مراد از قرائت قرآن در آیه آخر سوره مزّمّل و حکم شرعی آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه فردوسی مشهد

2 دانشگاه فردوسی مشهد

3 دانشیار دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

در آیه آخر سوره مزمل به «قرائت قرآن» امر شده است. در اینکه مراد از قرائت چیست، وحدت نظر وجود ندارد. برخی معتقدند که مراد از قرائت قرآن در این آیه، مطلق قرائت است و به معنای قرائتی که از واجبات غیر رکنی نماز است، نمی‌باشد. برخی مراد از این قرائت را مطلق قرائت در نماز، اعم از نمازهای واجب و مستحب دانسته‌اند. بزرگانی همچون سید مرتضی، علامه حلّی، محقق کرکی و آیةاللّٰه خوئی، از این آیه، وجوب قرائت در نمازهای یومیه را برداشت کرده‌اند. برخی مراد از آن را امر استحبابی به نماز شب دانسته‌اند. با بررسی دقیق معنای «قیام اللیل» و استعمالات آن در متون متقدم، دقت در مقام سخن، سیاق و بافت آیه و سوره مشخص می‌گردد که سه قول اول به دلایل مخالفت با ظهور آیه و بافت سوره، مخالفت با مقام سخن و روایات پذیرفتنی نیست. قول چهارم به مدد ادله‌ای همچون موافقت با قواعد بلاغی، مطابقت با سیاق آیه، سوره، مقام سخن و روایات تأیید می‌شود و نیز معلوم می‌گردد که امر حاضر در این عبارت بر خلاف ظاهرِ صیغه امر، دلالت بر استحباب دارد. معناشناسی ترکیب «قیام اللیل» و بهره‌گیری از آن در این بحث و نیز استدلال به مقام سخن، بافت سوره، قاعده بلاغی «ردّ العجز إلی الصدر»، از جمله نوآوری‌های این مقاله است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Meaning of the Recitation (Arabic: قرائت) of the Quran at the Last Verse of Sūrah al-Muzzammil and Its Islamic Law Verdict (Hukm Shar'ī)

نویسندگان [English]

  • Hamid Vahidian Ardakan 1
  • Hasan Naqizadeh 2
  • Muhammad hasan Rostami 3
1 A PhD student in the Quran Sciences & Hadith
2 Full professor at Ferdowsi University of Mashhad
3 Associate professor at Ferdowsi Univ. of Mashhad
چکیده [English]

At the last verse of sūrah al-Muzzammil (Arabic: سورة المزّمّل) has been commanded to the recitation (Arabic: قرائت) of the Quran. There is no consensus about the meaning of “recitation”. Some believe that the meaning of the recitation of the holy Quran in this verse is exclusively “recitation” (Arabic: قرائت) and it does not mean the recitation that is of the obligatory acts of prayer which are not invalidate the prayer if they are left or added unintentionally. Some think that the meaning of this “recitation” is exclusively the recitation in the prayer including the obligatory or recommended prayers. The great scholars such as Sayyed Murtaza, Allameh Helli, Muhaqiq Karaki and ayatollah Khui have acquired from this verse that the obligation of the recitation in the daily obligatory prayers and some others have believed that its meaning is a recommended matter for the night prayer. With accurate look to the meaning of standing in the night (qiyaam al-layl, Arabic: قیام اللیل) and its uses in the preceding texts and carefulness it is cleared the accuracy in speech situation, the linguistic sense (siaq) and the structure of the verse and surah that the first three sayings (opinions) because of being contrary to the appearance of the verse and the structure of surah and the opposition to speech situation and hadiths the first three sayings (opinions) are not accepted. With applying proofs such as accordance with the rhetorical principles, conformity with the linguistic sense (siaq) of the verse and surah, speech situation and hadiths the fourth saying (opinion) is proved. It reveals that the direct command in this statement contrary to the imperative form indicates a recommended matter. The semantics of the composition of «قیام اللیل» (verbal meaning: standing in the night) and utilizing it in this debate and also argument to speech situation, the surah structure, the rhetorical principle “epanastrophe” are of the paper innovations.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sūrah al-Muzzammil
  • Ayāt al-aḥkām (the verses of rules)
  • Standing in the night (qiyaam al-layl)
  • The recitation of the holy Quran

مراجع

  1. آبگشا، غلامرضا، و علی کرمی، «اهمیت نماز شب در آینه قرآن»، فصلنامه پژوهش‌نامه مطالعات راهبردی علوم انسانی و اسلامی، سال دوم، شماره 9، پاییز 1396 ش.
  2. ابن عاشور، محمد بن طاهر، التحریر و التنویر (تفسیر ابن عاشور)، بیروت، مٶسسة التاریخ العربی، 1420 ق.
  3. ابن مبارک مروزی، عبداللّٰه، کتاب الزهد و الرقائق، تحقیق حبیب‌الرحمن اعظمی، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1425 ق.
  4. انصاری قرطبی، ابوعبداللّٰه محمد بن احمد بن ابی‌بکر، الجامع لاحکام القرآن، تهران، ناصرخسرو، 1364 ش.
  5. بیضاوی، عبداللّٰه بن عمر، انوار التنزیل و اسرار التأویل، تحقیق محمد عبدالرحمن مرعشلی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1418 ق.
  6. جصاص، ابوبکر احمد بن علی رازی، احکام القرآن، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1405 ق.
  7. حرّ عاملی، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعه، قم، مٶسسة آل البیتŒ لاحیاء التراث، 1409 ق.
  8. خاتمی، سیدجواد، و سیدرضا موسوی، «کاوشی در نماز شب پیامبر اکرم‹»، مطالعات اسلامی: فقه و اصول، سال چهل و دوم، شماره 1/85 ، پاییز و زمستان 1389 ش.
  9. خرمی، جواد، «تهجد و شب‌زنده‌داری در سیره پیامبر اکرم‹»، ماهنامه مبلغان، شماره 77، فروردین و اردیبهشت 1385 ش.
  10. درّی، رضا، تفسیر تطبیقی روایی سوره مزمل از اهم تفاسیر فریقین، با راهنمایی عبدالهادی مسعودی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه علوم قرآن و حدیث، 1391 ش.
  11. زمخشری، جاراللّٰه محمود بن عمر، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الاقاویل فی وجوه التأویل، چاپ سوم، بیروت، دار الکتاب العربی، 1407 ق.
  12. سید مرتضی علم‌الهدی، علی بن حسین موسوی، تفسیر الشریف المرتضی المسمی بنفائس التأویل، بیروت، شرکة الاعلمی للمطبوعات، 1431 ق.
  13. سیوری حلّی (فاضل مقداد)، جمال‌الدین مقداد بن عبداللّٰه، کنز العرفان فی فقه القرآن، تهران، مرتضوی،1373 ش.
  14. شکراللهی، عذرا، محمدرضا حاجی‌اسماعیلی، داوود اسماعیلی، «قرآن‌پژوهان و آیه پایانی سوره مزمل»، فصلنامه پژوهش‌های قرآنی، سال بیست و یکم، شماره 1 (پیاپی 78)، بهار 1395 ش.
  15. صفری رودبار، خدیجه، بررسی معناشناختی سوره مزمل و مدثر، با راهنمایی سیدحسین سیدی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه فردوسی مشهد، تیرماه 1395 ش.
  16. طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، چاپ دوم، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، 1390 ق.
  17. طبرسی، امین‌الاسلام ابوعلی فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، چاپ سوم، تهران، ناصرخسرو، 1372 ش.
  18. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
  19. همان، تهذیب الاحکام، چاپ چهارم، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1407 ق.
  20. علامه حلّی، ابومنصور جمال‌الدین حسن بن یوسف بن مطهر اسدی، تذکرة الفقهاء، قم، مؤسسة آل البیتŒ لاحیاء التراث، 1414 ق.
  21. فاضل جواد کاظمی، جواد بن سعید، مسالک الافهام الی آیات الاحکام، چاپ دوم، تهران، کتاب‌فروشی مرتضوی، 1365 ش.
  22. فخرالدین رازی، ابوعبداللّٰه محمد بن عمر، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، چاپ سوم، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1420 ق.
  23. فرحان جواد، علی، «الألفاظ الدالّة علی الصلاة فی القرآن الکریم ـ دراسة دلالیّة»، القادسیة فی الآداب و العلوم التربویه، شماره 4، 2009 م.
  24. قطب‌الدین راوندی، ابوالحسین سعید بن هبةاللّٰه، فقه القرآن فی شرح آیات الاحکام، چاپ دوم، قم، کتابخانه عمومی آیةاللّٰه مرعشی نجفی، 1405 ق.
  25. کرکی عاملی (محقق ثانی)، علی بن حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، چاپ دوم، قم، مٶسسة آل البیتŒ لاحیاء التراث، 1414 ق.
  26. کیا هرّاسی، عمادالدین ابوالحسن علی بن محمد طبری، احکام القرآن، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1422 ق.
  27. مالک بن انس، الموطأ، ابوظبی، مؤسسة زاید بن سلطان آل نهیان للاعمال الخیریة و الانسانیه، 1425 ق.
  28. موسوی، لیلا، بررسی دلالت‌های آوایی سوره مزمل و مدثر، با راهنمایی کبری خسروی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه لرستان، بهمن 1395 ش.
  29. موسوی خویی، سیدابوالقاسم، موسوعة الامام الخوئی، قم، مؤسسة احیاء آثار الامام الخوئی، 1418 ق.
  30. میرعمادی، سیداحمد، «آیة اللیل... هل هی منسوخة؟»، رسالة القرآن، شماره 16، اسفند 1372 ش.
  31. نجفی، محمدحسن بن باقر، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، چاپ هفتم، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1404 ق.
  32. هاشمی، سیداحمد، جواهر البلاغة فی المعانی و البیان و البدیع، قم، ذوی‌القربی، 1420 ق.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار