دانشگاه علوم اسلامی رضوی
آموزه های قرآنی
2251-9378
2783-4085
13
24
2016
12
21
تحلیل و بررسی روایات تفسیری دربارۀ عبداللّٰه بن سلام
3
36
FA
زهرا
کلباسی
zahrakalbasi@gmail.com
امیر
احمدنژاد
amirahmadnezhad@hotmail.com
<em>بر پایۀ روایات صحابه و تابعان و آرای مفسران، ابن سلام از احبار یهود که اوایل هجرت مسلمان شد، در 17 فقره از آیات، مورد تجلیل واقع شده که در برخی شأن نزول و در برخی مصداق آن پنداشته شده است. لیکن این اقوال از جهات گوناگون همچون تعدّد آیات شأن نزول برای یک واقعه، مکی بودن بسیاری از آیات تجلیل و مدنی بودن ایمان ابن سلام با عنایت به مردود بودن این قسم از آیات مستثنا، نقل برخی روایات از سوی خود ابن سلام و تجلیل از او در کنار کعبالاحبار، محدود بودن روایات تفسیری اصحاب و فقدان روایات تجلیل از ابن سلام به نقل از معصومان</em>M<em>، موجب سست شدن این اقوال گردیده است. از دیگرسو با استناد به گزارشهای تاریخی که از تلاش حاکمیت برای فضیلتتراشی برای برخی عناصر همگام با خلفا همچون ابن سلام به منظور کاهش مقبولیت حضرت علی خبر میدهد، وضع این روایات پس از دوران پیامبر</em>N<em> آشکار میگردد.</em>
ابن سلام,روایات تفسیری,شأن نزول,مفسران
https://qd.razavi.ac.ir/article_362.html
https://qd.razavi.ac.ir/article_362_85d9ef434a69b8580caa6001808c1c13.pdf
دانشگاه علوم اسلامی رضوی
آموزه های قرآنی
2251-9378
2783-4085
13
24
2016
12
21
داستان شعیب در قرآن و عهد قدیم
37
54
FA
عباس
اشرفی
0000-0002-8030-5490
ashrafi@atu.ac.ir
مریم
پیروان
peyrov.m@gmail.com
<em>بررسی اشتراکات و افتراقات داستانهای انبیا در قرآن، عهد قدیم و عهد جدید، و مقایسۀ محتوا و شیوۀ داستانسرایی هر کتاب میتواند نتایج جالبی را به دست دهد. این مقاله با مقایسۀ داستان حضرت شعیب</em><em> در قرآن و داستان یترون در عهد قدیم، این دو داستان را در هر کتاب به صورت جداگانه مورد ارزیابی قرار داده و سپس نقاط اشتراک و افتراق داستانها را بررسی میکند. سؤالی که در این مقاله مطرح شده است این است که آیا میتوان شعیب</em><em> و یترون را یک شخص و همان پدر همسر حضرت موسی</em>u<em> دانست؟ در جستار حاضر، به این سؤال با توجه به آیات قرآن و مطالب موجود در عهد قدیم و نیز مراجعه به تفاسیر موجود و بحثهای لغوی پاسخ داده خواهد شد. نتیجۀ اجمالی این است که شعیب در قرآن، همان یترون و پدر همسر موسی</em>u<em> در عهد قدیم است. در این مقاله همچنین سبک این داستان در هر یک از دو کتاب مورد بررسی و مقایسه قرار گرفته است و روش تحقیق در این مقاله روش تطبیقی متنی است.</em>
شعیب,یترون,مدین,عهد قدیم,سبک داستان
https://qd.razavi.ac.ir/article_363.html
https://qd.razavi.ac.ir/article_363_a0489510c104fd798ce32433026be16e.pdf
دانشگاه علوم اسلامی رضوی
آموزه های قرآنی
2251-9378
2783-4085
13
24
2016
12
21
رهیافتی زبانشناسانه به موضوع «مسّ شیطانی» در قرآن کریم
55
80
FA
بی بی زینب
حسینی
zhosseini1400@gmail.com
<em>مقالۀ حاضر کوششی در جهت دریافت مفهوم مسّ شیطان در قرآن کریم است. برای تبیین مفهوم تماس در قرآن کریم، واژگان گوناگونی مانند «همزات، ازیز، نقیض، وسوسة، استحواذ» و... به کار رفته است. اگرچه این واژگان همه برای این مفهومِ ارتباط شیطان با انسان به کار رفته است، هر کدام دارای ویژگی</em><em>ها</em><em>ی خاص خود میباشد. در قرآن کریم، مسّ شیطان در ارتباط با سه واژۀ «خبط، نصب، طائف» به کار رفته است.</em>
<em> آرای متکلمان اشعری، معتزلی و شیعی دربارۀ امکان یا عدم امکان مسّ انسان توسط شیطان در کتابهای تفسیری و کلامی تبدیل به موضوعی دامنهدار شده است و هر کدام برای اثبات دیدگاه خود به دلایل مختلفی استناد جستهاند. برخی حتی به وقوع خطا در قرآن تحت تأثیر فرهنگ جاهلی به خاطر این آیات نظر دادهاند.</em>
<em> ریشهشناسی واژگان خبط و نصب میتواند بدون برخورد به استدلالات کلامی، شبهۀ تسلط شیطان بر عقل رباخوار و بر جسم پیامبران را رد نماید و مفهوم جدیدی را از این دو واژه ارائه نماید که با سیاق آیات، ساختار سوره و دانش ریشهشناسی و روایات تفسیری ائمه</em>M<em> انطباق بیشتری دارد.</em>
شیطان,مسّ,خبط,طائف,نصب
https://qd.razavi.ac.ir/article_364.html
https://qd.razavi.ac.ir/article_364_5eeb130dc3e3884a150e734fd9d1c497.pdf
دانشگاه علوم اسلامی رضوی
آموزه های قرآنی
2251-9378
2783-4085
13
24
2016
12
21
بررسی مقابلهای تحلیل سیاق سورۀ «نبأ» در تفسیر المیزان و یافتههای زبانشناسی معاصر
81
108
FA
الخاص
ویسی
elkhas@yahoo.com
فاطمه
دریس
fatemederiss@gmail.com
اعجاز متن قرآن کریم در جهان امروز بر همگان آشکار است. از همین رهگذر، بررسی تفاسیر مختلف در قالب نظریههای نوین زبانشناختی، میتواند به اثبات اعجاز قرآن یاری رساند. بررسی پدیدههای زبانی در تفاسیر برای رسیدن به تحلیلی جامع و خللناپذیر، امری ضروری به شمار میرود. از دیرباز پرداختن به مقولۀ سیاق، از اساسیترین و زیربناییترین اصول در علوم تفسیری به ویژه تفسیر قرآن بوده است. پژوهش حاضر با به کارگیری چارچوبی تلفیقی از نظریههای کنش گفتار سرل (1999) و انسجام متن هلیدی و حسن (1976)، با روشی توصیفی ـ تحلیلی، به اثبات جنبههای زبانشناختی متن در سورۀ مبارکۀ «نبأ» پرداخته و سعی در کشف میزان انطباق این تحلیل زبانشناختی با آنچه در تفسیر المیزان با در نظر گرفتن «سیاق کلام» مطرح شده، دارد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که تفاسیر ارائهشده در تفسیر المیزان با نتایج به دستآمده از تحلیل متن در قالب چارچوبهای مذکور، نسبتاً همسوست و مطالعات زبانشناختی در حوزۀ نامبرده در بالا میتواند علاوه بر تسهیل درک مفاهیم قرآنی، شبهات موجود در زمینۀ اعجاز کلامی قرآن را به چالش کشد.
سیاق,نظریۀ کنش گفتار سرل,نظریۀ انسجام متن هلیدی و حسن
https://qd.razavi.ac.ir/article_365.html
https://qd.razavi.ac.ir/article_365_e191bc7a3a32820339c051e3888ec1df.pdf
دانشگاه علوم اسلامی رضوی
آموزه های قرآنی
2251-9378
2783-4085
13
24
2016
12
21
تفاوت تعبیر در آیات مشابه قرآن بر پایۀ تخطی از اصول همکاری گرایس
109
142
FA
مهدی
حبیب اللهی
habibolahi@gmail.com
محمدرضا
ستوده نیا
bayanelm@yahoo.com
مهدی
مطیع
0000-0001-7453-6113
علوم قرا و حدیث اصفهان
mahdimotia@gmail.com
<em>از دیرباز قرآنپژوهان و مفسران مسلمان در پی یافتن اسرار حِکمی، نکات بلاغی، و پیامهای ضمنیِ نهفته در تعبیرات و ساختارهای قرآنی بودهاند. در این میان، آیات متشابه لفظی که در آنها با تکرار یک مفهوم با اندک تفاوت لفظی و دستوری روبهروییم از جایگاهی ویژه در این گونه مطالعات برخوردار بودهاند. از آنجا که تبیین اختلاف دو جملۀ مشابه بیشتر به سطح مراد جدی گوینده یا نویسنده مربوط میشود، بررسی آیات مشابه نیز باید از این دریچه انجام گیرد. در میان علوم جدید، دانشی که به بررسی معنای مورد نظر تولیدکنندۀ گفته بپردازد، علم کاربردشناسی است. از جملۀ مؤلفههایی که در سالهای اخیر وارد این دانش شده و مباحث مفصلی را به دنبال داشته است، موضوع معنای ضمنی یا تلویح است. تلویح مقصودی است که متکلم از تولید یک پارهگفت در نیت دارد و در جمله تنها به آن اشاره شده است و از این رو مخاطب باید با توجه به قرائن زبانشناختی، بافت و تلاش فکری خود، آن معنا را استنباط کند.</em>
<em> در این نوشتار در صددیم با استفاده از اصول همکاری پیشنهادی گرایس، به استخراج تلویحات محاورهایِ نهفته در برخی آیات مشابه لفظی پرداخته و از این منظر تفاوت معنایی این آیات را ترسیم نماییم.</em>
آیات متشابه لفظی,اصول همکاری گرایس,تلویح,اصل کیفیت,اصل ربط,اصل شیوۀ بیان
https://qd.razavi.ac.ir/article_366.html
https://qd.razavi.ac.ir/article_366_5bc4c025e62e44ee06d60a1fb06b3f46.pdf
دانشگاه علوم اسلامی رضوی
آموزه های قرآنی
2251-9378
2783-4085
13
24
2016
12
21
معناشناسی لفظ «نساء» در آیۀ 61 سورۀ آل عمران
143
160
FA
سیدحسین
سید موسوی
0000000239027046
shmosavi@um.ac.ir
در اینکه مقصود از نساء در آیۀ 61 سورۀ آل عمران (آیۀ مباهله) چه کسی است، بین مفسران اختلاف است. عدهای بر این باورند که مصداق آن همسران رسولاللّٰه میباشند، ولی شیعه به اتفاق و بسیاری از مفسران اهل سنت بر این باورند که مصداق نساء در آیه، حضرت زهرا- است. سؤال اساسی این جستار آن است که آیا واژۀ نساء دربارۀ دختران کاربرد دارد یا نه؟ این پژوهش با بررسی کلمات لغتشناسان عرب و آیات قرآن و روایات اسلامی و متون ادبی به این نتیجه رسیده است که کاربرد نساء در لغت عرب برای دختران، رایج است و پیامبردر مقام مباهله به وظیفۀ خود عمل کرده است، نه اینکه بر خلاف مفاد آیه در مقام فضیلتتراشی برای دخترش باشد.
نساء,حضرت زهرا,همسران رسولاللّٰه,آیۀ مباهله,پیامبر
https://qd.razavi.ac.ir/article_367.html
https://qd.razavi.ac.ir/article_367_29ec1eed589316ffca45b9c06f4426e4.pdf
دانشگاه علوم اسلامی رضوی
آموزه های قرآنی
2251-9378
2783-4085
13
24
2016
12
21
روششناسی قرآنی سرّ الاِسراء در استنباط آموزههای عرفانی و اخلاقی مأثور
161
184
FA
مصطفی
همدانی
ma13577ma@gmail.cm
<em>قرآن کریم در جایگاه رهبر تفکر اسلامی، مهمترین منبع در استخراج آموزههای اسلامی از جمله تعالیم عرفانی و اخلاقی است؛ اما متأسفانه در کاربستهای نظریات عرفانی و اخلاقی کمتر حضور دارد و در بسیاری از تفاسیر معنوی موجود از قرآن کریم نیز تفسیرهایی غیر روشمند و در نتیجه نادرست ارائه شده است.</em>
<em> این نوشتار از نوع توصیفی ـ تحلیلی است که با تلفیقی از روشهای تحلیل مستندشناختی، تحلیل محتوا و روش کتابخانهای، روشها و رهاوردهای کتاب «سرّ الاِسراء» تألیف استاد عرفان و اخلاق معاصر، آیةاللّٰه سعادتپرور را به عنوان یک متن عرفانی و اخلاقیِ روشمند مطالعه کرده است. هدف این تحقیق، کشف روشهای مٶلف در تفسیر آموزههای عرفانی و اخلاقی مأثور با محوریت قرآن کریم است.</em>
یافتههای پژوهۀ فرارو عبارتاند از: لزوم فحص گسترده از کل قرآن برای استخراج هر آموزۀ عرفانی و اخلاقی و بیان مبانی این فحص، کارکرد قرآن کریم در اعتبارسنجی سند روایات عرفانی و اخلاقی، راهبردسازی قرآن کریم در تفسیر روایات عرفانی و اخلاقیِ دارای اختلاف و نیز لزوم استفاده از قواعد ادبی و قوانین علم اصول استنباط در استنباط آموزههای عرفانی و اخلاقی
قرآن کریم,عرفان مأثور,اخلاق مأثور,روش استنباط,سعادتپرور,سرّ الاِسراء
https://qd.razavi.ac.ir/article_368.html
https://qd.razavi.ac.ir/article_368_716a9081cdcfa26f3c4cd426b3060494.pdf
دانشگاه علوم اسلامی رضوی
آموزه های قرآنی
2251-9378
2783-4085
13
24
2016
12
21
نقد و بررسی روش آماری در تاریخگذاری قرآن
185
206
FA
منصور
پهلوان
pahlevan@ut.ac.ir
ابراهیم
اقبال
eeghbal@ut.ac.ir
محمدعلی
حیدری مزرعه آخوند
mohamadali_heydari@yahoo.com
<em>یکی از اموری که به شناخت درست و دقیق قرآن و ترجیح آرای برتر و مردود ساختن اقوال دیگر کمک میکند، تاریخگذاری سورهها و آیههای قرآن کریم است. در تعیین تاریخ نزول سورهها و آیههای قرآن کریم دو مبنای نقلی و اجتهادی وجود دارد. مبانی نقلی شامل روایات ترتیب نزول، اسباب نزول و مکی و مدنی و مبانی اجتهادی شامل وجود ضوابط و ویژگیهای سور مکی و مدنی و توجه به سبک و اسلوب و مضمون سورههاست. در این میان، بازرگان بدون توجه به مبانی فوق و با روش آماری، تاریخ نزول سورههای قرآن کریم را مشخص نموده است. در این گفتار ضمن معرفی روش بازرگان، به بیان اشکالهای کلی و موردی (مصداقی) این روش پرداخته میشود و با مقایسۀ ترتیب نزول سورههای ارائهشده توسط وی با ترتیبهای روایی، اثبات میگردد که این روش به تنهایی نمیتواند روشی جامع در تاریخگذاری سورههای قرآن کریم باشد.</em>
تاریخگذاری,ترتیب نزول قرآن,بازرگان,روش آماری
https://qd.razavi.ac.ir/article_369.html
https://qd.razavi.ac.ir/article_369_cb8d5a7f00c8f5e657de8dacd4b7e029.pdf
دانشگاه علوم اسلامی رضوی
آموزه های قرآنی
2251-9378
2783-4085
13
24
2016
12
21
فایل کامل نشریه
1
224
FA
https://qd.razavi.ac.ir/article_411.html
https://qd.razavi.ac.ir/article_411_717f6b43b607922658b5e40faf0cd0b5.pdf