مختصات تفسیر عصری در تفاسیر ترتیبی معاصر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه الهیات و معارف اسلامی، واحد آبادان، دانشگاه آزاد اسلامی، آبادان، ایران.

2 استادیار گروه الهیات و معارف اسلامی، واحد آبادان، دانشگاه آزاد اسلامی، آبادان، ایران

3 استادیار گروه الهیات و معارف اسلامی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران

چکیده

تفسیر عصری از مهم‌ترین رویکردهای تفسیری است که خاستگاه آن، ارائۀ پیام‌های قرآن متناسب با مقتضیات زمان و نیازهای روز است. یکی از مسائلی که پرداختن به آن لازم و ضروری به نظر می‌رسد، بررسی مختصات آن در قالب‌های مختلف تفسیری است. بررسی مختصات تفسیر عصری در یک قالب خاص یا تفاسیر یک دورۀ زمانی مشخص، همچنان که می‌تواند در زمینۀ شناخت ماهیت این رویکرد مفید واقع شود، برای آگاهی از جایگاه، نقش و تأثیرگذاری این رویکرد در آن قالب تفسیری نیز مؤثر می‌باشد. علی‌رغم اهمیت پرداختن به این مسئله و جایگاه مهم این رویکرد در عرصۀ تفسیر به ویژه تفسیر معاصر، این مسئله تا کنون مورد توجه قرار نگرفته و به آن پرداخته نشده است.
از این منظر، در این پژوهش تلاش شده است با کنکاش در تفاسیر ترتیبی معاصر، این پرسش مورد بررسی قرار گیرد که: تفسیر عصری در تفاسیر ترتیبی معاصر از چه مختصاتی برخوردار است؟ بر اساس یافته‌های پژوهش که با بهره‌گیری از روش تحلیل محتوای کیفی و مطالعۀ منابع تفسیری معاصر انجام گرفته است، تفسیر عصری رویکردی است که در آن، مفسر می‌کوشد متناسب با نیازها، شرایط و مقتضیات زمانی عصر خود به تفسیر قرآن بپردازد، از این رو در دورۀ معاصر، انگیزه‌ها، دانش‌ها و تخصص مفسران، مقتضیات و نیازهای زمانی، تحولات و دگرگونی‌های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی و مسائل و جدال‌های فکری این دوره، سبب ظهور صبغه‌ای خاص از تفسیر عصری در تفاسیر ترتیبی شده است که از ویژگی‌ها و مختصاتی همچون: تأکید بر وحدت موضوعی آیات هر سوره، منظومه‌سازی آیات، توسعۀ مصداقی آیات، پاسخ‌گویی به مسائل و شبهات نوپدید و توجه به اقناع مخاطب برخوردار است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Coordinates of Contemporary Exegesis in Contemporary Sequential Exegesis

نویسندگان [English]

  • Parivash Hosseinpour 1
  • Saeed Abbasinia 2
  • Sayyed Hesamodin Hosseini 3
1 PhD student in Quran & Hadith Sciences
2 Assistant professor at Islamic Azad University of Abadan
3 Assistant professor at Islamic Azad University of Ahwaz
چکیده [English]

Contemporary interpretation is one of the most important interpretive approaches, the origin of which is to present the messages of the Qur'an in accordance with the requirements of the time and the needs of the day. One of the issues that seems necessary to address is the study of its coordinates in various interpretive formats; examining the coordinates of modern exegesis in a specific format or interpretations of a specific period of time, as it can be useful in understanding the nature of this approach, to know the position, role and effectiveness of this approach in that interpretive format is also effective. Despite the importance of addressing this issue and the important place of this approach in the field of exegesis, especially contemporary exegesis, this issue has not been considered and addressed so far. From this perspective, in this research, an attempt has been made to examine the question by examining contemporary sequential interpretations: What are the characteristics of contemporary interpretation in contemporary sequential interpretations? According to the research findings, which has been done by using qualitative content analysis method and studying contemporary interpretive sources, contemporary exegesis is an approach in which the commentator tries to interpret the Qur'an in accordance with the needs, conditions and requirements of his time. Hence, in the contemporary period, the motives, knowledge and expertise of the commentators, the demands and needs of the time, social, political and cultural changes and intellectual issues and controversies of this period, have caused the emergence of a special aspect of modern interpretation in sequential interpretations that has features and characteristics such as: emphasizing the thematic unity of the verses of each surah, systematizing the verses, exemplary development of the verses, answering emerging issues and dubious things, and paying attention to persuading the audience.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Contemporary exegesis (Tafsir)
  • Modernism
  • Sequential exegesis
  • Contemporary interpretations
  1. احسانی، محمد، و علی همت‌بناری، «روش‌شناسی تفسیر تربیتی قرآن»، نشریه قرآن و علم، شماره 3، پاییز و زمستان 1387 ش.
  2. ایازی، محمدعلی، قرآن و تفسیر عصری، چاپ دوم، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1378 ش.
  3. بنت‌الشاطی، عایشه عبدالرحمن، القرآن و التفسیر العصری، مصر، دار المعارف، 1398 ق.
  4. جوادی آملی، عبداللّٰه، تسنیم تفسیر قرآن کریم، قم، اسراء، 1394 ش.
  5. چراغی، علی‌اصغر، «ارکان و قلمرو تفسیر اجتهادی»، نشریه صحیفه مبین، شماره‌های 33ـ34، بهار و تابستان 1383 ش.
  6. حکیم، سیدمحمدباقر، علوم قرآنی، ترجمه محمدعلی لسانی فشارکی، تهران، تبیان، 1378 ش.
  7. حنفی، حسن، التراث و التجدید، قاهره، دار الفکر العربی، بی‌تا.
  8. حوّی، سعید، الاساس فی التفسیر، قاهره، دار السلام، 1405 ق.
  9. درّاز، محمد عبداللّٰه، مدخل الی القرآن الکریم، بی‌جا، دار القرآن الکریم، 1391 ق.
  10. رشید رضا، محمد، المنار (تفسیر القرآن الحکیم)، قاهره، الهیأة المصریة العامة للکتاب، 1990 م.
  11. زحیلی، وهبة بن مصطفی، التفسیر المنیر فی العقیدة و الشریعة و المنهج، بیروت، دار الفکر المعاصر، 1411 ق.
  12. زرکشی، بدرالدین محمد بن عبداللّٰه، البرهان فی علوم القرآن، چاپ دوم، بیروت، دار المعرفه، 1410 ق.
  13. شاکر، محمدکاظم، روش‌ها و گرایش‌های تفسیری، قم، مرکز جهانی علوم اسلامی، 1382 ش.
  14. شحاته، عبداللّٰه محمود، اهداف کل سورة و مقاصدها فی القرآن، قاهره، الهیأة المصریة العامة للکتاب، 1998 م.
  15. شرقاوی، عفت محمد، الفکر الدینی فی مواجهة العصر: دراسة تحلیلیه لاتجاهات التفسیر فی العصر الحدیث، چاپ سوم، بیروت، دار العوده، 1979 م.
  16. شریعت‌ناصری، زهره، «مخاطب‌مداری، رویکرد روش تفسیر عصری»، نشریه حسنا، شماره 23، زمستان 1393 ش.
  17. شریعتی، محمدتقی، تفسیر نوین، تهران، شرکت سهامی انتشار، 1346 ش.
  18. صادقی تهرانی، محمد، الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن و السنّه، چاپ دوم، قم، فرهنگ اسلامی، 1365 ش.
  19. صدر، سیدمحمدباقر، المدرسة القرآنیة، التفسیر الموضوعی و التفسیر التجزیئی فی القرآن الکریم، بیروت، دار التعارف، 1399 ق.
  20. طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، چاپ پنجم، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1374 ش.
  21. علوی‌مهر، حسین، آشنایی با تاریخ تفسیر و مفسران، قم، مرکز جهانی علوم اسلامی، 1384 ش.
  22. فیض کاشانی، محمدمحسن بن شاه‌مرتضی، الوافی، اصفهان، کتابخانه امام امیرالمؤمنین علی‰ ، 1406 ق.
  23. متولی، کاظم، افکار عمومی و شیوه‌های اقناع، تهران، بهجت، 1384 ش.
  24. مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهارŒ ، چاپ دوم، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1403 ق.
  25. مرادی، حجت‌اللّٰه، اقناع‌سازی و ارتباطات اجتماعی، چاپ دوم، تهران، ساقی، 1384 ش.
  26. مرکز فرهنگ و معارف قرآن، دایرةالمعارف قرآن کریم، قم، بوستان کتاب، 1382 ش.
  27. مطرقی، عبدالحلیم، «ویژگی‌های محتوایی و ساختاری قرآن و تأثیر آن در اقناع مخاطب»، نشریه کتاب و سنت، شماره 4، پاییز 1393 ش.
  28. معرفت، محمدهادی، التفسیر و المفسرون فی ثوبه القشیب، قم، التمهید، 1379 ش.
  29. همو، التمهید فی علوم القرآن، چاپ دوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1415 ق.
  30. مغنیه، محمدجواد، التفسیر الکاشف، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1424 ق.
  31. مکارم شیرازی، ناصر و جمعی از فضلا، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1374 ش.
  32. مؤدب، سیدرضا، اعجاز القرآن، قم، احسن الحدیث، 1379 ش.
  33. یداللّٰه‌پور، بهروز، مبانی و سیر تاریخی تفسیر موضوعی قرآن، قم، دار العلم، 1383 ش.