تحلیل و بررسی تطبیقی مستندات قرآنی حکم حکومتی در آرای تفسیری امام خمینی و شهید صدر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری

2 دانشیار

چکیده

امام خمینی و شهید صدر در اثبات حجیت حکم حکومتی، به طور مشترک
به دو آیۀ
 یا أیّها الذین آمنوا أطیعوا اللّٰه وأطیعوا الرسول وأولی الأمر منکم€ و  النبِیّ أولی بالمٶمنین من أنفسهم€ ، و به طور اختصاصی به چند آیه استناد جسته‌اند. در اندیشۀ امام خمینی، پیامبر اکرمN دارای چند شأن می‌باشد: الف‌ـ شأن نبی مبلغ احکام الهی، ب‌ـ شأن حاکم اسلامی، ج‌ـ شأن قضاوت و مقام فصل‌الخطاب. پیامبر اکرمN بدان‌جهت که در شأن نبوت، تنها مبلغ احکام خداوند است، نهی و امری از جانب خود ندارد و تمامی اقوال وی کاشف از فرامین و دستورات خداوند است. لذا در آیۀ  أطیعوا اللّٰه وأطیعوا الرسول€ ، اطاعت از «رسول» اطاعت در احکام حکومتی ایشان است. با توجه به اینکه امام خمینی در گفتمان فقهی ـ سیاسی حکومت مستقیم فقیه به تحلیل آیات می‌پردازد، حاکم اسلامی به سبب «أولی بالمٶمنین» می‌تواند احکام حکومتی را بر احکام شرعی مقدم نماید و به سبب «أطیعوا الرسول»، مٶمنان موظف به اطاعت از وی می‌باشند. اما شهید صدر در گفتمان فقهی ـ سیاسی تحدید سلطنت به ارائۀ نظریۀ منطقةالفراغ پرداخته، می‌فرماید که «أطیعوا اللّٰه» در حوزۀ اطاعت از دستور خدا در احکام الزامی، و «أطیعوا الرسول» در حوزۀ دستورات غیر الزامی می‌باشد که «رسول» بر اساس شأن حاکمیتی خود آن را صادر نموده است. در نگاه وی، حاکم به سبب «أولی بالمٶمنین» می‌تواند قوانین الزام‌آوری را برای مسلمانان وضع نماید، اما هرگز نمی‌تواند احکام شرعی را تعطیل یا متوقف سازد. توجه به شأن نزول آیات و آرا و نظریات تفسیری، دیدگاه امام خمینی را در مقابل دیدگاه شهید صدر تقویت می‌نماید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Analysis and Examination of the Quranic Proofs of the Ruling Ordinances Established by the Supreme Leader in the Exegetical Opinions of Imam Khomeini and Shahid Sadr

نویسندگان [English]

  • Majid Beigi 1
  • Ali Karbalaei Pazouki 2
1 A PhD student of Islamic Doctrinal Thought Teacher Training
2 Associate professor at Allameh Tabataba'i University
چکیده [English]

Imam Khomeini and shahid sadr both have adduced two Quran verses: €یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللهَ وَأَطِیعُوا الرَّسُولَ وَأُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ and €النَّبِیُّ أَوْلَی بِالْمُؤْمِنِینَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ and specifically some verses for the authenticity of the ruling ordinances established by the supreme leader. In the thought of Imam Khomeini, the holy prophet has several significant positions: 1. The significance position of the strengthen messenger of God's Ahkam (ordinances). 2. The great position of judgment and judiciary. The holy prophet because of the great position of the prophecy, he is only the messenger of God's ordinances and he himself has no command and forbidding and all his sayings indicate (present) God's orders and commands. Therefore, in the verse €أَطِیعُوا اللهَ وَأَطِیعُوا الرَّسُولَ, the obedience of the holy prophet is the obedience of his ruling obedience. With considering that imam Khomeini in his fiqhi and political discourses of the direct faqih involvement in the government (direct faqih ruling) has studied the verses, the Islamic ruler or governor can priories the ruling ordinances over the legal rulings (the legal rules -hukm or ahkam al-shari`ah-) and for €وَأَطِیعُوا الرَّسُولَ the believers must obey him. But Shahid Sadr in the fiqhi and political discourses of the restriction of the ruler (ruling) has introduced Mantaqat al-Faraq (the area of separation; the area of the permissible for people). €أَطِیعُوا اللهَ obey Allah is in the area of orders which are binding and €أَطِیعُوا الرَّسُولَ the obedience of the holy prophet is in the area of orders which are not binding which the holy prophet has ordered based his great position ruling. In his attitude, because of €أَولَی بِالْمُؤْمِنِینَ (Surely the Prophet has more superior over the believers), the ruler can make mandatory laws for Muslims. But it is impossible to draw to a close and stop legal rulings (the legal rules -hukm or ahkam al-shari`ah-). Attention to shan-e-nuzool (meaning occasions or circumstances of the revelation) of the verses and the exegetical attitudes and opinions makes the opinion of Imam Khomeini strengthen against the attitudes of Shahid Sadr.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The noble Quran
  • The ruling ordinances established by the supreme leader
  • “أطیعوا الرسول” (Obey the Messenger)
  • “النبیّ أولی بالمٶمنین” (Surely the Prophet has more superior over the believers)
  • Imam Khomeini
  • Shahid Sadr