بازکاوی تحلیلی موضع مشرکان قریش در قبال وصف شریف «الرحمن»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه قرآن و حدیث - دانشکده علوم انسانی -دانشگاه آزاد اسلامی-خوی -ایران

چکیده

در آیه شریفه 60 سوره فرقان، اجمالاً به اظهار جهل و ازدیاد نفورِ مشرکان قریش در قبال وصف شریف «الرحمن» اشاره شده است. در این راستا، شواهد دیگری نیز در آیات و روایات موجود است. حال مسئله اینجاست که علت این واکنش ویژه چیست؟ مقاله حاضر بر آن است که به روش توصیفی ـ تحلیلی، پاسخ سٶال مزبور را از لابه‌لای متون دینی و تاریخی استخراج نماید. به نظر می‌رسد اولاً اظهار جهل مشرکان قریش صادقانه نبود و بیشتر جنبه تجاهل داشت؛ ثانیاً تجاهل ایشان در قبال «الرحمن»، بهانه‌تراشی برای توجیه و تثبیت گریز از آن بود و ثالثاً انگیزه اصلیِ حساسیت و نفور ویژه مشرکان قریش در قبال «الرحمن» به سه عامل بر می‌گشت: اول آنکه «الرحمن» در فضای آن روز، نماد معبودِ بی‌شریک بود و دوم آنکه «الرحمن» به فرهنگ عقیدتیِ قبایل رقیب تعلق داشت و سوم آنکه «الرحمن» در لسان مٶمنان، پرتکرار و شعارگون بود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Analytical Review of the Position of Quraysh (Arabic: (قُرَیْشٌ Polytheists towards the Noble (Honorable) Description (Adjective) of [ar-Raḥmān] (Arabic: اَلرَّحْمانُ, Meaning: The All-beneficent, Most Gracious, Merciful)

نویسنده [English]

  • Ali Rezaei Kahnamoei
Assistant professor at Islamic Azad University, Khoy
چکیده [English]

The expression of ignorance and the increase (intensification) of hatred (disaffection) of the Quraysh polytheists against the noble description of [ar-Raḥmān] (Arabic: اَلرَّحْمانُ, meaning: The All-beneficent, Most Gracious, Merciful) is briefly mentioned in the verse 60 of Surah (chapter) Al-Furqan (Arabic: الفرقان, ’al-furqān; meaning: The Criterion). There are other evidences in verses and ḥadiths in this regard. Now, the issue is, what the cause of this special reaction is. This article intends [tries] to extract the answer to the mentioned question among religious and historical texts using descriptive-analytical method. Firstly, it seems that the ignorance of the polytheistic Quraysh was not sincere and was more of an ignoring method. Secondly, their ignorance of ar-Raḥmān was an excuse to justify and to be stabilized to escape from it and thirdly, the main motive for the special sensitivity and hatred (disaffection) of the polytheistic Quraysh towards ar-Raḥmān was due to three factors: first, ar-Raḥmān was a symbol of Allāh without a partner in the situation and conditions of that day, and second, ar-Raḥmān belonged to the ideological culture of rival tribes, and third, ar-Raḥmān was frequent and a motto words of believers.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ar-Raḥmān
  • Characteristics of ar-Raḥmān
  • Historical commentary (exegesis)
  • Quraysh morales (sprits)
  • Tawḥīd (Arabic: توحید
  • meaning unification or oneness of Allāh) in the age of ignorance (Arabic: ‏جَاهِلِیَّة‎
  • romanized: jāhilīyah
  • in the pre-Islamic period)

مراجع

  1. ابن درید ازدی، ابوبکر محمد بن حسن، الاشتقاق، بیروت، دار الجیل، 1411 ق.
  2. ابن عادل دمشقی حنبلی، ابوحفص سراج‌الدین عمر بن علی بن عادل، اللباب فی علوم الکتاب، تحقیق عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1419 ق.
  3. ابن عاشور، محمد بن طاهر، التحریر و التنویر (تفسیر ابن عاشور)، بیروت، مٶسسة التاریخ العربی، 1420 ق.
  4. ابن عطیه اندلسی، ابومحمد عبدالحق بن غالب، المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز (تفسیر ابن عطیه)، تحقیق محمد عبدالسلام عبدالشافی، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1422 ق.
  5. ابن قیّم جوزیه، ابوعبداللّٰه محمد بن ابی‌بکر بن ایوب،بدائع الفوائد، مکة المکرمه، دار عالم الفوائد، 1425 ق.
  6. ابن وهب دینوری، ابومحمد عبداللّٰه بن محمد، تفسیر ابن وهب المسمی الواضح فی تفسیر القرآن الکریم، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1424 ق.
  7. ابوحیان اندلسی، محمد بن یوسف، البحر المحیط فی التفسیر، تحقیق محمد جلیل صدقی، بیروت، دار الفکر، 1420 ق.
  8. انصاری قرطبی، ابوعبداللّٰه محمد بن احمد بن ابی‌بکر،الجامع لاحکام القرآن، تهران، ناصرخسرو، 1364 ش.
  9. بخاری، ابوعبداللّٰه محمد بن اسماعیل، صحیح البخاری، بیروت، دار طوق النجاة، 1422 ق.
  10. بهجت‌پور، عبدالکریم، همگام با وحی، قم، التمهید، 1390 ش.
  11. بیضاوی، عبداللّٰه بن عمر، انوار التنزیل و اسرار التأویل، تحقیق محمد عبدالرحمن مرعشلی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1418 ق.
  12. ثعلبی نیشابوری، ابواسحاق احمد بن محمد بن ابراهیم، الکشف و البیان المعروف تفسیر الثعلبی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1422 ق.
  13. جاد المولی، محمد احمد، علی محمد بجاوی، و محمد ابوالفضل ابراهیم، ایام العرب فی الجاهلیه، بیروت، دار الجیل، 1408 ق.
  14. جفری، آرتور، واژه‌های دخیل در قرآن، ترجمه فریدون بدره‌ای، تهران، توس، 1386 ش.
  15. حسین، طه، الشیخان، چاپ چهارم، قاهره، دار المعارف، بی‌تا.
  16. حسینی آلوسی بغدادی، شهاب‌الدین سیدمحمود بن عبداللّٰه، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، تحقیق علی عبدالباری عطیه، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1415 ق.
  17. حسینی بحرانی، سیدهاشم بن سلیمان، البرهان فی تفسیر القرآن، قم، مٶسسة البعثه، 1415 ق.
  18. حکیم، سیدمحمدباقر، تفسیر سورة الحمد، قم، مجمع الفکر الاسلامی، 1420 ق.
  19. خطیب، عبدالکریم، التفسیر القرآنی للقرآن، بیروت، دار الفکر العربی، 1424 ق.
  20. خوش‌منش، ابوالفضل، «تحقیقی در ساختار، نظم و مفردات آیه بسمله»، صحیفه مبین، شماره 40، تابستان و پاییز 1386 ش.
  21. رضوی، مرتضی، جامعه‌شناسیِ کاربرد تک‌واژۀ الرّحمن در انهدام توتمیسم عرب، بی‌جا، نشر مٶلف، 1387 ش.
  22. رفیعی، محمدطاهر، «فرشته‌پرستی عرب‌های جاهلی»، ماهنامه معرفت، سال نوزدهم، شماره 9 (پیاپی 156)، آذر 1389 ش.
  23. روسان، محمود محمد، القبایل الثمودیة و الصفویة ـ دراسة مقارنه، چاپ دوم، ریاض، جامعة ملک‌سعود، 1412ق.
  24. زجاجی، ابوالقاسم عبدالرحمن بن اسحاق، اشتقاق اسماء اللّٰه، تحقیق عبدالحسین مبارک، چاپ دوم، بیروت، مؤسسة الرساله، 1406 ق.
  25. زرکلی، خیرالدین، الاعلام؛ قاموس تراجم لاشهر الرجال و النساء من العرب و المستعربین و المستشرقین، بیروت، دار العلم للملایین، 2002 م.
  26. زید بن علی بن الحسین‰، تفسیر الشهید زید بن علی المسمی تفسیر غریب القرآن، تحقیق حسن حکیم، بیروت، الدار العالمیه، 1412 ق.
  27. سیوطی، جلال‌الدین عبدالرحمن بن ابی‌بکر، الدرّ المنثور فی التفسیر المأثور، قم، کتابخانه آیةاللّٰه مرعشی نجفی، 1404 ق.
  28. شریف مرتضی علم‌الهدی، علی بن حسین موسوی بغدادی، تفسیر الشریف المرتضی المسمی ب‍: نفائس التأویل، تصحیح سیدمجتبی احمد موسوی، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، 1431 ق.
  29. شیخو الیسوعی، لویس، النصرانیة و آدابها بین عرب الجاهلیه، چاپ دوم، بیروت، دار المشرق، 1989 م.
  30. طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، چاپ پنجم، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1417 ق.
  31. طبرانی، سلیمان بن احمد، المعجم الکبیر، تحقیق حمدی السلفی، قاهره، مکتبة ابن تیمیه، 1415 ق.
  32. طبری، ابوجعفر محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار المعرفه، 1412 ق.
  33. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، تحقیق احمد قصیر عاملی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
  34. همو، مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، بیروت، فقه الشیعه، 1411 ق.
  35. عبدالقوی الصلیحی، علی محمد، الموسوعة الیمنیه، زیر نظر احمد جابر عفیف، چاپ دوم، صنعاء، مٶسسة العفیف الثقافیه، 1423 ق.
  36. علی، جواد، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، چاپ چهارم، بیروت، دار الساقی، 1422 ق.
  37. عمایره، اسماعیل احمد، «المشتقات: نظرة مقارنة»، مجلة مجمع اللغة العربیة الاردنی، سال بیست و سوم، شماره 56، 1419 ق.
  38. عیاشی، ابونصر محمد بن مسعود بن عیاش سَلَمی سمرقندی، تفسیر العیاشی، تحقیق سیدهاشم رسولی محلاتی، تهران، المطبعة العلمیه، 1380 ق.
  39. فخرالدین رازی، ابوعبداللّٰه محمد بن عمر، مفاتیح الغیب (التفسیر الکبیر)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1420 ق.
  40. قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، تحقیق سیدطیب موسوی جزایری، چاپ سوم، قم، دار الکتاب، 1363 ق.
  41. کلینی، ابوجعفر محمد بن یعقوب، الکافی، تحقیق علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1407 ق.
  42. متقی هندی، علاءالدین علی بن حسام‌الدین، کنز العمّال فی سنن الاقوال و الافعال، تصحیح الصفوة السقاء، بیروت، مٶسسة الرساله، 1401 ق.
  43. محلّی، جلال‌الدین محمد بن احمد بن محمد، و جلال‌الدین عبدالرحمن بن ابی‌بکر سیوطی، تفسیر الجلالین، بیروت، مؤسسة النور للمطبوعات، 1416 ق.
  44. مشکور، محمدجواد،فرهنگ تطبیقی عربی با زبان‌های سامی و ایرانی، تهران، بنیاد فرهنگ ایران، 1357 ش.
  45. مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1360 ش.
  46. معرفت، محمدهادی، التفسیر الاثری الجامع، قم، التمهید، 1387 ش.
  47. نسفی، ابوالبرکات عبداللّٰه بن احمد بن محمود، تفسیر النسفی (مدارک التنزیل و حقائق التأویل)، بیروت، دار النفائس، 1416 ق.
  48. واحدی نیشابوری، ابوالحسن علی بن احمد بن محمد، التفسیر البسیط، ریاض، جامعة محمد بن سعود، 1430 ق.
  49. یوسفی غروی، محمدهادی، تاریخ تحقیقی اسلام (موسوعة التاریخ الاسلامی)، ترجمه حسین‌علی عربی، قم، مٶسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1388 ش.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار