تحلیل پیشنهاد ساخت «بنا» و «مسجد» بر اصحاب کهف از دیدگاه فریقین (و ارتباط آن با مسئله ساخت قبور صالحان و مسئله زیارت)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم

2 دکتری علوم قرآن و حدیث. دانشگاه اراک

چکیده

در عصر جدید، پژوهش‌های تطبیقی بین مذهبی عمدتاً در حوزه شیعی با هدف بررسی دیدگاه‌های فریقین و نقد و ارزیابی آن‌ها در حال انجام است. در همین راستا، این نوشتار به بررسی آیه بیست و یکم سوره کهف که دیدگاه‌های مفسران فریقین و همچنین روایات تفسیری اهل بیت، صحابه و تابعان دربارۀ آن متفاوت بوده، پرداخته است. بدین‌صورت که نظرات مفسران صحابه و تابعان از یک‌سو و روایات اهل بیت از دیگرسو گزارش شده و سپس با تطبیق نظرات مفسران شیعه و اهل سنت، آرای آنان ارزیابی گردیده است. از رهگذر این بررسی تطبیقی، حاصل شد که پیشنهاد ساخت مسجد بر اصحاب کهف، از سوی بدعت‌گذاران و مشرکان نبوده، بلکه از طرف موحدان بوده است. از دلایلی که برای تأیید این نظریه از آن بهره گرفته شد، می‌توان به سیاق آیه، سیاق و محور اصلی سوره و آیات دیگر مشتمل بر «بنا»، و نیز سکوت قرآن در برابر این پیشنهاد اشاره کرد. از سوی دیگر به شبهاتی که از سوی اهل سنت به این نظریه وارد شده، پاسخ داده شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis of the Proposal to Build a “Base” and a “Mosque” on the Companions of the Cave from the Point of View of the Two Sects (And Its Connection with the Issue of Building the Tombs of the Righteous and the Issue of Pilgrimage)

نویسندگان [English]

  • Akhavan Moghadam 1
  • Majid Zaidi Joudaki 2
1 Associate prof. at University of Holy Quran Sciences
2 PhD in Quran & Hadith Sciences
چکیده [English]

In the new era, comparative inter-religious research is being conducted mainly in the Shiite field with the aim of examining the views of the sects and criticizing and evaluating them. In this regard, this article examines the twenty-first verse of Surah Al-Kahf, about which the views of the commentators of the two sects, as well as the interpretive narrations of the Ahl al-Bayt, the Companions (aṣ-ṣaḥābah) and the Followers (tābi‘īn), are different. In this way, the opinions of the commentators of the Companions (aṣ-ṣaḥābah) and Followers (tābi‘īn) on the one hand and the narrations of the Ahl al-Bayt on the other hand are reported, then their opinions are evaluated by applying the opinions of the Shiite and Sunni commentators. Through this comparative study, it was obtained that the proposal to build a mosque for the companions of the cave was not made by heretics and polytheists, but by the monotheists. Among the reasons that were used to confirm this theory, we can mention the method of the verse, the method and the main pillar of the surah and other verses including “base”, as well as the silence of the Qur'an against this proposal. On the other hand, the doubts raised by the Sunnis about this theory have been answered.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sūrah Al-Kahf
  • Mosque
  • Method
  • Wahhabism
  • Making graves
  • Pilgrimage
  • Comparative research

مراجع

  1. ابن ابی‌حاتم رازی، عبدالرحمن بن ابی‌حاتم محمد بن ادریس، تفسیر القرآن العظیم مسنداً عن الرسولr و الصحابة و التابعین، تحقیق اسعد محمد الطیب، چاپ سوم، ریاض، مکتبة نزار مصطفی الباز، 1419 ق.
  2. ابن جوزی، ابوالفرج عبدالرحمن بن علی، زاد المسیر فی علم التفسیر، تحقیق عبدالرزاق المهدی، بیروت، دار الکتاب العربی، 1422 ق.
  3. ابن رجب، زین‌الدین بن احمد، روائع التفسیر، عربستان سعودی، دار العاصمه، 1422 ق.
  4. ابن عبدالهادی حنبلی، شمس‌الدین محمد بن احمد، المحرر فی الحدیث، تحقیق یوسف عبدالرحمن المرعشلی، چاپ سوم، لبنان، دار المعرفه، 1421 ق.
  5. ابن عطیه اندلسی، ابومحمد عبدالحق بن غالب، المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، تحقیق عبدالسلام عبدالشافی محمد، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1422 ق.
  6. ابن کثیر دمشقی، ابوالفداء اسماعیل بن عمر، تفسیر القرآن العظیم، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1419 ق.
  7. اشتهاردی، علی‌پناه، مدارک العروه، تهران، دار الاسوة للطباعة و النشر، 1417 ق.
  8. پوراسماعیل، احسان، «ساخت بنا بر قبور در بررسی نگاه شیعه و سلفیه»، نشریه پژوهش دینی، دوره پانزدهم، شماره 32، بهار و تابستان 1395 ش.
  9. جزایری، سیدنعمةاللّٰه، عقود المرجان فی تفسیر القرآن، قم، نور وحی، 1388 ش.
  10. جلیلی، سیدهدایت، و انسیه عسگری، «تفسیر مقارن/ تطبیقی؛ فرازبانی لغزان و لرزان»، پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن، سال دوم، شماره 2 (پیاپی 4)، بهار و تابستان 1393 ش.
  11. حسینی شاه‌عبدالعظیمی، حسین بن احمد، تفسیر اثنی‌عشری، تهران، میقات، 1363 ش.
  12. حسینی شیرازی، سیدمحمد، من فقه الزهراء… ، قم، رشید، 1428 ق.
  13. حسینی همدانی، سیدمحمدحسین، انوار درخشان در تفسیر قرآن، تحقیق محمدباقر بهبودی، تهران، کتاب‌فروشی لطفی، 1404 ق.
  14. حقی بُروسَوی، اسماعیل بن مصطفی، روح البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار الفکر، بی‌تا.
  15. خازن، علاءالدین علی بن محمد بن ابراهیم بغدادی، تفسیر الخازن المسمی لباب التأویل فی معانی التنزیل، تحقیق محمد علی شاهین، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1415 ق.
  16. رضایی، غلامرضا، «مشروعیت دعا نزد قبور اولیای الهی»، نشریه کلام اسلامی، شماره 95، پاییز 1394 ش.
  17. زمخشری، جاراللّٰه محمود بن عمر، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الاقاویل فی وجوه التأویل، تصحیح مصطفی حسین احمد، چاپ سوم، بیروت، دار الکتاب العربی، 1407 ق.
  18. سبحانی، جعفر، «آیا بنا بر روی قبور جایز است؟»، دفتر آیةاللّٰه جعفر سبحانی، بی‌تا.
  19. سید بن قطب بن ابراهیم شاذلی، فی ظلال القرآن، چاپ هفدهم، بیروت، دار الشروق، 1412 ق.
  20. سیوری حلی (فاضل مقداد)، جمال‌الدین مقداد بن عبداللّٰه، کنز العرفان فی فقه القرآن، قم، مرتضوی، 1425 ق.
  21. سیوطی، جلال‌الدین عبدالرحمن بن ابی‌بکر، الدرّ المنثور فی التفسیر بالمأثور، قم، کتابخانه آیةاللّٰه مرعشی نجفی، 1404 ق.
  22. شنقیطی، محمد امین بن محمد مختار الجَکَنی، اضواء البیان فی ایضاح القرآن بالقرآن، بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، 1415 ق.
  23. شوکانی، محمد بن علی بن محمد صنعانی، فتح القدیر الجامع بین فنّی الروایة و الدرایة من علم التفسیر، دمشق ـ بیروت، دار ابن کثیر ـ دار الکلم الطیب، 1414 ق.
  24. صدیق حسن‌خان، محمد، فتح البیان فی مقاصد القرآن، بیروت، المکتبة العصریة للطباعة و النشر، 1412 ق.
  25. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی همدانی، چاپ پنجم، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1374 ش.
  26. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، تهران، فراهانی، بی‌تا.
  27. طبری، محمد بن جریر، جامع البیان عن تأویل آی القرآن، تحقیق عبداللّٰه بن عبدالمحسن الترکی، قاهره، دار هجر للطباعة و النشر و التوزیع و الاعلان، 1422 ق.
  28. طیب، سیدعبدالحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، چاپ دوم، تهران، اسلام، 1378 ش.
  29. عاملی، ابراهیم، تفسیر عاملی، تحقیق علی‌اکبر غفاری، تهران، کتاب‌فروشی صدوق، 1360 ش.
  30. علامه حلّی، ابومنصور جمال‌الدین حسن بن یوسف بن مطهر اسدی، کشف الیقین فی فضائل امیرالمؤمنین‰ ، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1411 ق.
  31. عندلیبی، رضا، «بررسی فقهی مکان نماز در کنار قبور معصومینŒ»، پژوهشنامه حج و زیارت، دوره اول، شماره 2، پاییز و زمستان 1395 ش.
  32. فخرالدین رازی، ابوعبداللّٰه محمد بن عمر تمیمی بکری شافعی، التفسیر الکبیر؛ مفاتیح الغیب، چاپ سوم، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1420 ق.
  33. فرمانیان، مهدی، و مجتبی صداقت، «زیارت قبور و دلایل عالمان شیعه بر مشروعیت آن»، نشریه شیعه‌شناسی، دوره یازدهم، شماره 41، بهار 1392 ش.
  34. فیض کاشانی، محمدمحسن بن شاه‌مرتضی، تفسیر الصافی، تحقیق حسین اعلمی، چاپ دوم، تهران، مکتبة الصدر، 1415 ق.
  35. قاسمی، محمد جمال‌الدین، تفسیر القاسمی المسمی محاسن التأویل، تحقیق محمد باسل عیون السود، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1418 ق.
  36. قرشی بنابی، سیدعلی‌اکبر، تفسیر احسن الحدیث، تهران، بنیاد بعثت، 1375 ش.
  37. کاشانی، ملافتح‌اللّٰه بن شکراللّٰه، تفسیر منهج الصادقین فی الزام المخالفین، تهران، الاسلامیه، 1363 ش.
  38. مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهارŒ ، بیروت، مٶسسة الطبع و النشر، 1410 ق.
  39. مغنیه، محمدجواد، التفسیر المبین، قم، بنیاد بعثت، بی‌تا.
  40. مکارم شیرازی، ناصر، الشیعة شبهات و ردود، ترجمه احمد محمد الحرز، قم، مدرسه امام علی‰ ، 1428 ق.
  41. مکارم شیرازی، ناصر و جمعی از فضلا، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1386 ش.
  42. مناوی، زین‌الدین محمد عبدالرٶوف، فیض القدیر شرح الجامع الصغیر، مصر، المکتبة التجاریة الکبری، 1356 ق.
  43. وحید بهبهانی، محمدباقر بن محمداکمل، حاشیة الوافی، قم، مؤسسة العلامة المجدد الوحید البهبهانی، 1426 ق.
  44. همدانی، آقارضا بن محمدهادی، مصباح الفقیه، قم، مؤسسة الجعفریة لاحیاء التراث و مؤسسة النشر الاسلامی، 1416 ق.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار