بررسی ضعف صداقت (دروغگویی) در آموزه‌های قرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

چکیده

سرمایه اجتماعی در هر نظامی، بر اعتماد و صداقت بنا شده است و به هر میزانی که این اعتماد افزایش یابد، میزان سرمایه اجتماعی افزایش خواهد یافت. اما اگر اعتماد متقابل کم‌رنگ شود و مردم به همدیگر اعتماد نداشته باشند، این مسئله در تقابل با سرمایه اجتماعی قرار می‌گیرد. قرآن به عنوان فرهنگ مکتوبِ جامعه مسلمانان می‌تواند در جهت شناسایی عوامل و آثار و تبعاتی که این نارسایی را ایجاد کرده است، ارائۀ طریق نماید. سؤال اصلی تحقیق، چیستی عوامل اجتماعی، تعاملات و آثار ضعف صداقت (دروغ) در آموزه‌های قرآن است که به منظور تأمین هدف، شناسایی عوامل مؤثر بر ضعف صداقت و واکاوی ریشه‌های آن، دستیابی به زمینه‌ها و شرایط وقوع ناراستی و شناخت تبعات و آثار آن، از روش تحلیل محتوای کیفی استقرایی استفاده شده است. این مطالعه به شش عامل دروغگویی از میان آموزه‌های قرآن دست یافته که با تعاملات فریبکارانۀ توجیه‌سازهای گفتاری، ادبیات اقناعی و ابراز و تهییج احساسات و عواطف دروغین صورت می‌گیرد و دارای پیامدهای فرافکنانه، آسیب‌پذیر و همراه با تکرار دروغ و رسواکننده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Study of the Weakness of Honesty (Lying) in the Teachings of the Qur'an

نویسنده [English]

  • Sayyid Ali Naqi Ayazi
Assistant professor at the Islamic Sciences & Culture Academy
چکیده [English]

Social capital in any system is based on trust and honesty and the amount of social capital will increase as much as this trust increases. But if mutual trust is undermined and people do not trust each other, this will be opposed to social capital. The Qur'an, as a written culture of the Muslim community, can provide a way to identify the factors, effects and consequences that have caused this failure. The main question of the research is about the quiddity of social factors, interactions and effects of weakness of honesty [lie] in the teachings of the Qur'an that in order to achieve the goal, identify the factors affecting the weakness of honesty and analysis of its roots, achieving the grounds and conditions for occurrence of untruth and recognizing its consequences and effects, the method of inductive qualitative content analysis has been done. Six factors of lying are obtained among the teachings of the Qur'an in this study, which are carried out by deceptive interactions of speech justifiers, persuasive literature, and the expression and provocation (agitation, incitement) of false feelings and it has psychological projection, vulnerable consequences, with repeated lie and scandals.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Weakness of honesty
  • Lie
  • Trust
  • Religious socialization
  • Teachings of the Qur'an

مراجع

  1. امیرکافی، مهدی، «اعتماد اجتماعی و عوامل مؤثر بر آن»، فصلنامه نمایه پژوهش، دوره پنجم، شماره 18، تابستان 1380 ش.
  2. ایروانی، جواد، «اصل ”صداقت“ در قرآن و تحلیل موارد جواز کذب»، دوفصلنامه آموزه‌های قرآنی، سال هشتم، شماره 13، بهار و تابستان 1390 ش.
  3. ایمانی، محمدتقی، و محمودرضا نوشادی، «تحلیل محتوای کیفی»، دوفصلنامه پژوهش، سال سوم، شماره 2، پاییز و زمستان 1390 ش.
  4. تقی‌زاده داوری، محمود، مجموعه مقالات اجتماعی، قم، شیعه‌شناسی، 1388 ش.
  5. تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد، غرر الحکم و درر الکلم، تحقیق و تصحیح سیدمهدی رجائی، چاپ دوم، قم، دار الکتاب الاسلامی، 1410 ق.
  6. جوادی یگانه، محمدرضا، «پیمایش ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان، موج اول»، گزارش کشوری، 1379 ش.
  7. همو، «پیمایش ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان، موج دوم»، گزارش کشوری، 1382 ش.
  8. رضایی اصفهانی، محمدعلی، و جمعی از پژوهشگران، تفسیر قرآن مهر، قم، پژوهش‌های تفسیر و علوم قرآن، 1387 ش.
  9. سیلانیان طوسی، علی، «دروغ (عوامل مؤثر بر دروغگویی)»، نشریه تخصصی زبان و ادبیات دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دوره سی و سوم، شماره 1ـ2 (پیاپی 128ـ 129)، بهار و تابستان 1379 ش.
  10. طباطبایی، سیدمحمدحسین، ترجمۀ تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1374 ش.
  11. فیلد، جان، سرمایه اجتماعی، تهران، کویر، 1392 ش.
  12. قاسمی، سمیه، و حسن محدّثی گیلوایی، «مطالعه جامعه‌شناختی دروغگویی در روابط بیناجنسی مورد زوج‌های تهران (1395ـ1396)»، پژوهش‌نامه زنان، سال هشتم، شماره 3، پاییز 1396 ش.
  13. کوئن، بروس، درآمدی به جامعه‌شناسی، ترجمه محسن ثلاثی، تهران، فرهنگ معاصر، 1374 ش.
  14. مدرسی، سیدمحمدتقی، من هدی القرآن، تهران، دار محبّی الحسین‰ ، 1419 ق.
  15. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1371 ش.
  16. نقدی، وحید، و نوین تولایی، «مطالعه جامعه‌شناختی رعایت هنجار اخلاقی صداقت در جوانان با تأکید بر روش‌های تربیتی خانواده و مدرسه»، دوفصلنامه مسائل اجتماعی ایران، سال چهارم، شماره 2، پاییز و زمستان 1392 ش.
  17. Elo, Satu & Helvi Kyngäs, The qualitative content analysis process, Journal of Advanced Nursing, Vol. 62(1), April 2008. wiley on line lib erary
  18. Mayring, Philipp, “Qualitative Content Analysis”, in: Uwe Flick & Ernst von Kardorff & Ines Steinke (Eds.), A Companion to Qualitative Research, London, Sage Publications, 2003.
  19. Thomas, David R., “A General Inductive Approach for Analyzing Qualitative Evaluation Data”, American Journal of Evaluation, Vol. 27(2), June 2006.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار