ارزیابی نظریات مفسران پیرامون «لسان عربیّ مبین» در قرآن کریم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه کلام دانشگاه قرآن و حدیث قم

2 دانشجوی دکتری قرآن و حدیث، دانشگاه قرآن و حدیث قم

چکیده

مسئله اصلی پژوهش، تبیین معنای «لسان عربیّ مبین» در قرآن کریم با توجه به آرای مفسران و کارکردهای معنایی واژگان است. اختلاف دیدگاه مفسران و استناد نظرات آنان به دلایل متفاوت، انجام این تحقیق را ضروری نموده است. مقاله حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی به بررسی و سنجش آرای مفسران در تفسیر آیه شریفه پرداخته و نظرات آنان را درباره «لسان عربیّ مبین» در چهار بخش مورد توجه قرار داده است. این موارد شامل: مسئله تحدی، زبان مخاطبان و مکان نزول، شرافت و ظرفیت‌های زبان عربی، فصاحت و صراحت و آشکاری زبان اختصاصی قرآن است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که «لسان عربیّ مبین» فراتر از نظریات مفسران، یک فهم مشترک بین‌الاذهانی است که با اسلوب محاورۀ انسانی، از زبان فرابشری وحی پرده برداشته است و در عین اینکه شرایط و درک و فهم مخاطب را در نظر داشته، ویژگی جهان‌شمولی، فرابشری و فراتاریخی قرآن کریم را هم لحاظ کرده است. توجه به معنای قرآنی واژگان و روایات مرتبط و نیز دیدگاه زبان‌شناسی سوسور می‌تواند مؤید معنای اخیر باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Evaluation of Commentators’ Opinions on “Clear Arabic Language” (Arabic: لسانٍ عربیّ مبینٍ) in the Holy Quran

نویسندگان [English]

  • Ahmad Karimi 1
  • Narges Bozorgkhoo 2
1 Associate professor at Religious Studies and Islamic Theology at The University of Quran & Hadith, Qom
2 PhD student in Quran & Hadith, The University of Quran & Hadith, Qom
چکیده [English]

Explaining the meaning of “Clear Arabic Language” (Arabic: لسان عربیّ مبین) in the Holy Quran according to the opinions of the commentators (the scholars who interpret the Holy Book of Quran) and the semantic functions of the words is the main issue of this research. Differences of opinion of commentators (Arabic: مفسّر; plural: Arabic: مفسّرون, Romanized: mufassirūn) and citing their views for different reasons necessitated this research. The present article has been studied and evaluated the opinions of the commentators in interpreting the verse and considers their views about “Clear Arabic Language” (Arabic: لسان عربیّ مبین) in four parts. These include: Taḥaddī (Arabic: تحدّی, The Quranic Challenge), the language of the audience and the place of revelation, the honor and capacities of the Arabic language, the eloquence and explicitness of the specific language of the Qur'an. The results of the research show that the “Clear Arabic Language” beyond the opinions of the commentators is a common understanding that has revealed the superhuman language of revelation through human conversational style and considered the universal characteristics, transhumanism, transhistorical of the Holy Book of Quran while considering the conditions and understanding of the audience. Paying attention to the Quranic meaning of related words and narrations as well as Saussure’s linguistic point of view can confirm the recent meaning.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Clear arabic language (Arabic: لسان عربیّ مبین )
  • The language of people
  • Arabic language
  • Universality of Quran language
  • Saussure linguistics perspective

مراجع

  1. قرآن کریم.
  2. نهج‌البلاغه، ترجمه دشتی.
  3. ابن ابی‌حاتم رازی، عبدالرحمن بن محمد بن ادریس، تفسیر القرآن العظیم مسندًا عن الرسولr و الصحابة و التابعین، تحقیق اسعد محمد طیب، مکه مکرمه ـ ریاض، مکتبة نزار مصطفی الباز، 1419 ق.
  4. ابن عاشور، محمدطاهر بن محمد، تفسیر التحریر و التنویر المعروف بتفسیر ابن عاشور، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
  5. ابن عطیه اندلسی، ابومحمد عبدالحق بن غالب، المحرّر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، تحقیق عبدالسلام عبدالشافی محمد، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1422 ق.
  6. ابن فارس بن زکریا، ابوالحسین احمد، معجم مقائیس اللغه، تحقیق عبدالسلام محمد هارون، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1404 ق.
  7. ابن کثیر دمشقی، ابوالفداء اسماعیل بن عمر، تفسیر القرآن العظیم، تحقیق محمد حسین شمس‌الدین، بیروت، دار الکتب العلمیه، منشورات محمد علی بیضون، 1419 ق.
  8. ابوالفتوح رازی، حسین بن علی، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، تصحیح محمدجعفر یاحقی و محمدمهدی ناصح، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، 1408 ق.
  9. ابوحیان اندلسی غرناطی، محمد بن یوسف، البحر المحیط فی التفسیر، تحقیق صدقی محمد جمیل، بیروت، دار الفکر، 1420 ق.
  10. انصاری قرطبی، ابوعبداللّٰه محمد بن احمد بن ابی‌بکر، الجامع لاحکام القرآن، تهران، ناصرخسرو، 1364 ش.
  11. ایازی، سیدمحمدعلی، «پژوهشی درباره زبان قوم در قرآن»، فصلنامه نامه مفید، سال سوم، شماره 9، بهار 1376 ش.
  12. باقوری، احمدحسن، تأثیر قرآن بر زبان عربی، ترجمه مهدی خرمی، سبزوار، انتظار، 1382 ش.
  13. بالو، فرزاد، و مهدی خبازی کناری، ناصرخسرو، سوسور، تهران، حکایت قلم نوین، 1395 ش.
  14. بانوی اصفهانی، سیده نصرت امین، مخزن العرفان در تفسیر قرآن، تهران، نهضت زنان مسلمان، 1361 ش.
  15. بیضاوی، عبداللّٰه بن عمر، انوار التنزیل و اسرار التأویل، تحقیق محمد عبدالرحمن مرعشلی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1418 ق.
  16. ثعالبی مالکی، ابوزید عبدالرحمن بن محمد بن مخلوف، تفسیر الثعالبی المسمی بالجواهرالحسان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1418 ق.
  17. ثعلبی نیشابوری، ابواسحاق احمد بن محمد بن ابراهیم، الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1422 ق.
  18. حائری طهرانی، میرسیدعلی، مقتنیات الدرر و ملتقطات الثمر، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1377 ش.
  19. حسینی آلوسی بغدادی، شهاب‌الدین سیدمحمود بن عبداللّٰه، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، تحقیق علی عبدالباری عطیه، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1415 ق.
  20. حسینی بحرانی، سیدهاشم بن سلیمان، البرهان فی تفسیر القرآن، تهران، بنیاد بعثت، 1416 ق.
  21. حسینی همدانی، سیدمحمدحسین، انوار درخشان، تحقیق محمدباقر بهبودی، تهران، کتابفروشی لطفی، 1404 ق.
  22. حقی بروسوی، اسماعیل بن مصطفی، روح البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار الفکر، بی‌تا.
  23. خازن، علاءالدین علی بن محمد بن ابراهیم بغدادی، تفسیر الخازن المسمی لباب التأویل فی معانی التنزیل، تحقیق عبدالسلام محمد علی شاهین، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1415 ق.
  24. خوش‌منش، ابوالفضل، «قرآن کریم و زبان عربی»، دوفصلنامه پژوهش‌های قرآن و حدیث، سال پنجاه و یکم، شماره 2، پاییز و زمستان 1397 ش.
  25. دخیّل، علی بن محمدعلی، الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، 1412 ق.
  26. راغب اصفهانی، ابوالقاسم حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق صفوان عدنان داوودی، بیروت ـ دمشق، دار العلم ـ الدار الشامیه، 1412 ق.
  27. زمخشری، ابوالقاسم جاراللّٰه محمود بن عمر، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الاقاویل فی وجوه التأویل، تصحیح مصطفی حسین احمد، چاپ سوم، بیروت، دار الکتاب العربی، 1407 ق.
  28. سبزواری نجفی، محمد بن حبیب‌اللّٰه، الجدید فی تفسیر القرآن المجید، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، 1406 ق.
  29. سمرقندی، ابولیث نصر بن محمد بن احمد، تفسیر السمرقندی المسمی بحرالعلوم، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
  30. سورآبادی، ابوبکر عتیق بن محمد نیشابوری، تفسیر سورآبادی، تصحیح علی‌اکبر سعیدی سیرجانی، تهران، فرهنگ نشر نو، 1380 ش.
  31. سید بن قطب بن ابراهیم شاذلی، فی ظلال القرآن، بیروت ـ قاهره، دار الشروق، 1425 ق.
  32. سیوطی، جلال‌الدین عبدالرحمن بن ابی‌بکر، الدرّ المنثور فی التفسیر بالمأثور، قم، کتابخانه آیةاللّٰه مرعشی نجفی، 1404 ق.
  33. همو، المزهر فی علوم اللغة و انواعها، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
  34. شریف لاهیجی، بهاءالدین محمد بن علی اشکوری دیلمی،تفسیر شریف لاهیجی، تحقیق میرجلال‌الدین حسینی ارموی (محدث)، تهران، دفتر نشر داد، 1373 ش.
  35. شیبانی، محمد بن حسن، نهج البیان عن کشف معانی القرآن، تحقیق حسین درگاهی، تهران، بنیاد دایرةالمعارف اسلامی، 1413 ق.
  36. صادقی تهرانی، محمد، البلاغ فی تفسیر القرآن بالقرآن، قم، نشر مؤلف، 1419 ق.
  37. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، تفسیر القرآن الکریم، چاپ دوم، قم، بیدار، 1366 ش.
  38. طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، چاپ پنجم، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1417 ق.
  39. طبرسی، امین‌الاسلام ابوعلی فضل بن حسن، تفسیر جوامع الجامع، تهران، دانشگاه تهران و مدیریت حوزه علمیه قم، 1377 ش.
  40. همو، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه محمدجواد بلاغی، تهران، ناصرخسرو، 1372 ش.
  41. طبری، ابوجعفر محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار المعرفه، 1412 ق.
  42. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، تصحیح احمد حبیب قصیر عاملی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
  43. طیب، سید عبدالحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، چاپ دوم، تهران، اسلام، 1378 ش.
  44. عروسی حویزی، عبد علی بن جمعه، تفسیر نور الثقلین، تحقیق سیدهاشم رسولی محلاتی، چاپ چهارم، قم، اسماعیلیان، 1415 ق.
  45. فخرالدین رازی، ابوعبداللّٰه محمد بن عمر، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، چاپ سوم، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1420 ق.
  46. فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، تحقیق مهدی مخزومی و ابراهیم سامرائی، چاپ دوم، قم، هجرت، 1410 ق.
  47. فیض کاشانی، محمدمحسن بن شاه‌مرتضی، الاصفی فی تفسیر القرآن، تحقیق محمدحسین درایتی و محمدرضا نعمتی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1418 ق.
  48. همو، تفسیر الصافی، مقدمه و تصحیح و تعلیق حسین اعلمی، چاپ دوم، تهران، مکتبة الصدر، 1415 ق.
  49. قاسمی، محمد جمال‌الدین، تفسیر القاسمی المسمی محاسن التأویل، تحقیق محمد باسل عیون السود، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1418 ق.
  50. قرشی، سیدعلی‌اکبر، قاموس قرآن، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1371 ش.
  51. کاشانی، ملا فتح‌اللّٰه بن شکراللّٰه، تفسیر کبیر منهج الصادقین فی الزام المخالفین، تهران، کتابفروشی محمدحسن علمی، 1336 ش.
  52. کاشفی سبزواری، حسین بن علی، مواهب علیّه یا تفسیر حسینی (بفارسی)، تصحیح سیدمحمدرضا جلالی نائینی، تهران، اقبال، 1369 ش.
  53. کلینی، ابوجعفر محمد بن یعقوب بن اسحاق، الکافی، تصحیح علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی، چاپ چهارم، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1407 ق.
  54. گنابادی (جنابذی)، سلطان‌محمد، تفسیر بیان السعادة فی مقامات العباده، بیروت، مٶسسة الاعلمی للمطبوعات، 1408 ق.
  55. مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهارŒ، چاپ دوم، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1403 ق.
  56. مدرسی، سیدمحمدتقی، تفسیر هدایت، ترجمه گروهی از مترجمان، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، 1377 ش.
  57. مراغی، احمد مصطفی، تفسیر المراغی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
  58. مشکوةالدینی، مهدی، سیر زبانشناسی، مشهد، دانشگاه فردوسی، 1398 ش.
  59. مغنیه، محمدجواد، التفسیر الکاشف، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1424 ق.
  60. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1374 ش.
  61. میبدی، ابوالفضل رشیدالدین احمد بن ابی‌سعد، کشف الاسرار و عدة الابرار، تحقیق علی‌اصغر حکمت، چاپ پنجم، تهران، امیرکبیر، 1371 ش.
  62. نیشابوری، نظام‌الدین حسن بن محمد، تفسیر غرائب القرآن و رغائب الفرقان، تحقیق زکریا عمیرات، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1416 ق.
  63. یول، جورج، نگاهی به زبان (یک بررسی زبان‌شناختی)، ترجمه نسرین حیدری، تهران، سمت، 1374 ش.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار