دانشگاه علوم اسلامی رضویآموزه های قرآنی2251-9378101820140121آیۀ عَلَیْکُمْ أَنْفُسَکُمْ و پیوند آن با دو مقولۀ «خودسازی» و «دیگرسازی» (با تکیه بر دیدگاه علامه طباطبایی)324455FAمرتضیایروانی نجفیدانشگاه فردوسیحسننقی زادهدانشگاه فردوسی مشهدعباساسماعیلی زادهبی بی حکیمهحسینیJournal Article20200226<em>آیۀ شریفۀ </em><em>یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا عَلَیْکُمْ أَنْفُسَکُمْ</em><em> در سورۀ مائده، از جمله آیات مشکل تفسیری است که در باب ارتباط آن با فریضۀ امر به معروف و نهی از منکر دیدگاههای گوناگونی وجود دارد. برخی، از نسخ حکم امر به معروف سخن گفته و شماری، تقیید و تخصیص آن حکم را از آیه فهمیدهاند. در این میان نگارنده با نقد دیدگاهها و ترجیح دیدگاه علامه طباطبایی</em>Z<em>، امر به معروف را از شئون و مصادیق اشتغال به نفس دانسته است. علامه با عنایت به مبنای حکمت متعالیه و حرکت جوهری، معتقد است: نفس، همان مسیر سلوک انسان و نه رهرو این مسیر است. مقصد و انتهای این مسیر تکوینی خدای متعال بوده و پیمودن آن برای همگان ـ</em><em> </em><em>اعم از مؤمن و کافرـ اضطراری است. این رویکرد نسبت به </em><em>آیه، ثمرات مهمی در عرصۀ خودسازی و تربیت نفس به همراه دارد که مورد واکاوی و بررسی قرار گرفته است.</em>دانشگاه علوم اسلامی رضویآموزه های قرآنی2251-9378101820140121واکاوی چارچوب و شاخصههای اعتماد به نفس در پرتو آموزههای قرآنی2550456FAجوادایروانیعلیعمادیJournal Article20200226<em>اعتماد به نفس در پرتو آموزههای قرآنی به معنای تکیه بر اراده، عمل، استعدادها و توانمندیهای خود با توکّل بر خدا و استمداد از او و توجه به قابلیتهای خدادادی و عزّت و کرامت انسانی، و استقلال در برابر دیگران با قطع طمع و امید از آنان است. این مفهوم با رذایلی اخلاقی همچون خودستایی، عُجب، کبر و غرور تفاوت مشخصی دارد. فضیلتهای اخلاقی نیز همچون تواضع و خشوع، از خاستگاه اعتماد به نفسی قوی نشئت میگیرد. در آموزههای قرآنی، معارف گوناگونی وجود دارد که نتیجۀ آنها، تقویت عزّت نفس و اعتماد به نفس در افراد است. آنچه در این جستار به بحث نهاده شده است، تعریف و تحدید اعتماد به نفس از نگاه دینی، تبیین مرزهای دقیق آن با پارهای از فضایل و رذایل اخلاقی، آموزههای تأییدکننده و عوامل تقویتکنندۀ عزّت نفس و اعتماد به نفس در قرآن، تبیین مقصود از نفس در بین مراتب و موارد کاربرد این واژه و نیز پاسخ به پارهای از شبهات در این باره است.</em>دانشگاه علوم اسلامی رضویآموزه های قرآنی2251-9378101820140121رهایی از رنج در آموزههای قرآنی و آیین بودا5182457FAمحمدحسنرستمیفیاضقرائیعلیجلائیان اکبرنیاعضو هیئت علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی
معاون پژوهش و برنامه ریزی بنیاد پژوهشهای آستان قدس رضویسیدمحمدحسینموسویJournal Article20200226<em>انسان در سختی آفریده شده و در طول زندگی نیز با مشکلات مختلفی روبهروست. مدیریت مشکلات میتواند او را از رنج برهاند و در دلِ بلایا مسیری آرامشزا به وی بنمایاند. از سوی دیگر عدم مدیریت مشکلات موجب اختلالات عصبی و گاه نارضایتی از زندگی میگردد. برخی از ادیان برای مدیریت مشکلات، مبتنی بر جهانبینی خویش، برنامههایی را ارائه نمودهاند تا تحمل رنج را آسان یا آن را ریشهکن نمایند.</em>
<em> در آموزههای قرآنی اسلام و تعالیم پیشوایان آن و نیز تعالیم بودا برای رسیدن به این امر راهکارهایی معرفی شده است. این نوشته به روش توصیفی ـ تحلیلی در پی دستیابی به راهکارهای اسلام و آیین بودا جهت رهایی از رنج و مقایسه و تحلیل اجمالی آنهاست. قرآن در موارد متعدد با پذیرش رنج و مصیبت در زندگی انسان، آن را هدفمند و عمق آن را خیر و خوبی و وسیلهای برای رسیدن به کمال میداند و در یک نگاه کلّی و جامع به سه بخش تقسیم میکند: بازتاب عمل، کفارۀ گناهان و زمینۀ تکامل شخصیت.</em>
از سوی دیگر، آیین بودا رنج را خصیصۀ همۀ هستی از جمله انسان معرفی میکند و با نگاهی بدبینانه به رویدادهای ناخوشایند در زندگی انسان، هدفی برای آنها بیان نمیکند و لزوماً باید پس از انجام دستورات هشتگانه از رنج رهایی یافت. این نوشتار پس از طرح مسئله و مفهومشناسی، به بررسی راهکارهای رهایی از رنج از نظر اسلام و بودا و تحلیل آنها پرداخته است.دانشگاه علوم اسلامی رضویآموزه های قرآنی2251-9378101820140121نقد رویکردهای معناشناسی واژۀ «مسّ» در آیۀ لَا یَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ105128458FAسیدمحمدمرتضویفردوسیعلیراددانشیار دانشگاه تهران, ایرانفضل اللهغلامعلی تبار فیروزجائیJournal Article20200226<em>در معناشناسی «مسّ» در آیۀ </em><em> </em><em>لَا یَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ</em><em> سه رویکرد میان عالمان امامیه از آغاز تا کنون رایج است: مسّ ظاهری، مسّ باطنی، مسّ فراگیر. در رویکرد نخست واژۀ «مسّ» به تماس ظاهری معنا شده و حکم فقهی حرمت تماس بدن بدون طهارت با الفاظ قرآن از آیه استنباط شده است. ادلۀ پنجگانۀ این رویکرد عبارتاند از: استعمال واژۀ «مسّ» در برخورد جسمی دو چیز با یکدیگر، رجوع ضمیر در «لا یمسّه» به قرآن، استشهاد معصوم </em>u<em>، روایت نبوی و مخالفت با وجدان. رویکرد دوم «مسّ» را به درک حقایق قرآنی تبیین کرده است و به ادلهای همچون سیاق آیه، فضای نزول آیه، روایات تفسیری، دلالت معنایی مطهّرون بر طهارت معنوی و رجوع ضمیر در «لا یمسّه» به «کتاب مکنون» استدلال شده است. مطابق رویکرد سوم مسّ به معنای مطلق تماس است؛ اعم از تماس ظاهری و معنوی. این رویکرد به اطلاق واژۀ «مسّ» و «المطهّرون» تمسک جسته است. قائلان به رویکردهای سهگانه، نگاه انتقادی به یکدیگر داشته و ضمن اقامۀ دلیل به نقد و رد ادلۀ رویکرد رقیب پرداختهاند. در این مقاله رویکردهای یادشده، بازشناسی و ارزیابی میشوند و ضمن نقد ادله، رویکرد منتخب ارائه میگردد.</em>دانشگاه علوم اسلامی رضویآموزه های قرآنی2251-9378101820140121بررسی مفهومی و مصداقی أُوتُوا الْعِلْمَ در آیۀ 49 سورۀ عنکبوت129148459FAمحمدمهدیمسعودیJournal Article20200226فضیلت علم و دانش از منظر اسلام پوشیده نیست به گونهای که قرآن کریم هدف از بعثت پیامبر گرامی اسلامN را تعلیم کتاب و حکمت معرفی نموده است. در این راستا قرآن کریم از کسانی یاد نموده است که خداوند آنان را به زینتِ دانش آراسته و از آنها با عنوان أوتوا العلم تعبیر نموده است. در اینکه مصداق أوتوا العلم یا همان صاحبان دانش و معرفت چه کسانیاند، مفسران اقوالی مختلف دارند. صرفنظر از اختلاف مفسران در تفسیر برخی آیات، اقوال در حصر و یا تعمیم مصادیق أوتوا العلم نیز متفاوت است. در این جستار ضمن بررسی مفهومی أوتوا العلم در آیۀ 49 سورۀ عنکبوت، مصادیق أوتوا العلم و قاعدۀ جری و تطبیق بررسی میشود و با استناد تحلیلی به روایات، قول به حصر تثیبت میگردد.دانشگاه علوم اسلامی رضویآموزه های قرآنی2251-9378101820140121ارتباط تکاملی شرایع و تحلیل تأثیر آنها بر احکام فقهی قصههای قرآن و روایات قصص الانبیاء149174460FAمحمدکاظمشاکرمجیدبیگیJournal Article20200226در تبیین چگونگی ارتباط شرایع الهی، فرض تباین و تساوی باطل و وجود احکام مشترک و متفاوت، فرض ثابتی است که در تقریر آن، احکام مشترک به سبب شارع واحد، و اختلافها نه به سبب وجود تکثرگرایی در شرایع الهی میباشد و نه به موجب نسخ شرایع؛ بلکه واقعیت امر چنین است که شریعت، حقیقت واحدهای است که سیر تکاملی تشریع احکام باعث ظهور برخی تفاوتها در آن شده است. این تقریر، اصلی را تأسیس مینماید که در فرایند تشریع احکام، اصل بر تکامل احکام است. بنابراین احکام هیچ شریعتی منسوخ نمیشود بلکه در دَوَران حکم کامل و اکمل تنها حجیت عملی خود را از دست میدهد. بدینجهت گزارههای فقاهتی مربوط به شرایع گذشته تا زمانی که شکل تکاملیافتۀ آن حکم در شریعت اسلام احراز نگردد، حجیت دارد و هر گاه عمل به حکم اکمل (شریعت اسلام) به سبب محذوری متعین نباشد، حکم شریعت سابق متعین میگردد. به سبب این اصل، دامنۀ بینش فقیه علاوه بر قصههای قرآن به روایات قصص الانبیاء نیز توسعه مییابد و دربارۀ رابطۀ احکام شرایع گذشته با شریعت اسلام به سه وجه تصور میشود: 1. بدون تغییر در شریعت اسلام احراز میشوند که عمل به آن برای همگان متعین است؛ 2. نه عین همان حکم و نه صورت تکاملیافتۀ آن هیچ کدام در شریعت اسلام احراز نمیشود که در این صورت، حکم شریعت پیشین بر حجیت خود باقی است؛ 3. صورت تکاملیافتۀ آنها در شریعت اسلام احراز میشود که در وضعیت عادی به حکم شریعت اسلام و در شرایط اضطراری به حکم شرایع قبلی عمل میشود.دانشگاه علوم اسلامی رضویآموزه های قرآنی2251-9378101820140121معرفی و بررسی نشانههای اعراب در نسخهای کهن از قرآن کریم175188461FAرضافرشچیانJournal Article20200226<em>کتابخانۀ مکلنان</em><em><strong>[1]</strong></em><em> دانشگاه مکگیل</em><em><strong>[2]</strong></em><em> حاوی مجموعههایی از ذخایر نفیس و گوهرهای درخشان فرهنگ اسلام و ایران میباشد، قطعات کمیاب از قرآن کریم از جملۀ آنهاست. یکی از کهنترین قطعههای قرآن که در این کتابخانه نگهداری میشود آیاتی از سورۀ مبارکۀ زمر را در بر دارد. این قطعه به خط کوفی بر دو طرف پارهای از پوست نگارش یافته است و برای نشان دادن حرکت حروف و اعراب آیهها از نقطههایی قرمزرنگ استفاده شده است و نمیتوان به یقین دربارۀ نقطۀ حروف متشابه یا نشانههای تقسیم آیهها اظهارنظر کرد. از نشانههای درخور توجه این دستنوشته نقطههایی پیرامون واو میباشد. این نقطهها با توجه به حرکت حرف بعد از واو نهاده شدهاند. وجود دو نقطه بین و قبل از برخی از الفهای این قطعه نیز قابل توجه میباشد. مقالۀ حاضر که حاصل ارزیابی این نسخۀ منحصر به فرد در مدتی طولانی است، بیانگر کوششهای طلایهداران کتابت قرآن کریم و شیوههای ابداعی آنان در نگارش کلام اللّٰه مجید میباشد.</em>
<br clear="all" />
[1]. McLennan.
[2]. McGill University.