ORIGINAL_ARTICLE
انسان اقتصادی از دیدگاه قرآن
مقصود از انسان اقتصادی، ابعادی از رفتارها و روحیات انسان است که در حیطة مطالعة اقتصاددان قرار دارد. از آنجا که خاستگاه این بحث، اقتصاد سرمایهداری است، بررسی آن در پرتو آموزههای اسلامی اهمیت مییابد. در نگاه مکتب سرمایهداری، انسان اقتصادی «حداکثرکنندة منفعت شخصی» تعریف میشود. نفع شخصی به سود مادی و اینجهانی منحصر میگردد و پیجویی آن در کنار عقلانیت ابزاری، ویژگیهای مهم آن به شمار میرود. این تعریف و ویژگیها، مبتنی بر مبانی جهانبینی غرب از جمله اصول دئیسم، ناتورالیسم، فردگرایی و فایدهگرایی است. از دیدگاه قرآن، ویژگیها و تعریف یادشده، در حقیقت «انسان اقتصادی مطرود» را شکل میدهد. بحرانهای اجتماعی و اقتصادی سدههای نوزده و بیست و ادامة آنها در آغاز هزارة سوم نیز، گواه روشنی بر ناکارآمدی انسان اقتصادی مورد تأیید نظام سرمایهداری است. آنچه در این نوشتار میآید، بازخوانی و نقد اختصارگونة انسان اقتصادی غرب و مبانی آن و سپس بیان تعریف و ویژگیهای انسان اقتصادی مطلوب از دیدگاه قرآن است.
https://qd.razavi.ac.ir/article_1229_98cb41235ee4d1d400290ce1d8799833.pdf
2012-05-21
3
26
انسان اقتصادی
مکتب سرمایهداری
اقتصاد قرآنی
جواد
ایروانی
irvani_javad@yahoo.com
1
دانشیار دانشگاه علوم اسلامی رضوی
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
واکاوی معنای «دین» در کاربردهای قرآنی آن
در قرآن، مادة «دین» و مشتقات آن 101 بار و در سه معنا به کار رفته است: آیین و شریعت، جزا و پاداش، بدهی و قرض. معنای نخست زمانی است که این ماده به هیئت «دین» درآمده است و در معنای دوم بر وزن اسم مفعول «مَدِین» و ترکیب مضاف و مضاف الیه «یوم الدین» (روز جزا و قیامت) آمده است و معنای سوم هنگامی است که به صورت «دَیْن» میآید. در این میان در چهار آیه (ذاریات/ 6 ؛ انفطار/ 9؛ تین/ 7؛ ماعون/ 1) که در آنها واژة «دِین» به کار رفته است، بیشتر مترجمان و مفسران، بر خلاف سایر موارد کاربرد این واژه، آن را به معنایی غیر از «آیین و شریعت» دانستهاند. اما بررسی دقیق این آیات و فهم سباقی و سیاقی آنها ثابت میکند که در این موارد به ویژه در سه آیة اخیر نیز همانند دیگر موارد استعمال واژة «دین» در قرآن، به همان معنای آیین و شریعت و خصوص دین اسلام است و در سورة ذاریات این معنا برتری دارد.
https://qd.razavi.ac.ir/article_1230_95b26f16aa9ddf5c904f2b8f10e70610.pdf
2012-05-21
27
46
دین
یوم الدین
سورة ذاریات
سورة انفطار
سورة تین
سورة ماعون
عباس
اسماعیلی زاده
abbasesmaeely@yahoo.com
1
استادیار دانشگاه فردوسی مشهد
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
توسعة معنایی دعا در قرآن
این نوشتار در صدد تبیین جایگاه معنایی «دعا» در قرآن به شیوة معناشناسی توصیفی است. معناشناسی توصیفی، ارتباط واژة دعا را با کلمات مرتبط با آن در قرآن بررسی میکند. در کاربرد وحیانی، واژههایی مانند: طلب، ندا، استغاثه، تضرع، عبادت، استغفار و... با دعا ارتباط معنایی دارند.از نتایج مهم ترسیم میدانهای معنایی دعا، آشکار شدن پیوند معناییِ عمیقِ دعا با سایر واژههای مرتبط با آن در قرآن است. این پیوندها باعث شده تا این واژة کاملاً تحت تأثیر کلمات مجاور و نظام معنایی مستقر در آن قرار گیرد. در این مقاله با بررسی این پیوندها و روشن شدن توسعة معنایی دعا، به روند تکاملی انسان بر حسب مراتب او، به عنوان رهیافت معناشناسی پرداخته میشود.
https://qd.razavi.ac.ir/article_1231_b886bf7d7d2795937bc89a216c6f92fd.pdf
2012-05-21
47
72
قرآن
توسعة معنایی
میدان معناشناسی
دعا
رابطة همنشینی
رابطة جانشینی
اعظم
پرچم
azam.parcham@gmail.com
1
دانشیار دانشگاه اصفهان
AUTHOR
مستانه
ابوترابیان
m_abotorabian@yahoo.com
2
دانشجوی دکتری علوم قرآن
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
قصههای قرآن در نگاه محمد عابد الجابری
محمد عابد جابری شخصیت نواعتزالی معاصر است که قصههای قرآن را به ترتیب نزول بررسی کرده است. او در این نگرش میکوشد تا محیط دعوت اسلام را با توجه به نوع داستانهایی که بر پیامبرN نازل گردیده بازسازی کند. از نظر وی قصص قرآن به سان آیینهای، جلوهگر مراحل دعوت پیامبرN و محیط نزول قرآن و چگونگی تعامل ایشان با مردم در پذیرش دین اسلام است.
در این نوشتار دیدگاه جابری مورد نقد و بررسی قرار گرفته و به تناسب از ترتیب نزول قرآن و واقعنمایی داستانها سخن به میان رفته است. همچنین روشن میشود که نگاه جابری به قصههای قرآن، بر پایة اصول نومعتزله سامان یافته، اما در لباسی جدید رخ نمایانده است، به گونهای که میتوان آن را نسخهای ویرایششده از نگرش نواعتزالی به داستانهای قرآن دانست.
https://qd.razavi.ac.ir/article_1232_91c49fb3a46ebc3918cd1b48ffb7043e.pdf
2012-05-21
73
100
نومعتزله
جابری
قصههای قرآن
ترتیب نزول
واقعنمایی قصص
مستشرقان
محمدعلی
مهدوی راد
mahdavirad@ut.ac.ir
1
دانشگاه تهران
AUTHOR
امیر عطاءالله
جباری
amirjabbari1@gmail.com
2
دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث
LEAD_AUTHOR
نرگس
بهشتی
nargesbeheshti@gmail.com
3
دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه قم
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
نقش تاریخ در تفسیر قرآن کریم با تأکید بر تاریخ عصر جاهلی
در فهم و تفسیر قرآن کریم، توجه به تاریخ به ویژه تاریخ عصر جاهلی، به عنوان یکی از مهمترین قرائن فهم متن تاریخی، امری لازم و ضروری است. تاریخ عصر جاهلی در فهم و تفسیر بسیاری از آیات و شناخت و ریشهیابی احکام تأسیسی و امضایی قرآن نقشی تعیینکننده دارد. شناخت آداب و رسوم مختلف عصر جاهلی مانند آداب و رسوم عبادی و مناسک حج، آداب و رسوم اجتماعی و خانوادگی و آداب و رسوم اقتصادی و تجاری در فهم و تفسیر آیات مرتبط با آن نقش دارد. همچنین آگاهی از عقاید، باورها و ادیان عصر جاهلی در شناخت محیط نزول قرآن و فهم بسیاری از آیات کاربرد دارد.
https://qd.razavi.ac.ir/article_1233_46e659f164f3b7b662923a1bd33737dd.pdf
2012-05-21
101
134
تاریخ
تفسیر
تاریخ عصر جاهلی
نقش تاریخ عصر جاهلی در تفسیر
قاسم
فائز
ghfaez@ut.ac.ir
1
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران
AUTHOR
محمدرضا
شاهرودی
mhshahroodi@ut.ac.ir
2
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران
AUTHOR
سعید
گلاب بخش
golabbakhsh@gmail.com
3
دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
گونههای اسباب نزول در روایات فریقین
بحث از روایات واردشده دربارة اسباب نزول یکی از مهمترین بحثهای قرآنی ـ حدیثی است که از گذشته تا به امروز مورد توجه اندیشهوران قرآنی بوده است و نقش مهمی در فهم صحیح آیات قرآنی دارد.
در همین باره از بحثهای مهمی که در گذشته کمتر مورد دقت و بررسی قرار گرفته، این است که اسباب نزول چه گونههایی دارد؟ گونة صحیح آن کدام است؟
این مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی کوشیده است با تبیین گونههای اسباب نزول در مقام ثبوت و اثبات و ارائة نمونه و تحلیل برای هرکدام، روایات اسباب نزول را بررسی نماید.
https://qd.razavi.ac.ir/article_1234_3da80c6ee189f2ba79b328f10ba448ba.pdf
2012-05-21
135
154
علوم قرآن
تفسیر
روایات تفسیری
اسباب نزول
سیدمهدی
احمدی نیک
sm.ahmadinik@gmail.com
1
استادیار دانشگاه علوم اسلامی رضوی
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
گسترة گرایشهای تفسیری
هر یک از مفسران قرآن کریم به گونهای به تفسیر قرآن پرداختهاند، به طوری که در کتابهای تفسیر و نوشتههای آنان تنوع فراوانی ایجاد شده است. حال، پرسش این است که این تنوع در نوشتارها در چه محدودهای از تفسیر جایز است و تا چه اندازه میتواند گسترش یابد؟
با توجه به تفکیک معنایی که میان روشها و گرایشهای تفسیری مطرح خواهد شد، به نظر میرسد امکان بسط و توسعة تفسیر در حوزة گرایشهای تفسیری بسیار گستردهتر از روشهای تفسیری است. در این زمینه مفسران نیز سخنان فراوانی گفته و تنوع قابل توجهی در نوشتارهای تفسیری پدید آوردهاند. همچنین میتوان گفت که گسترة این تنوع نیز به نیازها و یافتههای علمی مفسران و رعایت قواعد تفسیر بستگی دارد.
این نوشتار، در زمینة گرایشهای تفسیری و لزوم تفکیک روشها از گرایشها دیدگاهی نو ارائه کرده است.
https://qd.razavi.ac.ir/article_1235_bed75ae418f42e93c6ec75fc569cd0af.pdf
2012-05-21
155
172
گرایشهای تفسیری
الوان تفسیری
گرایشهای نو در تفسیر
محمد
قربان زاده
qorbanzadeh@chmail.ir
1
استادیار جامعة المصطفی العالمیة
LEAD_AUTHOR
محمدحسن
رستمی
rostami@um.ac.ir
2
دانشگاه فردوسی مشهد
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی زبانشناختی تناسب آیات بر پایة اصل همکاری گرایس
معاندان و کژاندیشان از همان زمان پیامبرN بحث عدم تناسب و نبودِ انسجام بین آیات قرآن کریم را مطرح کردهاند. در دورههای اخیر نیز، خاورشناسان مغرض به این امر پرداخته و سعی کردهاند به پندار باطل خویش، بلاغت کلام وحی را خدشهدار کنند. اصل همکاری، از نظریههای مطرح زبانشناسی، به ویژه در زیرشاخههای واکاوی متن و منظورشناسی است که از سوی گرایس، فیلسوف ـ زبانشناس معروف، پیشنهاد شده است. این نظریه، برای واکاوی متن و بررسی چگونگی پیامگزاری، پیامگیری، تولید و دریافت معانی ضمنی متن و نیز برای بررسی و نشان دادن وجوه ادبی متن تا کنون کارایی بسیار بالایی داشته است. این مقاله با بهرهگیری از اصل همکاری گرایس، به تناسب آیات قرآن دقت نظر داشته و سعی کرده است برای تناسبگریزی ظاهری آیات، توجیهی زبانشناختی و بلاغی ارائه دهد.
https://qd.razavi.ac.ir/article_1236_dd5a2ec3eda4c9f8a273264c98b78c36.pdf
2012-05-21
173
191
قرآن کریم
تناسب آیات
اصل همکاری گرایس
معنای ضمنی
خاورشناسان
غلامعباس
سعیدی
gholamabbassaeedi@chmail.ir
1
استادیار دانشگاه علوم اسلامی رضوی
LEAD_AUTHOR