Reinterpreting the Exegesis of Verses 82 and 83 of Sūrah an-Nisāʾ Through a Mystical Studying

Document Type : Original

Authors

1 Corresponding Author, Associate Professor, Department of Qurʾānic Sciences and Ḥadīth, Faculty of Theology and Islamic Studies, Allameh Hassanzadeh Amoli University, University of Mazandaran, Babolsar, Iran.

2 PhD Graduate in Qurʾānic Sciences and Ḥadīth, Faculty of Theology and Islamic Studies, Allameh Hassanzadeh Amoli University, University of Mazandaran, Babolsar, Iran.

Abstract

A mystical interpretation of Qurʾānic verses, grounded in rigorous exegetical principles and informed by the proper methodology of tadabbur (Arabic: التدبر, lit: deep contemplation), is not only possible but also essential, as it facilitates the discovery and extraction of novel meanings from the Qurʾān. This approach has been realized in numerous mystical exegeses. However, commentators in this tradition often fail to elucidate the methodological foundations underlying their novel understandings of the verses. Consequently, they are frequently accused of inconsistencies in tafsīr (Arabic: تفسیر) and taʾwīl (Arabic:تأویل), an overreliance on associative meanings, subjective interpretations, and methodological arbitrariness. Yet, a clear articulation of their reasoning could enhance the credibility of their interpretations. Verses 82 and 83 of Sūrah an-Nisāʾ (04), when interpreted through a conventional exoteric perspective, pertain to governance-related discussions. However, a meticulous examination of their internal and external textual context-especially in light of the preceding verse-reveals their potential to convey deeper meanings. Adopting a descriptive-analytical approach, this article seeks to elucidate the evidentiary basis and contextual indicators that substantiate a mystical interpretation of these verses, thereby unveiling their semantic depth. From this perspective, these verses explicitly affirm the esoteric knowledge of those endowed with the capacity for istinbāṭ (Arabic: إستنباط, lit: deductive reasoning) concerning the inner dimensions of the Qurʾān. They further underscore the necessity of presenting such insights to the infallible (maʿṣūm, Arabic: معصوم) and affirm the absence of contradiction among the genuine spiritual discoveries of mystics. Ultimately, these verses may allude to one of the highest stations in the mystical path, namely kitmān (Arabic: کتمان, lit: concealment of esoteric knowledge).

Keywords

Main Subjects


  1. قرآن کریم.
  2. ابن‌اثیر جزری، مبارک بن محمد. (1367ش). النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، (تصحیح محمود محمد طناحى). قم: اسماعیلیان‏.
  3. ابن‌طاووس، على بن موسى‏. (1411ق). مهج الدعوات و منهج العبادات، (تصحیح ابوطالب کرمانى و محمدحسن محرر). قم: دار الذخائر.
  4. ابن‌عجیبه، احمد. (1419ق). البحر المدید فى تفسیر القرآن المجید، (تصحیح احمد عبدالله قرشى رسلان). قاهره: ‏حسن عباس زکی.
  5. ابن‌عربی، محمد بن علی. (1410ق). رحمة من الرحمن فى تفسیر و اشارات القرآن، (تصحیح محمود محمود غراب). دمشق: مطبعة نضر.
  6. ابن‌فارس، احمد بن فارس. (1404ق). معجم مقاییس اللغه، (تصحیح عبدالسلام محمد هارون). قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
  7. ابن‌منظور، محمد بن مکرم. (1414ق). لسان العرب، (تصحیح جمال‌الدین میردامادی). ‏بیروت: دار الفکر - دار صادر.
  8. آلوسى، محمود بن عبدالله‏، (1415ق). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، (تحقیق على‏عبدالبارى عطیه). بیروت‏: دار الکتب العلمیة، منشورات محمدعلی بیضون‏.
  9. آملى، حیدر بن علی. (1422ق). تفسیر المحیط الأعظم و البحر الخضم، (تحقیق محسن‏ موسوى تبریزى). قم: نور علی نور.
  10. بابایی، علی‌اکبر. (1381ق). مکاتب تفسیری. تهران: سمت.
  11. بغوی، حسین بن مسعود. (1420ق). معالم التنزیل‏، (تحقیق عبدالرزاق مهدى). ‏بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  12. جوادی آملی، عبدالله. (1384ش). وحی و نبوت در قرآن، (تحقیق علی زمانی قمشه‌ای). قم: اسراء.
  13. جوادی آملی، عبدالله. (1386ش). سرچشمۀ اندیشه، (تحقیق عباس رحیمیان محقق). قم: اسراء.
  14. جوادی آملی، عبدالله. (1388ش). تسنیم، (تحقیق علی اسلامی) قم: اسراء.
  15. جوهری، ابونصر. (1407ق). ‏الصحاح: تاج اللغة و صحاح العربیة، (تحقیق احمد عبدالغفور عطار) بیروت: دار العلم.
  16. جیلانى، ‏عبدالقادر. (1428ق). سرّ الأسرار و مظهر الأنوار فیما یحتاج إلیه الأبرار، (تحقیق احمد فرید المزیدى‏‏). بیروت: دار الکتب العلمیة.
  17. حقی برسوی، اسماعیل. (بی‌تا). تفسیر روح البیان. بیروت: دار الفکر.
  18. حویزى، عبدعلى بن جمعه‏. (1415ق). تفسیر نور الثقلین‏، (مصحح: هاشم ‏رسولى). قم: اسماعیلیان.
  19. خطیب، عبدالکریم. (1424ق). التفسیر القرآنى للقرآن. بیروت: دار الفکر العربی.
  20. خمینی، سید حسن. (1390ش). گوهر معنا، (به کوشش محمدحسن مخبر و سید محمود صادقی). تهران: اطلاعات.
  21. راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (1412ق). مفردات ألفاظ القرآن، (تحقیق صفوان عدنان داوودى). بیروت- دمشق: دار القلم- الدار الشامیة.
  22. رودگر، محمدجواد. (1397ش). مبانی و قواعد تفسیر عرفانی. تهران: مؤسسۀ فرهنگی دانش و اندیشۀ معاصر.
  23. روزبهان بقلی، روزبهان بن ابى‏نصر. (2008م). عرائس البیان فى حقائق القرآن‏، (تحیقق احمد فرید مزیدى). بیروت: دار الکتب العلمیة.
  24. زرقانی، محمد عبدالعظیم. (بی‌تا). مناهل العرفان فى علوم القرآن‏، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  25. زرکشى، محمد بن بهادر. (1410ق). البرهان فى علوم القرآن‏، (تحقیق جمال حمدى ذهبى، ‏ابراهیم عبدالله کردی و یوسف عبدالرحمن‏ مرعشلى). بیروت: دار المعرفة.
  26. زمخشری، محمود بن عمر. (1979م). أساس البلاغة، بیروت: دار صادر.
  27. سراج طوسی، عبدالله بن علی. (1914م). اللمع فى التصوف‏، (تحقیق نیکلسون رینولد آلین). ‏لیدن: مطبعة بریل‏.
  28. سعدی، عبدالرحمن. (1408ق). تیسیر الکریم الرحمن فی تفسیر کلام المنان. بیروت: مکتبة النهضة العربیة.
  29. سلطان‌على‏شاه، سلطان محمد بن حیدر. (1408ق). بیان السعادة فی مقامات العبادة. بیروت‏: مؤسسة الأعلمی.
  30. سلمى، محمد بن حسین. (1369ش). حقائق التفسیر، (تحقیق نصرالله‏ پورجوادى). تهران: مرکز نشر دانشگاهى‏.
  31. شاکر، محمدکاظم. (1388ش). روش‌های تأویل قرآن. قم: مؤسسۀ بوستان کتاب.
  32. شریف الرضی، محمد بن حسین. (1404ق). نهج ‌البلاغه، (تصحیح صبحی صالح). قم: هجرت.
  33. شهرستانی، محمد بن عبدالکریم. (1387ش). مفاتیح الأسرار و مصابیح الأبرار. تهران: مرکز البحوث و الدراسات للتراث المخطوط.
  34. شیبانی، محمد بن حسن. (1413ق). نهج البیان عن کشف معانى القرآن، (تحقیق حسین درگاهى). قم: نشر الهادی.
  35. صدرالدین شیرازى، محمد بن ابراهیم، (1383ش). شرح اصول الکافی، (تصحیح محمد خواجوی). تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگى.
  36. صدرالدین شیرازى، محمد بن ابراهیم. (1387ش). سه رسائل فلسفى. قم: ‌دفتر تبلیغات اسلامى حوزۀ علمیۀ قم.
  37. طباطبایی، محمدحسین. (1390ق). المیزان فی تفسیر القرآن، قم: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
  38. طبرسى، فضل بن حسن. (1372ش). ‏مجمع البیان فی تفسیر القرآن، (تصحیح فضل‏الله ‏یزدى طباطبایی و هاشم‏ رسولى). تهران: ناصرخسرو.
  39. طریحی، فخرالدین بن محمد. (1375ش). مجمع البحرین‏، (تصحیح احمد حسینى اشکورى). تهران: مرتضوى.
  40. طوسی، محمد بن حسن. (بی‌تا). التبیان، (تصحیح احمد حبیب عاملی). ‏ بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  41. عده‌ای از علما، (1363ش). الأصول الستة عشر. قم: دار الشبستری للمطبوعات.
  42. عرابى، محمد غازى. (1426ق).‏ ‏التفسیر الصوفى الفلسفى للقرآن الکریم‏. سوریه: دار البشائر.
  43. عسکری، حسن بن عبدالله. (1400ق). الفروق فی اللغة. بیروت: دار الآفاق الجدیدة.
  44. عنبر، محمود هاشم. (2015م). تدبّر القرآن الکریم، آدابه و ضوابطه المنهجیة. بی‌جا: مجلة الجامعة الاسلامیة للدراسات الاسلامیة.
  45. عیاشی، محمد بن مسعود. (1380ق). تفسیر العیاشی، (تصحیح سید هاشم رسولى محلاتى). ‏ تهران: مکتبة العلمیة الاسلامیة.
  46. غزالى، ‏ابو حامد محمد. (بی‌تا). إحیاء علوم الدین‏، (تصحیح عبدالرحیم بن حسین حافظ عراقى). ‏ بیروت: دار الکتاب العربى.
  47. فانی اصفهانی، علی. (1411ق). آراء حول القرآن. بیروت: دار الهادی.
  48. فیض کاشانى، محمد بن شاه‌مرتضى. (1417ق).‏ المحجة البیضاء فى تهذیب الاحیاء، (تصحیح علی‌اکبر غفاری). قم: انتشارات اسلامى جامعۀ مدرسین.
  49. قشیری، عبدالکریم. (2000م). لطائف الإشارات، (تحقیق ابراهیم بسیونی). مصر: الهیئة المصریة العامة للکتاب.
  50. کلینی، محمد بن یعقوب. (1407ق). الکافی، (تصحیح علی‌اکبر غفارى و محمد آخوندى). تهران: دار الکتب الإسلامیة.
  51. مجلسى، محمدتقى. (1406ق). روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، (تصحیح حسین موسوى کرمانى، و على‌پناه‏ اشتهاردى). ‏قم‏: مؤسسۀ فرهنگى اسلامی کوشانبور.
  52. مصباح یزدی، محمدتقی. (1394ش). راهیان کوی دوست. قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
  53. مصطفوی، حسن. (1368ش). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  54. ‏مفید، محمد بن محمد. (1413ق). الإختصاص، (تصحیح علی‌اکبر غفارى و محمود محرمى زرندى). قم: ‏المؤتمر العالمى لالفیة الشیخ المفید.
  55. مقاتل بن سلیمان، ابی‌الحسن. (1423ق). تفسیر مقاتل بن سلیمان، (تحقیق عبدالله محمود شحاته). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  56. مؤدب، سید رضا، مهری، اصغر. (1379ش). اعتبار و رجحان تفسیر انفسی قرآن کریم. نشریۀ آموزه‌های قرآنی، (27).
  57. میبدى، احمد بن محمد (1371ش). کشف الاسرار و عدة الابرار، تهران: امیرکبیر.
  58. میبدى، احمد بن محمد. (1352ش). خلاصۀ تفسیر ادبى و عرفانى قرآن مجید به فارسى از کشف الأسرار، (نگارش حبیب‏الله آموزگار). تهران: اقبال.
  59. میدانی، عبدالرحمن حسن حبنکه. (بی‌تا). قواعد التدبر الأمثل لکتاب الله عزوجل. سوریه: دار القلم.
  60. نقی پورفر، ولی‌الله. (1374ش). پژوهشى پیرامون تدبر در قرآن. قم: اسوه.
  61. هاشمى خویى، میرزا حبیب‌الله. (1400ق). ‏منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، (تصحیح ابراهیم میانجى). تهران: مکتبة الإسلامیه.