قدرت «تکیۀ» هجایی در تغییر معانی واژگانی قرآن کریم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه عربی، دانشکده ادبیات، دانشگاه خلیج فارس، بوشهر، ایران

چکیده

تحلیل زبانِ گفتاری قرآن کریم، معانی متفاوتی از زبان نوشتاری را نشان می‌دهد. در این میان، تأثیرگذاری «تکیه» (فشار صوتی هجایی مقابل هجای دیگر)، به عنوان یک عنصر تمایزدهنده معنایی، گاهی نقش مهمی در استنباط مفاهیمِ درست یا نادرست قرآنی ایفا می‌کند. قدرت تکیه در سطح هجایی درون‌واژگانی صرف‌نظر از اینکه در چه مرتبه‌ای از قوت و ضعف قرار دارد، موضوع اصلی این پژوهش است که واژه‌های قرآنی را مستقل از عناصر دیگر آوایی، چون درنگ و آهنگ به نمایش می‌گذارد. فرض بر این است که نقش ممیزی تکیه در سطح واژگان قرآنی ـ و نه در سطح جمله‌ـ موارد مختلفی هرچند اندک ولی قابل توجه را نشان می‌دهد. به همین منظور با توجه به ظرفیت این پژوهش، نمونه‌های مختلفی از این نقش‌ها انتخاب شد تا کارکرد تطبیقی آن در دگرگونی معانی واژگانی روشن شود که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از: نقش ممیزی برخی از انواع فعل مانند مؤنث و مذکر، مفرد و مثنی، ثلاثی مضاعف و ثلاثی مزید؛ نقش ممیزی برخی از انواع اسم مانند ثلاثی مزید و ثلاثی مجرد، مفرد و مثنی و جمع؛ نقش ممیزی بین انواع حروف معنا و حروف مبنا مانند ممیزی بین «واو» حرف معنا و «واو» حرف مبنا، ممیزی بین «فاء» حرف معنا و «فاء» حرف مبنا، ممیزی بین «أو» حرف معنا و «أو» حرف مبنا؛ مواردی از ممیزی بین منادی و ضمیر متصل، و موارد مشابهی که به شیوه توصیفی، تطبیقی به تحلیل گذاشته شده است، به گونه‌ای که برای مخاطب، ارزش واجی تکیه به خوبی روشن می‌شود، هرچند که درصد ارزش واجی تکیه نسبت به ارزش غیر واجی تکیه در زبان عربی به مراتب کمتر است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Power of Syllabic Stress in Changing the Lexical Meanings of the Holy Quran

نویسنده [English]

  • Sayyid Heydar Far‘ Shirazi
Associate professor at Persian Gulf University, Bushehr
چکیده [English]

Different meanings of the written language are shown by the analysis of the spoken language of the Holy Quran. In the meantime, the influence of stress [syllable vocal pressure in opposition to another syllable] as a semantic distinguishing element, sometimes plays an important role in inferring true or incorrect Qur'anic concepts. The main subject of this study is the power of stress on the syllabic level within words which displays Qur'anic words and vocabulary independently of other phonetic elements regardless of what level of strength and weakness is located, such as pause and intonation. It is assumed that the distinctive (Arabic: تمییز, Romanized: tamyeez distinguisher, distinguishing, disambiguation) role of stress at the level of Qur'anic words -and not at the level of sentences- shows various cases, however few but significant. Therefore, different examples of these roles were selected according to the capacity of this research to clarify its comparative function in changing lexical meanings that the most important of which are: the distinguishing role of some types of verbs such as feminine and masculine, singular and dual (Arabic: المُثَنّی, Romanized: Al-muthannā) and triliteral doubled verbs (Arabic: ثُلاثی مُضاعَف, Romanized _THOLĀTHĪ_MOḌĀ‘AF) and triliteral root verbs (Arabic: ثُلاثی مَزید, the derivative forms: it is complex and has additions), the distinguishing role of some types of nouns such as triliteral root (Arabic: ثُلاثی مَزید, complex and has additions, Romanized _THOLĀTHĪ_MAZĪD) and simple triliteral root (Arabic: ثُلاثی مُجَرَّد, Romanized _THOLĀTHĪ_MOGARRAD), singular, dual and plural, the distinctive role between types of semantic letters and base letters such as the distinguishability between [واو, one of the letters of the Arabic alphabet, Waw] of a semantic letter and [واو] of a base letter, the distinguishability between [فاء, one of the letters of the Arabic alphabet, Feh] a semantic letter and [فاء] base of a base letter, the distinguishability between [أوْ, which means: or] of a semantic letter and [أوْ] of a base letter and cases of the distinguishability between the called noun (Arabic: مُنادی, interjection, the vocative) and attached pronoun and similar cases that have been analyzed in a descriptive and comparative method; so, that the value of the phoneme of stress becomes clear to the audience, however, the percentage of phonological value of stress is much less than the non-phonological value of stress on Arabic.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Stress
  • Syllable
  • Word
  • Distinctive role (distinguisher
  • distinguishing)
  • The Holy Quran
  1. ابن فارس، ابوالحسین احمد، معجم مقاییس اللغه، تحقیق عبدالسلام محمد هارون، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1404 ق.
  2. ابن منظور افریقی مصری، ابوالفضل جمال‌الدین محمد بن مکرم، لسان العرب، تحقیق جمال‌الدین میردامادی، چاپ سوم، بیروت، دار صادر، 1414 ق.
  3. ازهری، ابومنصور محمد بن احمد، تهذیب اللغه، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1421 ق.
  4. انیس، ابراهیم، الاصوات اللغویه، چاپ پنجم، قاهره، مکتبة الانجلو المصریه، 1975 م.
  5. بابتی، عزیزة فوّال، المعجم المفصل فی النحو العربی، بیروت، دار الکتب العلمیه، بی‌تا.
  6. بستانی، فؤاد افرام، فرهنگ ابجدی الفبایی عربی ـ فارسی (ترجمه کامل المنجد الابجدی)، ترجمه رضا مهیار، چاپ دوم، تهران، اسلامی، 1375 ش.
  7. بولخطوط، محمد، «سلطان النبر فی اللغة العربیة، مفهومه، و قواعد حدوثه»، حولیات الآداب و اللغات، الجزائر، عدد 10، مجلد 5، 2018 م.
  8. جنادبه، احمد سلامه، نبر الاسم الجامد و المشتق؛ دراسة فیزیائیة نطقیه، عمان، دار الجنان للنشر و التوزیع، 2016 م.
  9. جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح، تاج اللغة و صحاح العربیه، تحقیق و تصحیح احمد عبدالغفور عطار، بیروت، دار العلم للملایین، 1376 ق.
  10. حسان، تمام، اللغة العربیة معناها و مبناها، مغرب، دار الثقافه، 1994 م.
  11. حسن جبل، محمد حسن، المختصر فی اصوات اللغة العربیة؛ دراسة نظریة و تطبیقیه، چاپ چهارم، قاهره، مکتبة الآداب، 1427 ق.
  12. حمیری، نشوان بن سعید، شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم، تحقیق حسین بن عبداللّٰه العمری، مطهر بن علی الاریانی، یوسف محمد عبداللّٰه، دمشق، دار الفکر المعاصر، 1420 ق.
  13. خولی، محمد علی، الاصوات اللغویه، عمان، مؤسسة الفلاح للترجمة و النشر و التوزیع، 1990 م.
  14. دقر، عبدالغنی، معجم القواعد العربیة فی النحو و التصریف، قم، الحمید، 1404 ق.
  15. روحانی، محمود، المعجم الاحصائی لالفاظ القرآن الکریم؛ فرهنگ آماری کلمات قرآن کریم، چاپ دوم، مشهد، آستان قدس رضوی، 1414 ق.
  16. زمخشری، جاراللّٰه محمود بن عمر، اساس البلاغه، بیروت، دار صادر، 1979 م.
  17. السید الدیب، ولید مقبل، النبر فی القرآن الکریم؛ نظریة جدیدة فی استقامة الاداء القرآنی، چاپ دوم، مکه، مطبعة دار مکه، 2013 م.
  18. عفوری، حسام محمد عزمی، النبر فی اللغة العربیة؛ دراسة نطقیة فیزیائیه، رساله دکتری، به راهنمایی سمیر شریف استیتیه، اردن، جامعة الیرموک، 1427 ق.
  19. قِرش، ابوعبدالرحمن جمال بن ابراهیم، زاد المقرئین اَثناء تلاوة الکتاب المبین، چاپ دوم، طنطا (مصر)، دار الضیاء، 1423 ق.
  20. قیسی، ابومحمد مکی بن ابوطالب، الرعایة لتجوید القراءة و تحقیق لفظ التلاوة بعلم مراتب الحروف و مخارجها و صفاتها و القابها و تفسیر معانیها و تعلیلها و بیان الحرکات التی تلزمها، چاپ سوم، تحقیق احمد حسن فرحات، عمان، دار عمار، 1417 ق.
  21. مالبرج، برتیل، علم الاصوات، تعریب عبدالصبور شاهین، قاهره، مکتبة الشباب، 1984 م.
  22. «المحاضرة الاخیرة للدورة الخامسة للنبر فی القرآن الکریم للدکتور ولید بن مقبل الدیب (الاستثنائات و المقطوع و الموصول)»، <https://www.youtube.com/watch?v=ME68fQhkfyY>.
  23. مختار عمر، احمد، دراسة الصوت اللغوی، قاهره، عالم الکتب، 1418 ق.
  24. مقری فیومی، احمد بن محمد بن علی، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، چاپ دوم، قم، دار الهجره، 1414 ق.