ ومعارف اسلامی)، 1415 ق.
  2. ابن عاشور، محمد بن طاهر، التحریر و التنویر، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
  3. ابن کثیر دمشقی، ابوالفداء اسماعیل بن عمرو، تفسیر القرآن العظیم، به تحقیق محمدحسین شمس‌الدین، بیروت، دار الکتب العلمیه، منشورات محمد علی بیضون، 1419 ق.
  4. ابن هشام انصاری، ابومحمد عبداللّٰه جمال‌الدین بن یوسف، ﻣﻐﻨﯽ اﻟﻠّﺒﯿﺐ عن کتب الاعاریب، قم، ﺳﯿﺪاﻟﺸﻬﺪاء‰، 1371 ش.
  5. ابوحیان اندلسی، محمد بن یوسف، البحر المحیط فی التفسیر، تحقیق محمد جلیل صدقی، بیروت، دار الفکر، 1420 ق.
  6. انصاری قرطبی، ابوعبداللّٰه محمد بن احمد بن ابی‌بکر، الجامع لاحکام القرآن، تهران، ناصرخسرو، 1364ش.
  7. بلخی، مقاتل بن سلیمان، تفسیر مقاتل بن سلیمان، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1423 ق.
  8. بیضاوی، عبداللّٰه بن عمر، انوار التنزیل و اسرار التأویل، تحقیق محمد عبدالرحمن مرعشلی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1418 ق.
  9. ثعلبی نیشابوری، ابواسحاق احمد بن ابراهیم، الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1422 ق.
  10. جوادی آملی، عبداللّٰه، تسنیم؛ تفسیر قرآن کریم، قم، اسراء، 1399 ش.
  11. حازم، علی، و مصطفی امین، البلاغة الواضحة؛ البیان و المعانی و البدیع، تهران، مؤسسة الصادق‰، 1386ش.
  12. حسینی آلوسی بغدادی، شهاب‌الدین محمود بن عبداللّٰه، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، تحقیق علی عبدالباری عطیه، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1415 ق.
  13. درویش، محیی‌الدین، اعراب القرآن الکریم و بیانه، سوریه، دار الارشاد للشٶون الجامعیه، 1415 ق.
  14. دعاس، احمد عبید، و احمد محمد حمیدان، اعراب القرآن الکریم، دمشق، دار النمیر و دار الفارابی، 1425 ق.
  15. زمخشری، جاراللّٰه محمود بن عمر، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الاقاویل فی وجوه التأویل، بیروت، دار الکتاب العربی، 1407 ق.
  16. سمرقندی، ابولیث نصر بن محمد، بحر العلوم، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
  17. سید قطب بن ابراهیم شاذلی، فی ظلال القرآن، چاپ هفدهم، بیروت ـ قاهره، دار الشروق، 1412 ق.
  18. شبّر، سیدعبداللّٰه بن محمدرضا، تفسیر القرآن الکریم، بیروت، دار البلاغة للطباعة و النشر، 1412 ق.
  19. شرتونی، رشید، مبادئ العربیه، قم، دار العلم، 1427 ق.
  20. شوکانی، محمد بن علی بن محمد صنعانی، فتح القدیر الجامع بین فنّی الروایة و الدرایة من علم التفسیر، دمشق ـ بیروت، دار ابن کثیر ـ دار الکلم الطیب، 1414 ق.
  21. شیرزاد، امیر، «پژوهشی در اندیشه‌های عالمان دینی در تبیین آیۀ ﴿لَا یُسْأَلُ عَمَّا یَفْعَلُ وَهُمْ یُسْأَلُونَ﴾»، پژوهشنامه کلام تطبیقی شیعه، سال اول، شماره 2، پاییز و زمستان 1398 ش.
  22. صادقی تهرانی، محمد، الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن و السنّه، قم، فرهنگ اسلامی، 1365 ش.
  23. صافی، محمود، الجدول فی اعراب القرآن و صرفه و بیانه مع فوائد نحویة هامه، دمشق ـ بیروت، دار الرشید ـ مٶسسة الایمان، 1418 ق.
  24. طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، چاپ پنجم، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1417 ق.
  25. طبرانی، سلیمان بن احمد بن ایوب، التفسیر الکبیر: تفسیر القرآن العظیم، تحقیق هشام البدرانی، اردن، دار الکتاب الثقافی، 2008 م.
  26. طبرسی، امین‌الاسلام ابوعلی فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تحقیق و مقدمه محمدجواد بلاغی، تهران، ناصرخسرو، 1372 ش.
  27. طبری، ابوجعفر محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار المعرفه، 1412 ق.
  28. طنطاوی، محمد سید، التفسیر الوسیط للقرآن الکریم، قاهره، دار نهضة مصر للطباعة و النشر، بی‌تا.
  29. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، تحقیق احمد قصیر عاملی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
  30. طیب، سید عبدالحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، چاپ دوم، تهران، اسلام، 1378 ش.
  31. فخرالدین رازی، ابوعبداللّٰه محمد بن عمر، التفسیر الکبیر؛ مفاتیح الغیب، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1411 ق.
  32. فضل‌اللّٰه، سیدمحمدحسین، تفسیر من وحی القرآن، بیروت، دار الملاک للطباعة و النشر، 1419 ق.
  33. قرشی، سیدعلی‌اکبر، تفسیر احسن الحدیث، چاپ سوم، تهران، بنیاد بعثت، 1377 ش.
  34. گنابادی، سلطان‌محمد، تفسیر بیان السعادة فی مقامات العباده، چاپ دوم، بیروت، مٶسسة الاعلمی للمطبوعات، 1408 ق.
  35. ماتریدی، ابومنصور محمد بن محمد بن محمود، تأویلات اهل السنة؛ تفسیر الماتریدی، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1426 ق.
  36. مصباح یزدی، محمدتقی، معارف قرآن (1): خداشناسی، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1396 ش.
  37. مطهری، مرتضی، عدل الهی، تهران، صدرا، 1371 ش.
  38. مغنیه، محمدجواد، التفسیر الکاشف، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1424 ق.
  39. میبدی، ابوالفضل رشیدالدین احمد بن محمد، کشف الاسرار و عدة الابرار، تحقیق علی‌اصغر حکمت، چاپ پنجم، تهران، امیرکبیر، 1371 ش.
  40. هاشمی، احمد، جواهر البلاغه، قم، مرکز مدیریت حوزه علمیه قم، 1381 ش.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار