بررسی تطبیقی تحلیلی رهبری و شروط آن در دو تفسیر «المنیر» و «من وحی القرآن»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه علوم اسلامی رضوی

2 دانشگاه علوم اسلامی رضوی

چکیده

رهبری در هر جامعه‌ای، سکّان‌دار هدایت جامعه به سوی اهداف معین و ترسیم‌کننده نقشه راه و طراح قواعد فکری و عملی بر مبنای مکتب مطلوب است. در مکتب اسلام که اندیشه‌ها و آموزه‌های آن بر مبنای وحی قرآنی و سنت نبوی است، رهبری، مرجعیت فکری و عملی و تجسم عینی افکار و آموزه‌های اسلامی و مدیر و مروج آن است؛ از این رو، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است و از سویی چون دستورات صادره از سوی وی بر هر مکلّفی واجب است، ویژگی‌هایی متفاوت با دیگر پیشوایان می‌طلبد. پس از عصر رسالت نیز موضوع رهبری پیوسته مورد بحث و مجادله بوده است. این مقاله که تا پیش از این، نگاشته‌ای پیرامون موضوع آن سامان نیافته، به تطبیق و تحلیل دو تفسیر المنیر و من وحی القرآن در موضوع رهبری و شرایط آن پرداخته است. مبانی سیاسی و فقهی این دو تفسیر متفاوت است، ولی شروطی که دو مفسر ذکر کرده‌اند شرط‌هایی اصلی و اساسی هستند که بر کمال شخصیت رهبر دلالت دارند و هر دو بر آن متفق هستند. البته در مورد شرط اجتهاد، زحیلی معتقد است که اهل حل و عقد مسؤول همه تصمیم‌ها هستند و اجتهاد جمعی را بهتر می‌داند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparative Analytical Study of Leadership and Its Conditions in Two Exegesis (Tafsir) of “al-Muneer” and “Min Waḥy al-Qur'an”

نویسندگان [English]

  • Nasser Marouf 1
  • Muhammad Mirzaei 2
  • Hassan Kharaghani 2
1 PhD student in Quran & Hadith Sciences
2 Assistant professor at Razavi University of Islamic Sciences
چکیده [English]

Leadership in any society leads the society towards certain goals and draws a roadmap and designs intellectual and practical rules based on the desired (ideal) school. In the school of Islam, whose thoughts and teachings are based on the Qur'anic revelation and the prophetic tradition, leadership is the intellectual and practical authority and the objective embodiment of Islamic thoughts and teachings, and its director and promoter. Hence, it is an inevitable necessity, and on the other hand, because the orders issued by him are obligatory on every obligee (mukallaf, obligator), it demands different characteristics from other leaders. Since the age of messengerhood (mission), the issue of leadership has been constantly debated. On the other hand, each of them has exegeted the verses of the Qur'an according to their tendency and ability. This article, which is based on library sources and compares and analyzes the two interpretations of “Al-Muneer” and “Min Waḥy al-Qur'an” on the subject of leadership and its conditions, is a new subject that has not been found before. The political and jurisprudential foundations of these two Tafsirs (exegesis) are different and the conditions of leadership are different for each of them. The result of this descriptive study between the two interpretations shows that one emphasizes the reality of Sharia and the other the legitimacy of the current situation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Leadership
  • Exegesis
  • Comparison
  • Conditions
  • Al-Muneer
  • Min Waḥy al-Qur'an
  1. نهج‌البلاغه، گردآوری سید رضی، تحقیق صبحی صالح، قم، هجرت، 1414 ق.
  2. آمدی، سیف‌الدین علی بن محمد، أبکار الافکار فی اصول الدین، تحقیق احمد محمد المهدی، قاهره، دار الکتب و الوثائق القومیه، 1424 ق.
  3. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید بن هبةاللّٰه، شرح نهج‌البلاغه، قم، کتابخانه آیةاللّٰه مرعشی نجفی، 1404 ق.
  4. ابن تیمیة الحرّانی، احمد بن عبدالحلیم، السیاسة الشرعیة فی اصلاح الراعی و الرعیه، المملکة السعودیه، وزارة الشٶون الاسلامیة و الاوقاف و الدعوة و الارشاد، 1418 ق.
  5. ابن فارس، ابوالحسین احمد، معجم مقاییس اللغه، تحقیق عبدالسلام محمد هارون، بی‌جا، دار الفکر، 1399 ق.
  6. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، چاپ دوم، بیروت، دار الوصال، 1414 ق.
  7. اشعری، ابوالحسن علی بن اسماعیل، مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلین، تحقیق نعیم زرزور، بیروت، المکتبة العصریه، 1426 ق.
  8. بازرگان، مهدی، آخرت و خدا، هدف بعثت انبیا، تهران، خدمات فرهنگی رسا، 1377 ش.
  9. بالی، فیصل بن جعفر، القیادة العسکریة فی ضوء القرآن الکریم، الملتقی القرآنی، الشؤون الدینیة بوزارة الدفاع و الطیران، 1428 ق.
  10. زحیلی، وهبه، التفسیر المنیر فی العقیدة و الشریعة و المنهج، چاپ دوم، دمشق، دار الفکر، 1411 ق.
  11. همو، الفقه الاسلامی و ادلته، چاپ چهارم، دمشق، دار الفکر، 1985 م.
  12. همو، تغییر الاجتهاد، دمشق، دار المکتبی، 1420 ق.
  13. همو، قضایا الفقه و الفکر المعاصر، دمشق، دار الفکر، 1428 ق.
  14. شهرستانی، ابوالفتح محمد بن عبدالکریم، الملل و النحل، تحقیق امیرعلی مهنا و علی حسن فاعوره، بیروت، دار المعرفه، 1948 م.
  15. صدوق، محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی، کمال الدین و تمام النعمه، چاپ دوم، تهران، اسلامیه، 1395 ق.
  16. صردفی الریمی، محمد بن عبداللّٰه بن ابی‌بکر الحثیثی، المعانی البدیعة فی معرفة اختلاف اهل الشریعه، تحقیق سیدمحمد مهنی، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1419 ق.
  17. طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج علی اهل اللجاج، مشهد، مرتضی، 1403 ق.
  18. عسّاف، احمد بن عبدالمحسن، مهارات القیادة و صفات القائد، ریاض، بی‌نا، 1423 ق.
  19. عمر، احمد المختار، معجم اللغة العربیة المعاصره، قاهره، عالم الکتب، 1429 ق.
  20. فرج‌اللّٰه، محمد فتحی عبدالجواد، القیادة فی ضوء القرآن الکریم محمد‹ نموذجًا دراسة استنباطیة موضوعیه، رسالة ماجستیر، جامعة المدینة العالمیه، 1438 ق.
  21. فضل‌اللّٰه، سیدمحمدحسین، کتاب الندوة، بیروت، دار الملاک، 1417 ق.
  22. همو، من وحی القرآن، بیروت، دار الملاک، 1419 ق.
  23. کلینی، محمد بن یعقوب بن اسحاق، الکافی، چاپ چهارم، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1407 ق.
  24. مازندرانی، محمدصالح بن احمد، شرح الکافی ـ الاصول و الروضه، تهران، المکتبة الاسلامیه، 1382 ق.
  25. ماوردی، ابوالحسن علی بن محمد بن حبیب البصری، الاحکام السلطانیه، تحقیق احمد جاد، قاهره، دار الحدیث، 1427 ق.
  26. مصباح یزدی، محمدتقی، المجتمع و التاریخ من وجهة نظر القرآن الکریم، ترجمه محمد عبدالمنعم، تهران، امیرکبیر، 1415 ق.
  27. معمری، عبدالملک احمد، القیادة و النمط القیادی فی الاسلام، تعز ـ الیمن، مکتبة السلام، 1427 ق.
  28. موسوی خمینی، سیدروح‌اللّٰه، الحکومة الاسلامیه، چاپ سوم، بی‌جا، بی‌نا، 1389 ق.
  29. نووی، محی‌الدین ابوزکریا یحیی بن شرف، روضة الطالبین و عمدة المفتین، اشراف زهیر الشاویش، چاپ سوم، المکتب الاسلامی، 1412 ق.