مفهوم‌شناسی نظام قرآن‌بنیان تأمین اجتماعی با تأکید بر مفهوم حیات طیبه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه علوم و معارف قرآن و حدیث قم

2 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم قم

3 دانشجوی دکتری تفسیر تطبیقی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم قم

چکیده

مفهوم رایج تأمین اجتماعی غالباً در حمایت معیشتی دولت‌ها از افراد جامعه خلاصه می‌شود. هرچند مفهوم تأمین اجتماعی، برآمده از تعریفی اصطلاحی و معاصر و برگرفته از نگاه سکولار غرب به نیازهای این جهانی انسان است، لکن به نظر می‌رسد این امر به هیچ وجه مانع از ارائۀ مفهومی جدید از آن نخواهد بود.
در پژوهش حاضر و با روش توصیفی ـ تحلیلی، مشخصاً به این مسئله پرداخته شده است که چگونه می‌توان مفهومی از نظام تأمین اجتماعی، بر پایه زندگی مطلوب و بر اساس آموزه‌های قرآن کریم ارائه نمود؟ قرآن کریم کیفیتی از زندگی انسان را با عنوان «حیات طیبه» معرفی نموده است که دارای ویژگی‌هایی است؛ از جمله اینکه حیاتی دائمی، محصول مراتب ایمان و مصادیق گستردۀ عمل صالح، زندگی کرامت‌مدار، امنیت‌زا و آرامش‌بخش و در نتیجه زندگی شادمانه است. در این کیفیت از زندگی، تأمین زندگی مادی و معیشتی نه تنها مغفول نیست که از مهم‌ترین عناصر و مؤلفه‌های تشکیل آن است. از سوی دیگر، از آنجا که بنا بر رویکردهای متفاوت به کرامت انسان، هدف غایی نظام تأمین اجتماعی حتی در مفهوم شایع آن، تأمین کرامت افراد جامعه معرفی شده است و این مهم از اهداف اساسی هدایت‌های قرآن کریم است، نظام قرآن‌بنیان تأمین اجتماعی دارای ارتباطی تنگاتنگ با مفهوم حیات طیبه به عنوان زندگی مطلوب انسان خواهد بود. نتیجه اینکه این نظام، نظامی همسو با حیات طیبه و در راستای تأمین کرامت، امنیت و آرامش هر دو جهانیِ انسان اجتماعی است و دولت اسلامی به معنای حاکمیت و به عنوان قدرتمندترین نهاد اجتماعی، بیشترین وظیفۀ تأمین آن را دارد تا جایی که می‌توان ادعا کرد که دولت اسلامی، دولت نظام قرآن‌بنیان تأمین اجتماعی است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Conceptology of the Quran-Based System of the Social Security with Emphasizing on the Concept of the Pure -Good- Life (al-Hayat at-Tayyibah)

نویسندگان [English]

  • Mahdi Abdullahipour 1
  • Sayyed Muhammad Naqib 2
  • Ali Ghazanfari 2
  • Ali Zohrab 3
1 Assistant professor at the Noble Quran Studies & Sciences University
2 Assistant professor at the Noble Quran Studies & Sciences University
3 A PhD student in Comparative Exegesis
چکیده [English]

The current concept of the social security is mostly limited to the subsistence protection for people in need by governments. Although the concept of social security is originated from the idiomatical and contemporary definition and adopted from the secular look of the West to the people’s needs for this world but it seems that it will not prevent to represent a new concept for it at all. In the present note and with analytic-descriptive method it has been specially debated about how it can be presented a meaning of the social security based on the favourite life and the Quran teachings. The noble Quran has defined a quality of life titled as pure -good- life (Arabic: الحیاة الطیّبة) which has features such as the endless life which is the result of the degrees of the faith and the extensive instances of the good deeds, the dignity, safe and peaceful life and consequently a cheerful life. In this form of life, providing the physical life and livelihood is not neglected that it is of the most important factors and components of its formation. From the other side, according to the different approaches to human dignity, the ultimate goal of the social security system even in its current concept has been defined to provide the dignity of society individuals and this is of the basic goals of the holy Quran guidance. The Quran-based system of the social security will have a close connection with the concept of the good-pure- life as the favourite life. Accordingly, this system is in line with pure -good- life and conforming to provide dignity, security and peacefulness of the earthly and eternal life of the social beings and Islamic government meaning governing and as the most powerful social institute has the most responsibility to fulfil it as far as it can be claimed that the Islamic government is the government of the Quran-based system of the social security.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The social security
  • Conceptology
  • The Quran-based System
  • The pure -good- life (Arabic: الحیاة الطیّبة )

مراجع

  1. نهج‌البلاغه، گردآوری شریف رضی، تحقیق صبحی صالح، قم، هجرت، 1414 ق.
  2. الصحیفة السجادیه، قم، الهادی، 1376 ش.
  3. آراسته‌خو، محمد، تأمین و رفاه اجتماعی، چاپ هفتم، تهران، دانشگاه پیام نور، 1391 ش.
  4. ابن شعبه حرّانی، ابومحمد حسن بن علی، تحف العقول عن آل الرسولŒ ، قم، جامعۀ مدرسین، 1404 ق.
  5. ابن عاشور، محمد بن طاهر، تفسیر التحریر و التنویر، تونس، دار الکتب التونسیه، 1984 م.
  6. ابن فارس، ابوالحسین احمد، معجم مقاییس اللغه، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1404 ق.
  7. ابن قولویه قمی، جعفر بن محمد، کامل الزیارات، نجف اشرف، دار المرتضویة، 1356 ق.
  8. ابن منظور افریقی مصری، ابوالفضل جمال‌الدین محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دار الفکر، 1414 ق.
  9. ابوزهره، محمد، التکافل الاجتماعی فی الاسلام، قاهره، دار الفکر العربی، 1991 م.
  10. اجتهادی، ابوالقاسم، بررسی وضع مالی و مالیۀ مسلمین از آغاز تا پایان دوران اموی، تهران، سروش، 1363 ش.
  11. اخوان بهبهانی، علی، با همکاری ایروان مسعودی اصل، اصول و مبانی بیمه‌های اجتماعی، تهران، مٶسسه عالی پژوهش تأمین اجتماعی، 1396 ش.
  12. ایوب، حسن، السلوک الاجتماعی فی الاسلام، چاپ دوم، قاهره، دار السلام، 2006 م.
  13. تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد، غرر الحکم و درر الکلم، قم، دار الکتاب الاسلامی، 1410 ق.
  14. تمیمی مغربی، ابوحنیفه نعمان بن محمد، شرح الاخبار فی فضائل الائمۀ الاطهارŒ، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1409 ق.
  15. جوهری، اسماعیل بن حمّاد، الصحاح، تاج اللغة و صحاح العربیه، بیروت، دار العلم للملایین، 1410 ق.
  16. حامد مقدم، احمد، پژوهشی در نظام حمایتی اسلام، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی، 1368 ش.
  17. حسینی خامنه‌ای، سیدعلی، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیةاللّٰه العظمی سیدعلی خامنه‌ای به نشانی <https://farsi.khamenei.ir>، 1398 ش.
  18. حسینی، سیدرضا، الگوهای تأمین اجتماعی از دیدگاه اسلام و غرب، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1390 ش.
  19. دادمرزی، سیدمهدی، فقه استدلالی، چاپ بیست و چهارم، قم، کتاب طه، 1392 ش.
  20. راغب اصفهانی، ابوالقاسم حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن، بیروت، دار العلم، 1412 ق.
  21. زبیدی، محب‌الدین ابوفیض سیدمحمدمرتضی بن محمد حسینی واسطی، تاج العروس من جواهر القاموس، تحقیق علی شیری، بیروت، دار الفکر، 1414 ق.
  22. زمخشری، جاراللّٰه محمود بن عمر، الفائق فی غریب الحدیث، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1417 ق.
  23. سالاری‌فر، محمدرضا، محمدصادق شجاعی، سیدمهدی موسوی اصل، و محمد دولتخواه، بهداشت روانی با نگرش به منابع اسلامی، چاپ سوم، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1393 ش.
  24. شاملو، سعید، بهداشت روانی، چاپ سیزدهم، تهران، رشد، 1378 ش.
  25. شعیری، تاج‌الدین محمد بن محمد، جامع الاخبار، نجف، المطبعه الحیدریه، بی‌تا.
  26. صدر، سیدمحمدباقر، اقتصادنا، چاپ شانزدهم، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، 1402 ق.
  27. صدوق، محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، چاپ دوم، قم، دار الشریف الرضی، 1406 ق.
  28. طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، چاپ سوم، بیروت، اعلمی، 1393 ق.
  29. طبرسی، امین‌الاسلام ابوعلی فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصرخسرو، 1372 ش.
  30. طبرسی، رضی‌الدین ابونصر حسن بن فضل، مکارم الاخلاق، قم، الشریف الرضی، 1370 ش.
  31. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1405 ق.
  32. همو، مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، بیروت، مٶسسة فقه الشیعه، 1411 ق.
  33. عاقلی، فضیله، التکافل الاجتماعی فی الاسلام و ابرز صوره، الجزائر ـ طرابلس، مرکز جیل البحث العلمی، 2015 م.
  34. عبدالباقی، محمد فٶاد، المعجم المفهرس لالفاظ القرآن الکریم، چاپ پنجم، بیروت، دار المعرفه، 1428 ق.
  35. فتال نیشابوری، محمد بن حسن بن علی بن احمد، روضة الواعظین و بصیرة المتعظین، قم، رضی، 1375ش.
  36. فخرالدین رازی، ابوعبداللّٰه محمد بن عمر، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1420 ق.
  37. فراهانی فرد، سعید، سیاست‌های اقتصادی در اسلام، چاپ سوم، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1386 ش.
  38. فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، چاپ دوم، قم، هجرت، 1410 ق.
  39. قابل، احمد، اسلام و تأمین اجتماعی؛ مبانی و راهکارهای حمایتی و بیمه‌ای در قرآن، روایات، اخلاق و فقه اسلامی، تهران، مٶسسه عالی پژوهش تأمین اجتماعی، 1383 ش.
  40. القضاة، معن خالد، فقه السیاسة المالیة فی الاسلام، اردن، عالم الکتب الحدیث، 2007 م.
  41. قمی مشهدی، محمد بن محمدرضا، تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1368 ش.
  42. کارگروه تدوین راهبردی مطالب درسی آموزش و پرورش سازمان تأمین اجتماعی، تأمین اجتماعی برای همه، تهران، مٶسسه فرهنگی و هنری آهنگ آتیه، 1394 ش.
  43. کافی، مجید، سبک زندگی اجتماعی با تأکید بر آیات قرآن، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1397 ش.
  44. کاویانی، محمد، روان‌شناسی در قرآن؛ مفاهیم و آموزه‌ها، چاپ دهم، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1396 ش.
  45. کلینی، ابوجعفر محمد بن یعقوب، الکافی، قم، دار الحدیث، 1429 ق.
  46. محمودی، مالک، و ابراهیم بهادری، بهزیستی و تأمین اجتماعی در اسلام، تهران، اداره کل روابط عمومی سازمان بهزیستی کشور، 1389 ش.
  47. مطهری، مرتضی، نظری به نظام اقتصادی اسلام، چاپ پنجم، تهران، صدرا، 1374 ش.
  48. مغنیه، محمدجواد، التفسیر الکاشف، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1424 ق.
  49. مفید، محمد بن محمد بن نعمان عکبری بغدادی، الارشاد فی معرفة حجج اللّٰه علی العباد، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، 1413 ق.
  50. مکارم شیرازی، ناصر و همکاران، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1374 ش.
  51. منصور، جهانگیر، قانون مجازات اسلامی، چاپ صد و پنجاه و پنجم، تهران، دیدار، 1398 ش.
  52. موسوی، میرطاهر، و محمدعلی محمدی، مفاهیم و نظریه‌های رفاه اجتماعی، تهران، دانژه، 1388 ش.
  53. میرزایی، رحمت، مبانی مددکاری اجتماعی، تهران، دانشگاه پیام نور، 1394 ش.
  54. نیکوبیان، امیر، قانون مدنی، چاپ دوم، قم، حقوق اسلامی، 1397 ش.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار