ساختار و نتایج استعاره مفهومی بهشت در قرآن کریم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیات علمی دانشگاه ادیان و مذاهب

چکیده

یکی از موضوعاتی که همواره در کانون مباحث بلاغی قرآن‌پژوهان قرار داشته، استعاره و چگونگی تأثیر آن در زبان قرآن بوده است. با ظهور علومِ شناختی و پس از معرفی نظریه استعاره مفهومی از جانب جرج لیکاف، این مطالعات دچار تحول گشته و روش‌هایی برای درک بهتر متون در پرتو این نظریه ارائه شده است.
هدف پژوهش حاضر که به روش توصیفی ـ تحلیلی و با تجزیه و تحلیل کیفی انجام شده است، بررسی شواهدی از استعاره‌های مفهومی در قرآن و نتایج حاصل از آن در مفهوم‌سازی برای مخاطبان این کتاب آسمانی می‌باشد. بدین‌منظور، مفهوم بهشت به عنوان مورد مطالعه انتخاب و سپس به بررسی استعاره‌های مفهومی آن در دامنه آیات مرتبط با بهشت پرداخته شده و در نهایت ساختاری از آن‌ها ارائه گردیده است. همچنین شواهدی از این نوع استعاره در روایات پیشوایان معصوم(علیهم السلام) ارائه شده است. با دقت در ساختار مذکور مشخص می‌شود که بهشت توسط چه مواردی مفهوم‌سازی شده و چگونه در تجربیات روزمره ما از زندگی ریشه دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Structure and Results of the Conceptual Metaphor of Heaven in the Holy Quran

نویسنده [English]

  • Sayyed Abu al-Qasem Hosseini (Zharfa)
Faculty member of the University of Religions & Denominations
چکیده [English]

One of the topics that has always been at the center of Qur'anic rhetorical discussions has been metaphor and its effect on the language of the Qur'an. With the advent of cognitive sciences and the introduction of the conceptual metaphor theory by George Lakoff, these studies have evolved and methods have been proposed to better understand the texts in the light of this theory. The purpose of this research, which has been done by descriptive-analytical method and with qualitative analysis, is to examine the evidence of conceptual metaphors in the Qur'an and its results in conceptualizing the audience of this Divine book. For this purpose, the concept of paradise has been selected as a case study and then its conceptual metaphors in the extent of verses related to paradise have been studied and finally a structure of them has been presented. Evidence of this type of metaphor has also been presented in the narrations of the infallible leaders. It is precisely in this structure that it is determined by what paradise is conceptualized and how it is rooted in our daily experiences of life.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Conceptual metaphor
  • Paradise (Heaven)
  • Quran
  • George Lakoff
  • Related to history

مراجع

  1. نهج‌البلاغه، گردآوری سید رضی، تحقیق صبحی صالح، قم، هجرت، 1414 ق.
  2. ابن ابی‌جمهور احسایی، محمد بن زین‌الدین علی بن ابراهیم، عوالی اللئالئ العزیزیة فی الاحادیث الدینیه، قم، دار سیدالشهداء‰ للنشر، 1405 ق.
  3. ابن عاشور، محمد بن طاهر، التحریر و التنویر (تفسیر ابن عاشور)، بیروت، مٶسسة التاریخ العربی، 1420 ق.
  4. ابن ماجه قزوینی، ابوعبداللّٰه محمد بن یزید، السنن، بیروت، دار الجیل، 1418 ق.
  5. ابونعیم اصفهانی، احمد بن عبداللّٰه، حلیة الاولیاء و طبقات الاصفیاء، بیروت، دار الکتاب العربی، 1394 ق.
  6. برقی، احمد بن محمد بن خالد، المحاسن، چاپ دوم، قم، دار الکتب الاسلامیه، 1371 ق.
  7. ترمذی، محمد بن عیسی، الجامع الصحیح، قاهره، دار الحدیث، 1419 ق.
  8. تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد، غرر الحکم و درر الکلم، ترجمه محمدعلی انصاری، تهران، نشر محمدعلی الانصاری القمی، 1337 ش.
  9. راغب اصفهانی، ابوالقاسم حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن، ترجمه غلامرضا خسروی حسینی، تهران، مرتضوی، 1369 ش.
  10. راوندی، قطب‌الدین ابوالحسین سعید بن هبةاللّٰه، الدعوات، قم، مدرسة الامام المهدی ، 1407 ق.
  11. رشید رضا، محمد، تفسیر المنار، بیروت، دار المعرفه، 1414 ق.
  12. سید بن قطب بن ابراهیم شاذلی، فی ظلال القرآن، بیروت، دار الشروق، 1425 ق.
  13. سیدجوادی، احمدرضا و دیگران، دایرةالمعارف تشیع، تهران، نشر شهید سعید محبی، 1375 ش.
  14. صادقی تهرانی، محمد، الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن و السنّه، قم، فرهنگ اسلامی، 1406 ق.
  15. صدوق، محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی، من لایحضره الفقیه، چاپ دوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1413 ق.
  16. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی همدانی، چاپ پنجم، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1374 ش.
  17. طبرسی، امین‌الدین ابوعلی فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه حسین نوری همدانی و دیگران، تهران، فراهانی، 1352 ش.
  18. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، الامالی، قم، دار الثقافه، 1414 ق.
  19. همو، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1413 ق.
  20. عاملی جبعی (شهید ثانی)، زین‌الدین بن علی، مُسَکّن الفؤاد عند فقد الاحبّة و الاولاد، قم، آل البیت، 1407 ق.
  21. فضل‌اللّٰه، سیدمحمدحسین، تفسیر من وحی القرآن، بیروت، دار الملاک للطباعة و النشر، 1419 ق.
  22. قائمی‌نیا، علیرضا، استعاره‌های مفهومی و فضاهای قرآن، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1396 ش.
  23. همو، «نقش استعاره‌های مفهومی در معرفت دینی»، نشریه قبسات، دوره چهاردهم، شماره 54، زمستان 1388 ش.
  24. قشیری نیشابوری، ابوالقاسم عبدالکریم بن هوازن بن عبدالملک، لطائف الاشارات، قاهره، الهیئة المصریة العامة للکتاب، 2000 م.
  25. کاشانی، ملافتح‌اللّٰه بن شکراللّٰه، تفسیر منهج الصادقین فی الزام المخالفین، تهران، کتاب‌فروشی اسلامیه، 1336 ش.
  26. کلینی، ابوجعفر محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1407 ق.
  27. کوفی اهوازی، حسین بن سعید، الزهد، قم، المطبعة العلمیه، 1402 ق.
  28. لیتل‌مور، جنت، و جان آر. تیلور، درآمدی بر نظریه‌های زبان‌شناسی شناختی، ترجمه پارسا بامشادی و شادی انصاریان، اصفهان، کاوشیار، 1395 ش.
  29. لیکاف، جورج، «نظریه معاصر استعاره» [پیوست]، استعاره‌هایی که با آن‌ها زندگی می‌کنیم، ترجمه جهانشاه میرزابیگی، تهران، آگاه، 1397 ش.
  30. لیکاف، جورج، و مارک جانسون، استعاره‌هایی که با آن‌ها زندگی می‌کنیم، ترجمه جهانشاه میرزابیگی، تهران، آگاه، 1397 ش.
  31. محمدی ری‌شهری، محمد، بهشت و دوزخ از نگاه قرآن و حدیث، قم، دار الحدیث، 1390 ش.
  32. مدرسی، سیدمحمدتقی، من هدی القرآن، تهران، دار محبّی الحسین‰ ، 1419 ق.
  33. مرکز فرهنگ و معارف قرآن، دائرةالمعارف قرآن کریم، قم، بوستان کتاب، 1387 ش.
  34. معمر بن مثنی تیمی، ابوعبیده، مجاز القرآن، بیروت، مؤسسة الرساله، 1401 ق.
  35. مغنیه، محمدجواد، التفسیر الکاشف، قم، دار الکتاب الاسلامی، 1424 ق.
  36. مفید، محمد بن محمد بن نعمان عکبری بغدادی، الاختصاص، قم، المٶتمر العالمی لالفیة الشیخ المفید، 1413 ق.
  37. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1371 ش.
  38. موسوی بجنوردی، سیدمحمدکاظم، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، 1383 ش.
  39. هاشمی رفسنجانی، اکبر، فرهنگ قرآن، قم، بوستان کتاب، جلد 6، 1385 ش.
  40. Dancygier, Barbara & Eve Sweetser, Figurative Language, New York, Cambridge University Press, 2014.
  41. Sweetser, Eve & Mary Therese DesCamp, “Metaphors for God: Why and How Do Our Choices Matter for Humans? The Application of Contemporary Cognitive Linguistics Research to the Debate on God and Metaphor”, Pastoral Psychology, Vol. 53, No. 3, 2005.
  42. Id., “Motivating Biblical Metaphors for God: Refining the Cognitive Model”, in: Cognitive Linguistic Explorations in Biblical Studies, by Bonnie Howe & Joel B. Green (Eds.), Munich, de Gruyter, 2014.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار