تبارشناسی، اعتبارسنجی و مبنایابی روایت ترتیب نزول جابر بن زید

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات و معارف اهل بیت (ع)، دانشگاه اصفهان

2 خیابان هزارجریب، دانشگاه اصفهان،کوی اساتید، توحید6، پلاک 108

3 دانشگاه تهران

چکیده

فهرست ترتیب نزول جابر بن زید یکی از فهرست‌های روایی مطرح در حوزه تاریخگذاری قرآن است. غالب قرآن‌پژوهان برای گزارش یا استفاده از این ترتیب به خصوص برای تاریخگذاری سوره حمد تنها به الاتقان سیوطی مراجعه می‌کنند و از سایر تحریرهای این روایت در منابع کهن‌تر غافل هستند. علاوه بر این، نسخ مختلف مخطوط و مطبوع الاتقان در ثبت فهرست جابر دچار سهو و جاافتادگی شده‌اند. اکتفا و اعتماد به الاتقان و تنها یک نسخه چاپی از آن باعث شده‌است که این گونه خطاها در کتب و مقالات معاصر بازنشر شده و تصور شود این فهرست به طور قطع دارای سوره حمد و فاقد برخی سور مانند نور، حجرات و عادیات است. این تحقیق با جستجو در نُسخ کهن‌ترین منابع موجود، ضمن معرفی منابع روایت جابر بن زید، با تبارشناسی و مقایسه‌ی فهرست‌های روایی، به دنبال کشف ماهیت، اعتبار و مبنای این فهرست است. بررسی‌ها نشان می‌دهد بعضی از اختلافات جزئی در فهرست جابر نسبت به سایر فهرست‌های روایی می‌تواند ناشی از اشتباه در نقل یا کتابت باشد؛ اما پاره‌ای اختلافات با خطای سهوی قابل توجیه نیست. این نوع از اختلافات تنها می‌تواند ناشی از اجتهاد و تغییر عمدی در فهرست پایه به دلیل ترجیح دیگر اقوال باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Reviewing the Origin, Validity and the Basis of Jabir ibn Zayd's Narration of the Order of Descent of the Surahs

نویسندگان [English]

  • Saeideh Jannesari 1
  • Amir Ahmadnezhad 2
  • MohammadAli MahdaviRad 3
1 Department of Quran and Hadith Sciences, Faculty of Theology and Ahl-al-Bayt (AS) Studies, University of Isfahan
2 University of Isfahan, Faculty of Theology and Ahl al-Bayt Education, Department of Quranic and Hadith Sciences.
3 University of Tehran, Farabi Campus
چکیده [English]

The list of the order of descent of Jabir ibn Zayd is one of the popular narrative lists in the field of Quran dating. Most of the Quran scholars refer to al-Itqan Suyuti to report or use this order specially for the date of the Hamd surah and are oblivious to other sources and writings of this narration. In addition, various manuscripts and the printed version of al-Itqan in Jabir's list have errors and inaccuracies. Relying on only one printed version of al-Itqan has caused such errors to be republished in contemporary books and articles and make this mistake that this list is surely contain Hamd and lacks some suras such as Noor, Hojorat and Adiyat. This research, by searching in the oldest available sources, while introducing the sources of Jabir ibn Zayd's narrative, with genealogy and comparison of the narrative lists, seeks to discover the ancestry, validity and basis of the list. The reviews show that some of the minor differences in Jabir's list compared to other narrative lists can be caused by mistakes in the transcription of the book; But some of the mistakes, such as placing Surah Ma'edah as one of the first Madani surahs or removing and adding Surah Hamd by mistake, are justifiable. This kind of differences can only be caused by the Ijtihad and a deliberate change in the basic list due to the preference of the sayings .

کلیدواژه‌ها [English]

  • Holy Qur'
  • an, Chronological order of descent, Jabir ibn Zayd, Genealogy, Validation