ORIGINAL_ARTICLE
فرایند شکلگیری نظام عمل صالح از منظر قرآن و روایات
این مقاله میکوشد تا با رویکردی نو با استفاده از روش توصیفی و تحلیل محتوا به بررسی چگونگی فرایند شکلگیری عمل صالح بپردازد. تا کنون پژوهشهای گوناگونی دربارۀ پیوندهای متقابل عمل صالح با مفاهیمی دیگر همچون ایمان، تقوی، قلب و... صورت گرفته است. اما این پژوهش بر آن است تا با گردآوری، ارزیابی و پردازش مجموعۀ این روابط متقابل، نظام و روند رخداد عمل صالح را بر پایۀ قرآن و روایات مبین پیدا نماید. به سخن دیگر، در این مقاله، فرایند بروز عمل صالح در گذر از ساختار روانی انسان جستجو میشود. نتایج این پژوهش نشانگر آن است که از دیدگاه قرآن و روایات، روند رخداد عمل صالح طی شش مرحلۀ زیر و در گذر از اجزای گوناگون ساختار روانی انسان مؤمن رخ میدهد: 1. پیدایش حاجت (در صدر)، 2. طلب و دعا (در قلب)، 3. ظهور نیت (در قلب و نفوذ آن در صدر)، 4. علم (در فکر)، 5. ارادۀ عمل (در عزم) و 6. بروز خارجی عمل صالح (در قوه). بر این مبنا، عمل صالح همان نور ایمان است که تحت ولایت الهی در گذر از اجزای ساختاری روان، ظهورهای مختلفی مییابد تا آنجا که به صورت عمل بیرونی در قوای حرکتی انسان در عالم مادی بروز مییابد و باعث صعود انسان به مراتب عالی میشود.
https://qd.razavi.ac.ir/article_381_0bdf33f32a2630ddca8d43e5e76e5b1c.pdf
2016-05-21
3
28
قرآن
نظام
ولایت
عمل صالح
فاطمه
مولودی
fatemeh_moludi@yahoo.com
1
AUTHOR
مرتضی
ایروانی نجفی
iravany@um.ac.ir
2
LEAD_AUTHOR
سهیلا
پیروز فر
spirouzfar@um.ac.ir
3
spirouzfar@um.ac.ir
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
تبیین حقیقت عمل در قرآن با تکیه بر دیدگاه علامه طباطبایی
در یک نگاه کلّی به الفاظی نظیر عمل، فعل و... چنین به نظر میرسد که اختلاف معنایی چندانی بین این الفاظ وجود ندارد. اغلب برخی این الفاظ را به جای یکدیگر استعمال کردهاند و آن گونه که پیداست تفاوتی میان آنها قائل نشدهاند. از طرفی، برخی واژهشناسان و مفسران برای الفاظ مذکور تعاریفی ذکر کردهاند که بر اختلاف معنایی میان آنها دلالت دارد. در این میان علامه طباطبایی مفسر و حکیم برجستۀ معاصر، بیشترین توجه را به کشف حقیقت معنایی عمل مبذول داشتهاند. ایشان با استناد به آیات قرآن و روایاتِ دالّ بر گسترۀ معنایی عمل، حقیقت این واژه را به نحو دقیقی تبیین کردهاند. از دیدگاه علامه، عمل هیئتی ملکوتی است که بر نفس مجرد نقش میبندد.
https://qd.razavi.ac.ir/article_382_9e6956644744bc48509d2fa4550816b6.pdf
2016-05-21
29
54
حقیقت عمل
ماهیت عمل
عمل
نفس
نصرت
نیلساز
nilsaz@modares.ac.ir
1
AUTHOR
ناصر
کولیوند
kolivand.naser@yahoo.com
2
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
الگویی قرآنی برای سنجش دینداری در ایران
در اکثر پژوهشهایی که به سنجش و ارزیابی دینداری در ایران پرداختهاند، از الگوهایی استفاده شده که در بستری غیر از فرهنگ آرمانی اسلام تهیه شدهاند و مناسبت کمتری با معیارهای دینداری فرد مسلمان دارند. بر این مبنا، پرسش این است که آیا مبتنی بر منابع دین، میتوان الگویی قرآنی برای سنجش و ارزیابی دینداری فرد مسلمان ارائه کرد؟ با فرض وجود چنین امکانی، هدف این تحقیق استخراج الگوی سنجش دینداری از قرآن مجید با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی و طبقهبندی نظری مفاهیم و مقولات است. نتایج نشان میدهد الگویی که با این روش به دست میآید، بر خلاف الگوهای قبل از خود، دارای هفت مرتبۀ قابل سنجش است که از ضعیفترین تا قویترین مرتبه در پی هم قرار میگیرند. لذا ارتقا از مراتب پایینتر به بالاتر، با احراز شاخصهای مرتبۀ بالا امکانپذیر است. اجرای پرسشنامۀ مربوط به سنجۀ مراتب دینداری نشان داد که این الگو و سنجۀ مربوط به آن، از روایی و اعتبار بالایی در جامعۀ نمونه برخوردار است.
https://qd.razavi.ac.ir/article_383_5d5d5321b5557ce16dfeb8f4c6681965.pdf
2016-05-21
55
78
قرآن
دینداری
مراتب دینداری
الگوی دینداری
غلامرضا
جمشیدیها
gjamshidi@ut.ac.ir
1
استاد گروه جامعه شناسی اسلامی دانشگاه تهران
AUTHOR
محمدباقر
آخوندی
akhondi@birjand.ac.ir
2
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
نگاهی قرآنی به نقش الگو در تربیت اقتصادی فرزندان
اهمیت نقش تربیت اقتصادی از منظر آموزههای قرآن همانند تربیت دینی ـ فرهنگی و تربیت اجتماعی میباشد. تربیت اقتصادی صحیح آثار مادی و معنوی بسیاری در سبک زندگی فردی دارد که پاک شدن روزی، ایجاد اعتماد به نفس، سلامت روان، قبولی اعمال، آرامش و آسودگی خاطر از جملۀ آن است. این پژوهه، کیفی و مبتنی بر تحلیل محتوا میباشد و با مراجعه به منابع اصیل، به نقش الگو در تربیت اقتصادی فرزندان پرداخته است. بر همین اساس ابتدا عوامل اعتقادی و زیربنای فکری و نیز عوامل رفتاری تشکیلدهندۀ الگوی مناسب و سپس آثار اجتماعی تربیت صحیح اقتصادی بیان شده است. در نتیجه برخورداری از انگیزۀ معنوی و الهی، پرهیز از غرور و غفلت، اقتصاد و میانهروی، رعایت حقوق دیگران، از عوامل رفتاری تربیت صحیح اقتصادی است که آثار سودمندی مانند کسب ثواب و خیر در آخرت، تقرب به جوار الهی، ایجاد جامعهای برخوردار از رشد و تکامل، حاکمیت صلح و آرامش و کاهش جرایم اقتصادی و اجتماعی را به همراه دارد.
https://qd.razavi.ac.ir/article_384_a6f3e423935185c823ebcb179dc93c6d.pdf
2016-05-21
79
106
تربیت اقتصادی
الگوی اقتصادی
سبک زندگی اسلامی
رعایت حقوق دیگران
محمد
امامی
dr.imami@razavi.ac.ir
1
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
معناشناسی واژۀ «مجنون» در قرآن کریم
در قرآن کریم، واژۀ «مجنون» و واژگان نزدیک به آن مانند «به جنّة» به دفعات در گفتار منکران نبوت در اعصار مختلف تاریخ انعکاس یافته است که عموماً به «دیوانگی» ترجمه شده است، در حالی که این واژه در سیاقهای مختلف دارای معانی متعدد و مختلفی میباشد. این نوشتار با معناشناسی ریشهای این واژه و بررسی کلام لغویان و مفسران به این مطلب میرسد که بر خلاف تصور رایج که معنای این واژه را «دیوانگی» میپندارند، معنای حقیقی آن، شخصی است که جن بر او سلطه یافته باشد. از رهگذر معناشناسی توصیفی آیات قرآن، این نتیجه به دست آمده که واژۀ «مجنون» در قرآن در سیاقهای متعدد در سه معنای «دیوانۀ تحت سیطرۀ جن»، «ساحر تحت سیطرۀ جن» و «شاعر تحت سیطرۀ جن» به کار رفته است که ایراد اتهام «مجنون» بودن به حضرت نوح از جانب قومش در معنای اول به کار رفته و همین اتهام از جانب فرعون نسبت به حضرت موسیu در معنای دوم، و از جانب مشرکان مکه نسبت به پیامبر اسلامN در معنای سوم استعمال شده است.
https://qd.razavi.ac.ir/article_385_b3bc8e45361cbea3b27ea280a1c8db88.pdf
2016-05-21
107
128
معناشناسی مجنون
جنزده
قرآن
ساحر
شاعر
تحت سیطرۀ جن
سید محمود
طیب حسینی
tayyebhoseini@rihu.ac.ir
1
دانشیار گره قرآن پژوهی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
AUTHOR
حامد
شریفی نسب
h.sharifinasab@ut.ac.ir
2
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
قاعدۀ «تصویرپردازی هنری سیّد قطب»، به تفکیک سورههای مکّی و مدنی، با محوریت سورههای مدّثّر و منافقون
دانشمندان علم بلاغت از دیرباز به جنبههای هنری و آفرینشهای خاص و بدیع قرآن توجه داشته و در قالب اشکال گوناگون آن را بیان نمودهاند. امروز شاید بتوان واژۀ «تصویر» را جایگزین این جنبهها کرد، به طوری که با درک تصاویر قرآنی و بدون استفاده از اصطلاحات پیچیدۀ بلاغی میتوان راز جاودانگی قرآن و نفوذ آن در اعماق قلب مخاطب را دریافت. تطبیق قاعدۀ تصویر بر سورههای مکی و مدنی به طور جداگانه (در اینجا دو سورۀ مدثر و منافقون) نتایج درخورِ توجهی به دست میدهد که پیامد آن توجه دقیق و ژرف آیات قرآن به گونهشناسی مخاطب، شرایط مکان و زمان و در نهایت، اثبات معجزهبودنِ آن است. آیات مکی در پی استوارسازی اندیشه و رسوخ یک عقیده در دل هستند پس باید با تصاویری بدیع و مؤثر و همراه با لحنی کوبنده و تند و صریح باشند. در مقابل، هدفِ آیات مدنی تطبیق این اندیشهها در عمل است و برای این منظور باید تصاویری را در بر گیرند که درازدامن و آرامشبخش باشند.
https://qd.razavi.ac.ir/article_386_3b447dfae46dcbb1338ce734a85156b4.pdf
2016-05-21
129
150
تصویر
تصویرپردازی هنری
سید قطب
سورۀ منافقون
سورۀ مدّثّر
بتول
مشکین فام
batoolmeshkinfam@yahoo.com
1
AUTHOR
سهیلا
جلالی کندری
s.jalali@alzahra.ac.ir
2
AUTHOR
مریم
ولایتی
mvelayati7@gmail.com
3
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
گفتگوی خداوند با جهنّم؛ واقعیت یا تمثیل
طبق گزارش قرآن کریم، بعد از صدور محکومیت مجرمان در قیامت، از جهنّم پرسیده میشود که آیا باز هم برای سکونت کفار و بیگانگان مکانی باقی است؟ دوزخ پاسخ میدهد: آیا مجرمی باقی مانده است؟ در این باره سه تفسیر ارائه شده است: برخی از مفسران این آیۀ شریفه را نوعی تمثیل و بیان زبان حال دانستهاند که خداوند به لسان تکوین از جهنم میپرسد و دوزخ هم به زبان حال پاسخ میگوید. جمع دیگری بر این باورند که آخرت سرای حیات و زندگی واقعی است و جهنم هم از حیات و شعوری برخوردار بوده و سخن از پاسخ است. در کنار این دیدگاهها، اندکی از مفسران در این باره به حذف مضاف قائلاند و میگویند: خطاب خداوند به موکّلان جهنم است و خداوند میخواهد که از آنان اقرار بگیرد.
این نوشتار پس از بیان مستندات و دلایل هر یک از این دیدگاهها و بررسی آنها، به این نتیجه دست یافته است که باید دیدگاه دوم را ترجیح داد و به کارکردهای نظریه اوّل هم پایبند بود زیرا آیه با ایراد این پرسش و پاسخ میخواهد به این امر اشاره کند که قهر و عذاب خداوند از اینکه همۀ مجرمان را احاطه کند، قاصر نیست و با حقیقی دانستن مفاد آیه هم میشود آنچه را که مدعیان تمثیلی بودن آیه در پی آن هستند، تأمین شود. از این رو تا زمانی که دلیلی متقن و قابل قبول برای روی گرداندن و انصراف از ظاهر آیه به دست نیاید، نباید از آن رویگردان بود.
https://qd.razavi.ac.ir/article_387_0f8f6a26a8526a3e76e19acc48d2c2aa.pdf
2016-05-21
151
170
جهنّم
گفتگو
زبان تمثیلی
زبان نمادین
زبان حال
سید ابوالقاسم
حسینی زیدی
abolghasem.6558@yahoo.com
1
عضو هیئت علمی
AUTHOR
حسن
نقی زاده
naghizadeh@um.ac.ir
2
دانشگاه فردوسی مشهد
LEAD_AUTHOR
سیدمرتضی
حسینی شاهرودی
sahrudi@um.ac.ir
3
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
پیامدهای اندیشههای اخباریان در حوزۀ پژوهشهای قرآنی
آثار و پژوهشهای اخباریان که اهتمام ویژهای به اخبار و احادیث داشتهاند، در حوزۀ علوم حدیث محدود نمیشود و بخشهای دیگر علوم اسلامی مانند تفسیر و مبانی آن را نیز در بر میگیرد. آنها دارای تألیفاتی در حوزۀ قرآن کریماند که به صورت مستقیم یا غیر مستقیم، اندیشههایشان را منعکس مینماید. این اندیشهها که در دو قرن یازدهم و دوازدهم، تفکر اسلامی و شیعی را با چالشهای جدّی مواجه ساخت، پیامدهایی ـ البته مبتنی بر مبانی خاص ایشانـ دارد که گرچه خود آنان از آن یاد نکرده و به آن ملتزم نبودهاند، نمیتوان از منظر علمی از این پیامدها اغماض کرد. در جستار حاضر، این آثار و پیامدها با روش تحلیلی ـ توصیفی بررسی شدهاند. از پیامدهای مثبت و خدمات علمی اخباریان میتوان به: پررنگسازی نقش روایاتِ به جایمانده از معصومان در شناخت دین، تدوین جوامع روایی نوین، تألیف تفاسیر گرانسنگ روایی، تعمیق و گسترش مباحث فقهی و اصولیِ مبتنی بر کتاب و سنت اشاره کرد. همچنین پیامدهای منفی اخباریگری نیز عبارتاند از: از بین رفتن حجیت روایات معصومانM، عدم جامعیت و جاودانگی قرآن موجود، ایراد خدشه به اعجاز قرآن، راهیابی تضادّ و تناقض به قرآن، عدم کارایی آیاتِ فاقد تفسیر روایی، ورود روایات ضعیف به حوزۀ تفسیر قرآن، ناسازگاری با حکمت بالغۀ الهی در تضمین هدایت، مهجوریت نسبی قرآن و... .
https://qd.razavi.ac.ir/article_388_3b1dcba732d503e0fe48d05b0bac9b81.pdf
2016-05-21
171
190
اخباریان
تفسیر
علوم قرآن
پیامدهای اخباریگری
محمد
شریفی
m.sharifi@umz.ac.ir
1
گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه مازندران ایران بابلسر
LEAD_AUTHOR
محمدرضا
شاهرودی
mhshahroodi@ut.ac.ir
2
دانشگاه تهران
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
فایل کامل نشریه
https://qd.razavi.ac.ir/article_410_2bee52e0eda9e883fb50cbe195ad3a5a.pdf
2016-05-21
1
208