نقد رویکردهای معناشناسی واژۀ «مسّ» در آیۀ لَا یَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 فردوسی

2 دانشیار دانشگاه تهران, ایران

چکیده

در معناشناسی «مسّ» در آیۀ  لَا یَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ€ سه رویکرد میان عالمان امامیه از آغاز تا کنون رایج است: مسّ ظاهری، مسّ باطنی، مسّ فراگیر. در رویکرد نخست واژۀ «مسّ» به تماس ظاهری معنا شده و حکم فقهی حرمت تماس بدن بدون طهارت با الفاظ قرآن از آیه استنباط شده است. ادلۀ پنج‌گانۀ این رویکرد عبارت‌اند از: استعمال واژۀ «مسّ» در برخورد جسمی دو چیز با یکدیگر، رجوع ضمیر در «لا یمسّه» به قرآن، استشهاد معصوم u، روایت نبوی و مخالفت با وجدان. رویکرد دوم «مسّ» را به درک حقایق قرآنی تبیین کرده است و به ادله‌ای همچون سیاق آیه، فضای نزول آیه، روایات تفسیری، دلالت معنایی مطهّرون بر طهارت معنوی و رجوع ضمیر در «لا یمسّه» به «کتاب مکنون» استدلال شده است. مطابق رویکرد سوم مسّ به معنای مطلق تماس است؛ اعم از تماس ظاهری و معنوی. این رویکرد به اطلاق واژۀ «مسّ» و «المطهّرون» تمسک جسته است. قائلان به رویکردهای سه‌گانه، نگاه انتقادی به یکدیگر داشته و ضمن اقامۀ دلیل به نقد و رد ادلۀ رویکرد رقیب پرداخته‌اند. در این مقاله رویکردهای یادشده، بازشناسی و ارزیابی می‌شوند و ضمن نقد ادله، رویکرد منتخب ارائه می‌گردد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات