واکاوی مبانی و اصول سبک پوشش اسلامی ایرانی بر اساس آیات قرآن و احادیث؛ از بعد جهان‌بینی تا هنجاری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مشهد، ایران

چکیده

یکی از چالش‌های اساسی در مواجهۀ معقول با مسئله مد لباس در جامعه ایران، ابهام نسبت به مبانی و اصول اسلامی ایرانی پوشش است؛ ابهامی که سیاست‌گذاری، کنشگری و سرمایه‌گذاری در این حوزه را نیز دچار سردرگمی و پراکندگی نموده است. در پژوهش حاضر به‌منظور دستیابی به برداشتی اولیه از چیستی مبانی و اصول پوشش اسلامی ایرانی ذیل جهان‌بینی توحیدیِ فرهنگ ایرانی و نسبت آن با مد به مفهوم امروزین، با بهره‌گیری از روش تحلیل مضمون به مطالعه آیات و احادیث مرتبط پرداخته شد. این مبانی و اصول در سه سطح: 1ـ جهان‌بینی، 2ـ ارزش‌ها (تقوا، حیا و عفاف) و 3ـ هنجارها و رفتارها (پوشیدگی، پرهیز از تبرج، پرهیز از لباس شهرت، توجه به ماهیت صنعتی و وجه کارکردی لباس و...) دسته‌بندی و ارائه شد. بر اساس یافته‌ها می‌توان گفت که هرچند مد در مفهوم و تجلی مدرن آن، از حیث مبنا و ماهیت در تناقض با ارزش‌ها و هنجارهای منبعث از جهان‌بینی توحیدی قرار دارد، اما در دلالت کلی آن به سبک فراگیر پوشش در یک دوره زمانی و یکی از صنایع پرطرفدار فرهنگی، فرصتی در دستیابی به سبک متمایز و ملی اسلامی ایرانی است و می‌توان با تکیه بر اصول جهان‌بینی توحیدی در برابر کثرت نسبی‌گرایانه سرمایه‌داری در سبک پوشش، کثرتی وحدت‌بخش خلق کرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analyzing the Fundamentals and Principles of Iranian Islamic Veiling Based on Quranic Verses and Aḥādīth; From Worldview to Normative Dimension

نویسنده [English]

  • Hossein Mehrabanifar
Assistant professor, Dept. of Social Sciences, Razavi University of Islamic Sciences
چکیده [English]

The ambiguity about the fundamentals and principles of Iranian Islamic veiling is one of the main challenges in dealing with the issue of fashion-clothes in Iranian society, which has also confused and dispersed policy-making, activism and investment in this area. The study of related verses and aḥādīth in this article were studied by using the method of content analysis, in order to obtain a basic understanding of the fundamentals and principles of Islamic Iranian veiling under the monotheistic worldview of Iranian culture and its relation to fashion in a modern concept. These principles were categorized in three levels: 1- Worldview, 2- Values (Taqwā (Arabic: تقوی, God-wariness), modesty, and chastity) and 3- Norms and behaviors (veiling, avoiding Tabarruj (Arabic: تبرُّج, displaying beauty in a way deemed inappropriate by Islamic standards), avoiding the clothing of fame, considering the industrial nature and functional aspects of clothing, etc.). It can be said based on the findings, that although fashion in its modern sense and manifestation, in terms of its basis and nature is in contradiction to values and norms derived from monotheistic worldview, but it is an opportunity to achieve a distinctive and national style of Islamic Iran in its general implication to the inclusive style of veiling in a time period and one of the most popular cultural industries, and it can be based on the principles of monotheistic worldview against capitalist relativistic pluralism in the style of cover to create a unifying plurality.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Fashion
  • Covering style
  • Islamic Iranian veiling
  • Quran
  • Hadith

مراجع

  1. قرآن کریم.
  2. نهج‌البلاغه، گردآوری ابوالحسن محمد بن حسین موسوی (شریف رضی)، ترجمه محمد دشتی، تهران، پیام عدالت، 1389 ش.
  3. آرنولد، ربکا، فشن، ترجمه منظر محمدی، تهران، مشکی، 1400 ش.
  4. آشنا، حسام‌الدین، و محمدرضا روحانی، «هویت فرهنگی ایرانیان؛ از رویکردهای نظری تا مؤلفه‌های بنیادی»، فصلنامه تحقیقات فرهنگی، سال سوم، شماره 4، زمستان 1389 ش.
  5. اسمیت، فیلیپ، و الگزندر رایلی، نظریه فرهنگی، ترجمه محسن ثلاثی، تهران، علمی، 1394 ش.
  6. اسونسن، لارس، فلسفه فشن، ترجمه آیدین رشیدی، تهران، مشکی، 1400 ش.
  7. افروغ، عماد، هویت ایرانی و حقوق فرهنگی، تهران، سوره مهر، 1387 ش.
  8. ایلخانی‌پور نادری، علی، و محمدمهدی شجاعی باغینی، پوشش و حجاب رویکردی جامعه‌شناختی، تهران، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، 1389 ش.
  9. ایلواری، محبوبه، و افسانه ادریسی، «مدیریت بدن و کسب هویت مدرن در شهروندان زن با رویکرد گراندد تئوری (مورد مطالعه؛ زنان شهر گرگان)»، فصلنامه مطالعات جامعه‌شناختی شهری، سال دهم، شماره 37، زمستان 1399 ش.
  10. بابایی، پروین، و فاطمه اکبری، «بررسی مبانی نظری طراحی مد لباس زنانه در الگوی ایرانی ـ اسلامی»،فصلنامه هنر، سال اول، شماره‌های 1ـ2، بهار و تابستان1393 ش.
  11. بلیکی، نورمن، طراحی پژوهش‌های اجتماعی، ترجمه حسن چاوشیان، تهران، نی، 1397 ش.
  12. بنت، اندی، فرهنگ و زندگی روزمره، ترجمه لیلا جوافشانی و حسن چاوشیان، تهران، اختران، 1386 ش.
  13. تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد، غرر الحکم و درر الکلم، شرح جمال‌الدین محمد خوانساری، مقدمه و تصحیح و تعلیق میرجلال‌الدین حسینی ارموی، تهران، دانشگاه تهران، 1366 ش.
  14. حاجیانی، ابراهیم، «هویت ایرانی اسلامی و امنیت پایدار جمهوری اسلامی»، فصلنامه آفاق امنیت، سال پنجم، شماره 14، پاییز 1391 ش.
  15. حرّ عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعه، تحقیق عبدالرحیم ربانی شیرازی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1403 ق.
  16. حسینی‌پور سی‌سخت، نیکنام، فرهنگ، فعالیت فرهنگی و صنایع فرهنگی، تهران، زیتون سبز، 1390 ش.
  17. حسینی خامنه‌ای، سیدعلی، طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن، تهران، صهبا، 1393 ش.
  18. دانش‌مهر، حسین، جمال محمدی، و الناز حسن‌خانی، «پوشش و معنای اجتماعی آن به میانجی سبک زندگی»، فصلنامه مطالعات اجتماعی روان‌شناختی زنان، سال هفدهم، شماره 1، بهار 1398 ش.
  19. سبحانی‌نژاد، مهدی، و زهرا امیری، «چارچوب مفهومی هویت اسلامی ـ ایرانی و ملاحظات عملی تعمیقآن در نظام دانشگاهی»،فصلنامه فرهنگ در دانشگاه اسلامی، سال سوم، شماره 3 (پیاپی 8)، پاییز 1392ش.
  20. صدوق، ابوجعفر محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی، عیون اخبار الرضا‰، تهران، جهان، 1300 ش.
  21. صدوق، ابوجعفر محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی، من لایحضره الفقیه، چاپ دوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1413 ق.
  22. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، الاستبصار فی ما اختلف من الاخبار، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1363 ش.
  23. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، تهذیب الاحکام فی شرح المقنعة للشیخ المفید، تحقیق سیدحسن موسوی خرسان، چاپ چهارم، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1364 ش.
  24. فیاض، ابراهیم، مردم‌شناسی تحول در علوم انسانی، قم، کتاب فردا، 1394 ش.
  25. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تحقیق علی‌اکبر غفاری، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1367 ش.
  26. مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهارŒ، بیروت، مٶسسة الوفاء، 1404 ق.
  27. محمدپور، احمد، ضد روش؛ زمینه‌های فلسفی و رویه‌های عملی در روش‌شناسی کیفی، تهران، لوگوس، 1400 ش.
  28. مفتخری، حسین، «ایران و اسلام؛ هویت ایرانی، میراث اسلامی»، دوفصلنامه جستارهای تاریخی، سال چهارم، شماره 2، پاییز و زمستان 1392 ش.
  29. موسوی، سیدحسن، مد و مدگرایی و جایگاه آن در سبک زندگی اسلامی، قم، بوستان کتاب، 1397 ش.
  30. مهربانی‌فر، حسین، چرخه مد در ایران، تهران، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، 1400 ش.
  31. نوری طبرسی، حسین بن محمدتقی، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، بیروت، مٶسسة آل البیتŒ لاحیاء التراث، 1408 ق.
  32. وبلن، تورستین، نظریه طبقه مرفه، ترجمه فرهنگ ارشاد، تهران، نی، 1383 ش.
  33. Donsbach, Wolfgang, The International Encyclopedia of Communication, New York, Blackwell Publishing, 2008.
  34. Frings, Gini Stephens, Fashion: From Concept to Consumer, Pearson Education Limited,
  35. Guest, Greg S., Applied Thematic Analysis, California, Thousand Oaks, Sage, 2012.
  36. Hemphill, C. Scott & Jeannie Suk, “The Law, Culture, and Economics of Fashion,” Stanford Law Review, Vol. 61(5), March 2009.
  37. Petrenko, Valeriya V., “Fashion: the Game of Social Meaning as the Cynical Strategy of Consumption,” Procedia - Social and Behavioral Sciences, No. 200, 2015.
  38. Pinto, Marcelo Machado Barbosa & Yeda Swirski de Souza, “From Garment to Fashion Production: An Analysis of the Evolution of the Apparel Industry in Brazil,” Brazilian Administration Review (BAR), Rio de Janeiro, Vol. 10(3), 2013.
  39. Scapp, Ron & Brian Seitz (Eds.), Fashion Statements: On Style, Appearance and Reality, New York, Palgrave Macmillan, 2010.
  40. Vago, Steven, Social Change, New Jersey, Pearson Prentice Hall, 2003.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار