فرایند گذار از نبوت‌انکاری به نبوت‌باوری در سیر نزول قرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات، دانشگاه قم، قم، ایران

2 گروه علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات دانشگاه قم

چکیده

چگونگی تغییر عمیق باور مشرکان عصر نزول از تکذیب پیامبر(ص) تا یقین به رسالت و پذیرش ولایت تام او، سؤالی در خور توجه است. چینش آیات محوری پیرامون نبوت بر اساس ترتیب نزول، سبب دستیابی به فرایند تحول‌آفرینی و روش خاص قرآنی در نهادینه‌سازی باور نبوت در جان اعراب است. بر این اساس، این پژوهش با روش تحلیلی ـ توصیفی به فرایند تحول‌آفرینی قرآن کریم در بعد نبوت‌باوری در سه مرحله دست یافته است. در اولین مرحله، قرآن کریم در نخستین سور مکی با طرح رسالت پیامبر(ص) و بیان اجمالی مباحث کلیدی پیرامون آن، از بعد انگیزشی جامعه را برای پذیرش حقانیت نبوت پیامبر(ص) آماده ساخته است. در دومین مرحله با ظهور مخالفت‌ها و شبهه‌افکنی‌ها، با ارائه احتجاجات روشن، به تخریب پایه‌های استدلالی مشرکان و تبیین نبوت و اثبات حقانیت آن از بعد شناختی پرداخته است و در مرحله سوم بعد از دوران مدنی با تبیین جایگاه حقیقی پیامبر(ص) در جهت تعمیق و عملیاتی ساختن نبوت‌باوری از طریق تبیین وظایف عملی در مقابل پیامبر(ص) و رفتارسازی مبتنی بر ولایت‌پذیری، در جهت تحقق اهداف رسالت گام برداشته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Process of Transition from Denial of Prophecy to Believing Prophecy in the Process of the Revelation of the Holy Book of Quran

نویسندگان [English]

  • Narges Qasemi Firouzabadi 1
  • Sayyidah Vahideh Rahimi 1
  • Muhammad Kazem Rahman Setayesh 2
1 PhD student in Quran & Hadith Studies, University of Qom
2 Associate professor, Dept. of Quranic & Hadith Studies, Univ. of Qom
چکیده [English]

How to profoundly change the beliefs of the polytheists during the age of revelation from the denial of the Prophet (pbuh) to the certainty of his Message and the acceptance of his full guardianship is a question worthy of attention. The order of verses about prophecy based on the order of revelation is the reason to lead a transformative process and a special Quranic method in institutionalizing the belief of prophecy in the lives of Arabs. In the first stage, the Holy Quran in the first Makkī (Arabic: المکّیّ, suras revealed in Mecca) chapters has prepared the community from the motivational side to accept the truth of the Prophet’s (pbuh) prophecy and briefly stating the key issues surrounding it. The Holy Book of Quran at the time of the emergence of oppositions and doubts (the second stage) destroyed the arguments of the polytheists and explained the prophecy and proved its authenticity from a cognitive perspective in the second stage by presenting clear arguments. and the Holy Book of Quran in the third stage after Madanī (Arabic: المدنیّ, suras revealed in Medina) period has undertaken measures in order to fulfill the goals of the Massage by explaining the true position of the Prophet (pbuh) to deepen and operationalize the Prophetic belief through explaining practical duties for the Prophet (pbuh) and behavior based on the acceptance of Walaya (Arabic: ولایة, meaning “guardianship” or “governance”).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Disruptive
  • Denying prophecy
  • Expressing the Prophecies of Prophet Muhammad
  • Explaining the faith to prophecy
  • Deepening belief and faith to prophecy

مراجع

  1. قرآن کریم، ترجمه محمدمهدی فولادوند.
  2. ابن جوزی، ابوالفرج عبدالرحمن بن علی، زاد المسیر فی علم التفسیر، بیروت، دار الکتاب العربی، 1422 ق.
  3. ابن سعد، ابوعبداللّٰه محمد، الطبقات الکبری، بیروت، دار صادر، بی‌تا.
  4. ابن عربی، ابوبکر محیی‌الدین محمد بن علی، رحمة من الرحمن فی تفسیر و اشارات القرآن، تحقیق محمود محمود غراب، دمشق، نضر، 1410 ق.
  5. ابن عطیه اندلسی، ابومحمد عبدالحق بن غالب، المحرّر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، تحقیق عبدالسلام عبدالشافی محمد، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1422 ق.
  6. ابن قتیبه دینوری، ابومحمد عبداللّٰه بن مسلم، تفسیر غریب القرآن، به کوشش ابراهیم محمد رمضان، بیروت، دار و مکتبة الهلال، 1411 ق.
  7. ابن کثیر دمشقی، ابوالفداء اسماعیل بن عمر، النهایة فی الفتن و الملاحم، تحقیق صدقی جمیل عطار، بیروت، دار الفکر، 1425 ق.
  8. اربلی، ابوالحسن علی بن عیسی بن ابی‌الفتح، کشف الغمة فی معرفة الائمه، بیروت، دار الاضواء، بی‌تا.
  9. ایزوتسو، توشیهیکو، مفاهیم اخلاقی ـ دینی در قرآن مجید، ترجمۀ فریدون بدره‌ای، تهران، فرزان روز، 1378 ش.
  10. بقلی، ابومحمد صدرالدین روزبهان بن ابی‌نصر، عرائس البیان فی حقائق القرآن، تحقیق احمد فرید مزیدی، لبنان، دار الکتب العلمیه، منشورات محمد علی بیضون، 2008 م.
  11. بلاذری، احمد بن یحیی بن جابر، فتوح البلدان، ترجمه محمد توکل، تهران، نقره، 1337 ش.
  12. بلخی، مقاتل بن سلیمان، تفسیر مقاتل بن سلیمان، تحقیق عبداللّٰه محمود شحاته، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1423 ق.
  13. جوادی آملی، عبداللّٰه، تفسیر موضوعی قرآن کریم؛ جامعه در قرآن، قم، اسراء، 1388 ش.
  14. حسینی آلوسی بغدادی، شهاب‌الدین سیدمحمود بن عبداللّٰه، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، تحقیق علی عبدالباری عطیه، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1415 ق.
  15. خازن، علاءالدین علی بن محمد بن ابراهیم بغدادی،تفسیر الخازن المسمی لباب التأویل فی معانی التنزیل، تحقیق عبدالسلام محمد علی شاهین، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1415 ق.
  16. خامه‌گر، محمد، ساختار سوره‌های قرآن کریم، قم، نشرا، 1392 ش.
  17. خطیب، عبدالکریم، التفسیر القرآنی للقرآن، بیروت، دار الفکر العربی، 1424 ق.
  18. زحیلی، وهبة بن مصطفی، التفسیر المنیر فی العقیدة و الشریعة و المنهج، چاپ دوم، دمشق، دار الفکر، 1411 ق.
  19. زرکشی، بدرالدین محمد بن عبداللّٰه بن بهادر، البرهان فی علوم القرآن، تحقیق یوسف عبدالرحمن مرعشلی و جمال حمدی ذهبی و ابراهیم عبداللّٰه کردی، بیروت، دار المعرفه، 1410 ق.
  20. زمخشری، ابوالقاسم جاراللّٰه محمود بن عمر، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الاقاویل فی وجوه التأویل، تصحیح مصطفی حسین احمد، چاپ سوم، بیروت، دار الکتاب العربی، 1407 ق.
  21. سبحانی تبریزی، جعفر، مفاهیم القرآن، قم، مؤسسة الامام الصادق‰، 1421 ق.
  22. سلیمی، هادی، تفسیر تحلیل گزاره‌های اقتصادی در ترتیب نزول قرآن (مطالعه موردی: جامعه‌سازی اقتصادی)، رساله دکتری دانشکده الهیات و معارف اهل بیتŒ، دانشگاه اصفهان، 1398 ش.
  23. سمرقندی، ابولیث نصر بن محمد بن احمد،تفسیر السمرقندی المسمی بحرالعلوم، تحقیق و تعلیق محب‌الدین ابوسعید عمر بن غرامه عمروی، بیروت، دار الفکر، 1416 ق.
  24. شعراوی، محمد متولی، تفسیر الشعراوی، بیروت، اخبار الیوم، 1991 م.
  25. صادقی تهرانی، محمد،الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن و السنّه، چاپ دوم، قم، فرهنگ اسلامی، 1406 ق.
  26. طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، چاپ دوم، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، 1390 ق.
  27. طبرانی، سلیمان بن احمد بن ایوب، التفسیر الکبیر: تفسیر القرآن العظیم للامام الطبرانی، تحقیق هشام بدرانی، اردن، دار الکتاب الثقافی، 2008 م.
  28. طبرسی، امین‌الاسلام ابوعلی فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه محمدجواد بلاغی، چاپ سوم، تهران، ناصرخسرو، 1372 ش.
  29. طبری، ابوجعفر محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار المعرفه، 1412 ق.
  30. طنطاوی، محمد سید، التفسیر الوسیط للقرآن الکریم، قاهره، دار نهضة مصر للطباعة و النشر، 1997 م.
  31. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، تصحیح احمد حبیب قصیر عاملی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
  32. عاملی، سیدجعفرمرتضی، تفسیر سورة الفاتحه، بیروت، المرکز الاسلامی للدراسات، 1420 ق.
  33. علی، جواد، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، چاپ چهارم، بیروت، دار الساقی، 1422 ق.
  34. فخرالدین رازی، ابوعبداللّٰه محمد بن عمر، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، چاپ سوم، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1420 ق.
  35. فراء، ابوزکریا یحیی بن زیاد، معانی القرآن، تحقیق محمد علی نجار، چاپ دوم، قاهره، الهیئة المصریة العامة للکتاب، 1980 م.
  36. فضل‌اللّٰه، سیدمحمدحسین، تفسیر من وحی القرآن، چاپ دوم، بیروت، دار الملاک للطباعة و النشر، 1419 ق.
  37. قرشی بنابی، علی‌اکبر، تفسیر احسن الحدیث، چاپ دوم، تهران، بنیاد بعثت، 1375 ش.
  38. قشیری، ابوالقاسم عبدالکریم بن هوازن، لطائف الاشارات؛ تفسیر صوفی کامل للقرآن الکریم، چاپ سوم، قاهره، الهیئة المصریة العامة للکتاب، 2000 م.
  39. قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، تحقیق سیدطیب موسوی جزایری، چاپ سوم، قم، دار الکتاب، 1363 ش.
  40. کرمی حویزی، محمد، التفسیر لکتاب اللّٰه المنیر، قم، چاپخانه علمیه، 1402 ق.
  41. ماوردی بصری، ابوالحسن علی بن محمد بن حبیب، النکت و العیون (تفسیر الماوردی)، تعلیق سید بن عبدالمقصود بن عبدالرحیم، بیروت، دار الکتب العلمیه، منشورات محمد علی بیضون، بی‌تا.
  42. معرفت، محمدهادی، التمهید فی علوم القرآن، چاپ سوم، قم، التمهید، 1428 ق.
  43. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، چاپ دهم، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1371 ش.
  44. میدانی، عبدالرحمان حسن حبنکه، معارج التفکر و دقائق التدبر، دمشق، دار القلم، 1361 ش.
  45. نکونام، جعفر، درآمدی بر تاریخ‌گذاری قرآن، تهران، هستی‌نما، 1380 ش.
  46. هاشمی رفسنجانی، اکبر، تفسیر راهنما (روشی نو در ارائه مفاهیم و موضوعات قرآن)، قم، بوستان کتاب، 1386 ش.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار