مؤلفه‌های شناسای داده‌های تمدنی قرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

استادیار گروه علوم قرآنی، پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

چکیده

نخستین چالش فراروی مفسر موضوعی در فرایند مراجعه قرآن، شناسایی و استخراج داده‌های قرآنی مربوط به مسئله است. این مقاله کوشیده است با تعیین مؤلفه‌های شناسای داده‌های تمدنی قرآن و ساخت الگوی کشف و استخراج داده‌های تمدنی قرآن، اولین چالش فراروی به سخن درآوردن قرآن دربارۀ نظریۀ تمدن را حل کند. نتیجۀ کاربردی تعیین مؤلفه‌های شناسای داده‌های تمدنی در قرآن، کشف و استخراج بیشینه و بهینۀ داده‌های تمدنی در کتاب الهی است. مقاله بر داده‌های اصل تمدن متمرکز است و به ویژگی‌های آن نمی‌پردازد. پژوهش با روش تحلیلی و توصیفی، مؤلفه‌های شناسای داده‌های تمدنی قرآن را تعیین و الگوی استخراج آن‌ها را ارائه کرده است. به طور معمول، قرآن‌پژوهان داده‌های تمدنی قرآن را به روش استقرایی گردآوری و تدوین می‌کنند و روش قیاسی را به کار نمی‌گیرند. مقاله با استفادۀ توأمان از دو روش استقرایی و قیاسی، مؤلفه‌های شناسای داده‌های تمدنی را به لحاظ ظرف، موضوع و محمول، تعیین و الگوسازی می‌کند. مؤلفه‌های شناسا از این قرارند: به لحاظ ظرف «دنیایی بودن»، به لحاظ موضوع «انسانی بودن»، «اجتماعی بودن» و «بزرگ بودن» و به لحاظ محمول «ساختۀ اختیاری».

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Introducer Components of the Quran Civilizational Data

نویسندگان [English]

  • Saeid Bahmani
  • Muhammad Ali Muhammadi
Assistant professor at Islamic Sciences & Culture Academy
چکیده [English]

The first challenge which the thematic exegete of the Qur'an (Arabic: المفسّر الموضوعیّ; al- mufassir al-mawdu'i) in the process the referring to the holy Quran confronts is to identify (recognize) and extract the Quranic data (details) related to the problem. This note has attempted to solve the first challenge opposition to elicit “a Theory of Civilization” from the holy Quran with determining the introducer components of the Quran civilizational data (details) and creating the detection model and extracting the Quran civilizational data. The functional outcome is to determine the introducer components of the civilizational data in the holy Quran identify and extract the maximum and optimal civilizational data in the divine Book. The paper focuses on the data of the civilization itself and not considering its attributes (characteristics). The research with analytic-descriptive method has determined the introducer components of the civilizational data (details) of the holy Quran and presented their extraction model. Generally, The Quran researchers collect and compile the civilizational data (details) of the holy Quran in the inductive method (approach) and they do not apply the deductive method. The paper with applying simultaneously the two inductive and deductive methods determines and model the introducer components of the civilizational data (details) from the aspect of status and the subject matter (mawdu') and predicate (mahmul). The introducer components are: from the aspect of status “worldliness” (earthly world), from the aspect of the subject matter (mawdu') “concerned with man, society and Immensity” (greatness) and from the aspect of predicate “voluntary action”.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The introducer component
  • The Quranic data
  • The civilizational data
  • The detection model of the civilizational data

مراجع

  1. قرآن کریم.
  2. ابن خلدون، عبدالرحمن بن محمد، مقدمة ابن خلدون، به کوشش علی عبدالواحد، قاهره، دار النهضه، 1416 ق.
  3. الویری، محسن، «کارکرد تمدنی قرآن؛ یک بررسی مقدماتی در قلمرو تمدن پیشین اسلامی»، فصلنامه نقد و نظر، سال بیستم، شماره 80، زمستان 1394 ش.
  4. الیاس، الیاس انطون، و ادوارد ا. الیاس، قاموس الیاس العصری؛ عربی ـ انجلیزی، قاهره، دار الیاس العصریه، 1979 م.
  5. بیرو، آلن، فرهنگ علوم اجتماعی، ترجمه باقر ساروخانی، تهران، کیهان، 1366 ش.
  6. حکیم، سیدمحمدباقر، جامعۀ انسانی از دیدگاه قرآن کریم، ترجمه موسی دانش، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، 1387 ش.
  7. خوشدونی، مهدی، و محمد شب‌دینی پاشاکی، «بررسی ویژگی‌ها و شاخص‌های تمدن آخرالزمان از منظر قرآن کریم با تحلیل همانندی‌های آن با حکومت‌های اولیای الهی»، فصلنامه مشرق موعود، سال یازدهم، شماره 43، پاییز 1396 ش.
  8. دورانت، ویل، تاریخ تمدن، ترجمه احمد آرام و دیگران، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، 1378 ش.
  9. دهخدا، علی‌اکبر و دیگران، لغت‌نامه، تهران، دانشگاه تهران، 1343 ش.
  10. روح‌الامینی، محمود، زمینه فرهنگ‌شناسی، تهران، مهدی، 1377 ش.
  11. روشه، گی، تغییرات اجتماعی، ترجمه منصور وثوقی، تهران، نی، 1390 ش.
  12. سروش، عبدالکریم، تفرج صنع؛ گفتارهایی در اخلاق و صنعت و علم انسانی، چاپ پنجم، تهران، صراط، 1380 ش.
  13. سعیدی روشن، محمدباقر، «شاخص‌های تمدن اسلامی بر اساس آموزه‌های قرآن کریم»، آموزه‌های قرآنی، دوره یازدهم، شماره 19 (پیاپی 44)، بهار و تابستان 1393 ش.
  14. سیاح، احمد، فرهنگ دانشگاهی؛ عربی فارسی، تهران، اسلام، 1372 ش.
  15. شاهمرادی، علی، تاریخ یهود از تشکیل سلطنت تا تجزیه آن، زنجان، نیکان کتاب، 1384 ش.
  16. شریفی، احمدحسین، مبانی علوم انسانی اسلامی، چاپ دوم، تهران، آفتاب توسعه، 1395 ش.
  17. صدر، سیدمحمدباقر، الاسلام یقود الحیاة (موسوعة الشهید الصدر، ج5)، قم، مرکز الابحاث و الدراسات التخصصیة للشهید الصدر، 1421 ق. (الف)
  18. همو، المدرسة القرآنیة (موسوعة الشهید الصدر، ج19)، قم، مرکز الابحاث و الدراسات التخصصیة للشهید الصدر، 1421 ق. (ب)
  19. طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، چاپ پنجم، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1417 ق.
  20. طبیبیان، سیدحمید، فرهنگ فرزان؛ فارسی ـ عربی، بی‌جا، بی‌نا، 1378 ش.
  21. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
  22. عباس‌نژاد، محسن و همکاران، مبانی و مقدمات رابطۀ «قرآن و علوم روز»، مشهد، بنیاد پژوهش‌های قرآنی حوزه و دانشگاه، 1385 ش.
  23. علوی، بزرگ، و هاینریش یونکر،فرهنگ جامع فارسی ـ آلمانی، چاپ چهارم، تهران، کمانگیر، 1371 ش.
  24. عمید، حسن، فرهنگ عمید، تهران، امیرکبیر، 1390 ش.
  25. فولادی، محمد، و فاطمةالسادات حسینی، «تحلیلی بر ابعاد و مؤلفه‌های تمدن نوین اسلامی از منظر مقام معظم رهبری»، فصلنامه معرفت فرهنگی اجتماعی، سال یازدهم، شماره 1 (پیاپی 41)، زمستان 1398 ش.
  26. قاسمی، کوثر، فتحیه فتاحی‌زاده، و حبیب‌اللّٰه بابایی، «”امت“، فراتر از تمدن در آینه قرآن»، فصلنامه نقد و نظر، سال بیست و چهارم، شماره 3 (پیاپی 95)، پاییز 1398 ش.
  27. محمدی، محمدعلی، «رابطه تمدن و معنویت از نگاه قرآن»، هفت آسمان، سال پانزدهم، شماره 58، 1392 ش.
  28. مصباح یزدی، محمدتقی، جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1390 ش.
  29. مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1360 ش.
  30. میبدی، ابوالفضل رشیدالدین احمد بن ابی‌سعد، کشف الاسرار و عدة الابرار، تحقیق علی‌اصغر حکمت، چاپ پنجم، تهران، امیرکبیر، 1371 ش.
  31. واعظی، احمد، نظریۀ تفسیر متن، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1390 ش.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار