بررسی شیوه‌های اقناع و مجاب‌سازی در قرآن کریم دربارۀ موضوع قیامت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه زبان شناسی، دانشگاه پیام نور شیراز

2 گروه زبان شناسی رایانه ای، مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فن آوری

3 گروه زبان های خارجی و زبان شناسی، دانشگاه پیام نور تهران

چکیده

خداوند متعال برای اقناع مخاطبان و اثبات حقانیت سخنان خود، شیوه‌های مختلف اقناعی را در قرآن به کار گرفته است. فرایند اقناع یکی از کاربردی‌ترین مباحث تحلیل گفتمان است؛ فرایندی که به منظور کنترل اذهان مخاطبان و القای پیام از آن استفاده می‌شود.
پژوهش حاضر به بررسی شیوه‌های اقناع و چگونگی به کارگیری آن‌ها برای ترغیب مخاطب در سوره‌های قیامت، واقعه، غاشیه، نبأ و عبس که صرفاً دربارۀ موضوع قیامت هستند، پرداخت و با استفاده از الگوی هاولند و الگوی حقیقت‌نمایی تفسیرشناختی، مؤلفه‌های اقناعی را بررسی کرد. در این پژوهش از ترجمۀ قرآن آیةاللّٰه مکارم شیرازی و همچنین ترجمۀ تفسیر المیزان و تفسیر نور استفاده شد. نتایج به دست‌آمده با استفاده از روش‌های توصیفی ـ تلفیقی حاکی از آن بود که از تمامی بخش‌های الگوها در تک‌تک این سوره‌ها استفاده شده است. بر اساس الگوی هاولند، این سوره‌ها حاوی استدلال‌های فراوان بوده، ترس، تهدید و پرسش و پاسخ، بیش از دیگر موارد اقناعی به چشم خورد. به دلیل ارائۀ استدلال‌های فراوان در تمامی سوره‌های مورد بررسی، مشخص گردید که از روش مرکزی که بر محتوای مستدل پیام تأکید دارد، بیشتر استفاده شده است و این موضوع بیانگر رویکرد مبتنی بر تفکر قرآن در اقناع مخاطبان است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Examination of Persuasion and Convenience Methods in the Holy Quran about the Issue of the Last Day (Qiyāmah)

نویسندگان [English]

  • Sahar Musalla Nezhad 1
  • Muhammad Hadi Fallahi 2
  • Behzad Moridi 3
1 An MA of Linguistics
2 Assistant professor at RICeST, Shiraz
3 Assistant professor at Payame Noor University of Tehran
چکیده [English]

Allah almighty for persuading addressees and proving legitimacy and rightfulness of His sayings has utilized different persuasive methods. The process of persuasion is one of the most functioning matters of discourse analysis. This process is used to control the addressees’ minds and to convey the message. The present paper examines the persuasive methods and how to be applied them to encourage the addressees in al-Qiyamah, al-Waqiah, al-Ghashiyah, an-Naba and Abasa surahs (Arabic: سُوَر القیامة، الواقعة، الغاشیة، النبأ، عبس) that they are all just about the subject of the day of judgment (Qiyamah). With using the Hovland model and verisimilitude model of the cognitive exegesis it is studied the persuasive components. In this note it has been used the Quran translation which has been produced by ayatollah Makarem Shirazi and also Almizan and Noor exegeses. With applying descriptive-integrated method the results shows that all parts of the models have been used in each of surahs. According to the Hovland model these surahs have many arguments, fear, threat, questioning and answering in comparison to other persuasive cases. For presenting many arguments in all mentioned surahs, it is cleared that the central method which emphasizes the argumentative content has used more and this indicates an approach based on the Quran thought in persuading addressees.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The holy Quran
  • Discourse
  • Convenience
  • Persuasion
  • The day of judgment (Qiyamah)

مراجع

  1. قرآن کریم، ترجمۀ ناصر مکارم شیرازی، تهران، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، 1388 ش.
  2. افتخاری، اصغر، و سیدمحمدصادق کاظمی، «مدل اقناع افکار عمومی در قرآن کریم؛ مطالعۀ موردی مواجهه با منافقین»، فصلنامه پژوهش‌های راهبردی سیاست، سال ششم، شماره 22 (پیاپی 52)، پاییز 1396 ش.
  3. افقی، داود، و رضا برنجکار، «بررسی اقناع مخاطب در پاسخ‌گوییِ قرآن به شبهات اعتقادی»، فصلنامه تحقیقات کلامی، دوره دوم، شماره 7، زمستان 1393 ش.
  4. الیاسی، محمدحسین، «مبانی نظری و عملی اقناع و مجاب‌سازی»، فصلنامه مطالعات بسیج، سال دوازدهم، شماره 45، زمستان 1388 ش.
  5. بروجردی علوی، مهدخت، «بررسی شیوه‌ها و الگوهای تبلیغاتی تأثیرگذار بر افکار عمومی»، فصلنامه مطالعات امنیت اجتماعی، شماره 20، زمستان 1388 ش.
  6. حامدی شیروان، زهرا، و شهلا شریفی، تحلیل گفتمان تبلیغات بازرگانی: بررسی کاربرد زبان و گفتمان در اقناع و متقاعدسازی مخاطبان از منظر تحلیل گفتمان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد زبان‌شناسی، دانشگاه فردوسی مشهد، 1392 ش.
  7. سپنجی، امیرعبدالرضا، و نفیسه مٶمن‌دوست، «اقناع و تغییر نگرش، جایگاه آن در سیرۀ ارتباطی امامان معصومŒ ؛ مروری بر مناظرات مکتوب امام رضا‰، دوفصلنامه دین و ارتباطات، سال هجدهم، شماره 2 (پیاپی 40)، پاییز و زمستان 1390 ش.
  8. شاکر، محمدکاظم، و حسین حاجی‌پور، «معیارها و ضوابط اقناع اندیشۀ مخاطب از دیدگاه قرآن»، ماهنامه معرفت، سال بیست و یکم، شماره 10 (پیاپی 181)، دی 1391 ش.
  9. شاکر، مینا، رامین محرمی، و بیژن ظهیری ناو، «اقناع مخاطب در حدیقۀ سنایی با احتجاج به آیات و احادیث»، دوفصلنامه تاریخ ادبیات، سال یازدهم، شماره 1، بهار و تابستان 1397 ش.
  10. صادقی تهرانی، محمد، ترجمان فرقان؛ تفسیر مختصر قرآن کریم، قم، شکرانه، 1388 ش.
  11. صدفی، ذبیح‌اله، و علیرضا محسنی تبریزی، «تبیین فرایند رفتار مشتری‌مداری مدیریت اقناع رسانه‌ای؛ تحلیل مسیر عوامل مٶثر بر مدیریتِ اقناع تبلیغات شبکه‌های اینترنتی و ماهواره‌ای بر خرید و مصرف مخاطبان»، مجله مطالعات کمّی در مدیریت، سال چهارم، شماره 1، بهار 1392 ش.
  12. طاهری‌پور، زهرا، «اقناع مخاطب در قرآن پیرامون مسئلۀ معاد»، پژوهش‌نامۀ قرآن و حدیث، شماره 21، پاییز و زمستان 1396 ش.
  13. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی همدانی، چاپ پنجم، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1374 ش.
  14. علمی، هاتف‌الرضا، «فرایند متقاعدسازی، ترغیب و وادارسازی کارکنان برای تغییر نگرش»، مجله صنعت لاستیک ایران، سال هفتم، شماره 23، بهار 1381 ش.
  15. فتح‌الهی، ابراهیم، و ابراهیم کاملی، «فرایند اقناع در قرآن کریم»، فصلنامه تحقیقات علوم قرآن و حدیث، دانشگاه الزهرا(س)، سال دوازدهم، شماره 1 (پیاپی 25)، بهار 1394 ش.
  16. قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن، 1374 ش.
  17. کاملی، ابراهیم، و حسام‌الدین آشنا، «مطالعه تطبیقی اقناع در مدل یادگیری و مدل قرآن»، فصلنامه پژوهش‌های میان‌رشته‌ای قرآن کریم، سال ششم، شماره 1 (پیاپی 12)، بهار و تابستان 1394 ش.
  18. کیا، علی‌اصغر، و رحمان سعیدی، مبانی ارتباط، تبلیغ و اقناع، تهران، مٶسسه انتشاراتی روزنامه ایران، 1383 ش.
  19. لربینگر، اتو، ارتباطات اقناعی، ترجمه علی رستمی، تهران، مرکز تحقیقات، مطالعات و سنجش برنامه‌های صدا و سیما، 1376 ش.
  20. متولی، کاظم، افکار عمومی و شیوه‌های اقناع، تهران، بهجت، 1384 ش.
  21. مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهارŒ ، چاپ دوم، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1403 ق.
  22. مسلم‌جوی، مریم، شیوه‌های اقناعی در گفتارهای قرآنی، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عرب، دانشگاه تهران، 1386 ش.
  23. مطرقی، عبدالحلیم، «ویژگی‌های محتوایی و ساختاری قرآن و تأثیر آن در اقناع مخاطب»، نشریۀ کتاب و سنت، دانشگاه قرآن و حدیث، سال دوم، شماره 3 (پیاپی 4)، پاییز 1393 ش.
  24. مطهری، مرتضی، حماسه حسینی، تهران، صدرا، 1362 ش.
  25. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1374 ش.
  26. میردامادی، سیدمحمد، و ابراهیم کاملی، «نگاهی به پیام‌های اقناعی قرآن کریم»، کاوشی نو در معارف قرآنی (کاوشی در پژوهش‌های زبان‌شناختی قرآن)، سال اول، شماره 2، پاییز و زمستان 1391 ش.
  27. Aronson, Elliot, The Social Animal, California, Work Publishers, 1999.
  28. Janis, Irving L., Effects of Fear Arousal on Attitude Change, New York, Academic Press, 1967.
  29. Leventhal, Howard & Robert Singer & Susan Jones, “Effects of Fear and Specificity of Recommendation upon Attitudes and Behavior”, Journal of Personality and Social Psychology, Vol. 2(1), 20-29, 1965.
  30. McGuire, William J., Attitude and Attitudinal Change, Massachusetts, Addison-Wesley, 1985.
  31. Myers, David G., Social Psychology, Boston, McGraw-Hill, 2001.
  32. Taylor, Shelley E. & Anne L. Peplau & David O. Sears, Social Psychology, New Jersey, Prentice Hal, 2001.
  33. Wood, Wendy & Alice H. Eagly, “Stages in the Analysis of Persuasive Messages: The Role of Causal Attributions and Message Comprehension”, Journal of personality and social psychology, Vol. 40(2): 246-259, 1981.
  34. Zimbardo, Philip George & Ebbe B. Ebbesen & Christina Maslach, Influencing Attitude and Changing Behavior, Massachusetts, Addison-Wesley, 1991.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار