2024-03-28T22:12:09Z
https://qd.razavi.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=74
آموزه های قرآنی
آموزه های قرآنی
2251-9378
2251-9378
1396
14
25
سلفیگری در رویکرد تفسیری ابن کثیر از شهرت تا واقعیت با محوریت مبحث توحید
حمید
ایماندار
محمدعلی
رضایی کرمانی
حسن
نقی زاده
عباس
اسماعیلی زاده
سلفیۀ معاصر از ابن کثیر دمشقی به عنوان یک مفسر تمامعیار سلفی یاد میکنند. نوشتار حاضر با محور قرار دادن مبحث توحید به عنوان حوزهای اساسی در مکتب سلفیه، ادعای مذکور را خدشهپذیر میداند. با بررسی جامع تفسیر القرآن العظیم درمییابیم که رویکرد تفسیری ابن کثیر در برخی جوانبِ نظری و عملیِ مبحث توحید، مخالفتی تام و یا جزئی با تلقی خاص سلفیه دارد. وی با برگزیدن مکتب تفویضی ـ تأویلی در مسئلۀ تفسیر صفات الهی، خود را به دیدگاه متأخران اشاعره به عنوان یکی از مکاتب مخالف سلفیه متمایل نموده است. به علاوه تبیین ابن کثیر از مفاهیم توحید عبادی و لوازم آن در سرتاسر تفسیرش نمیتواند با رویکرد خاص و انحصاری سلفیها مطابقت داشته باشد. نوع تلقی ابن کثیر از مجموع جوانب مسئلۀ توحید، این مدعا را که وی پس از مرگ ابن تیمیه به سمت مکتب اشاعره متمایل شده است، تقویت میکند؛ همچنان که مستندات تاریخی قابل تأملی نیز در تأیید مسلک اشعری ابن کثیر ارائه شده است.
ابن کثیر دمشقی
سلفیه
تفسیر
توحید
2017
05
22
3
36
https://qd.razavi.ac.ir/article_325_2cdaca0ee41deec0a0365d6eb5082247.pdf
آموزه های قرآنی
آموزه های قرآنی
2251-9378
2251-9378
1396
14
25
جایگاه مبانی در نظریۀ تفسیری شیخ انصاری
علی
راد
فضل الله
غلامعلی تبار
هرچند شیخ مرتضی انصاری تفسیری کامل از قرآن ندارد، در آثار متعدد فقهی و اصولی خود، مفسرانه به تبیین آیات پرداخته است. تحلیل مبانی وی به عنوان یکی از نمایندگان نظریۀ تفسیر اجتهادی ـ فقهی امامیه در دورۀ معاصر و نمایاندن نقش علمی و سهم تاریخی وی در جریان تفسیر شیعه، از اهمیت و ضرورت برخوردار است. در این پژوهه، مبانی شیخ انصاری در تفسیر آیات الاحکام با روش اکتشافی ـ تحلیلی از میان بیش از بیست اثر وی، بازیابی، طبقهبندی و ارزیابی شده است. نتایج تحقیق نشان میدهد که شیخ دارای مبانی خاص ادبی و کلامی در تحلیل آیات بوده و میتوان وی را دارای نظریۀ تفسیری اجتهادی در تفسیر دانست که از تقلید نظریههای رایج روزگار خویش رهیده و به نقد و نوآوری در مبادی و مبانی تفسیر پرداخته است.
مبانی ادبی تفسیر
مبانی کلامی تفسیر
نظریۀ تفسیری امامیه
تفسیر شیخ انصاری
2017
05
22
37
60
https://qd.razavi.ac.ir/article_326_ee08ec4bb8deb7eb0ed0039a8db021e6.pdf
آموزه های قرآنی
آموزه های قرآنی
2251-9378
2251-9378
1396
14
25
بازنگری مبانی و روش تفسیر ادبی معاصر از منظر امین خولی
محسن
قاسمپور
اعظم
پویازاده
محدثه
ایمانی
در قرن اخیر، امین خولی در مقالۀ «تفسیر در دایرةالمعارف اسلامی با نگاهی ادبی به قرآن» ضمن ارائۀ گامهایی متفاوت در تفسیر قرآن، تفسیر ادبی را دگرگون ساخت. او با اصل قرار دادن قرآن به عنوان یک متن ادبی کوشید قواعد فهم متن ادبی را بر قرآن همچون سایر متون پیاده کند.
در این مقاله، تفاوت میان مبانی فکری و روش تفسیری او را که به صورت ممزوج در مقالۀ خود توضیح داده است، آشکار خواهیم کرد. علاوه بر لزوم فهم ادبی قرآن به مثابۀ متنی سترگ در زبان عربی به عنوان اساسیترین مبنای فکری امین خولی، امکان فهم قرآن توسط افرادی غیر از عالمان دینی، اعتقاد به تأثیر قرائن پیرامونی همچون عوامل محیطی در فهم قرآن، اعتقاد به تکمعنایی در قرآن و اصل بودن قرآن در برابر قواعد نحوی و بلاغی، از جملۀ مبانی فکری او به شمار میرود. همچنین لزوم تفسیر موضوعی قرآن کریم، بهرهمندی از علوم قرآنی در فهم قرآن کریم، توجه به تاریخ و فرهنگ عصر نزول، پژوهش در معنای واژگان، مطالعه و بررسی عبارات و جملات و بهرهگیری از دو علم روانشناسی و جامعهشناسی در تفسیر، از مراحل تفسیر ادبی قرآن به باور اوست. بر این اساس، پیاده کردن قواعد فهم متن ادبی بر قرآن، موجب شکوفایی تفسیر در زمینههای پژوهش واژگان، زیباییشناسی عبارات قرآنی با تعریف متفاوت علم بلاغت و بهرهگیری از علم روانشناسی در فهم تفاوتهای بیان قرآن در انتقال مفاهیم به مخاطب شده است. هرچند در نظر نگرفتن تفاوتهای قرآن با متن ادبی به عنوان متنی الهی و تصور انطباق کامل آنها، موجب دستیابی به نتایج نادرست به ویژه در آثار شاگردان امین خولی گردیده است.
امین خولی
تفسیر ادبی
مبانی تفسیری
روش تفسیر
2017
05
22
61
90
https://qd.razavi.ac.ir/article_327_c3f4b7d92981e35c98cd505c8f5fd183.pdf
آموزه های قرآنی
آموزه های قرآنی
2251-9378
2251-9378
1396
14
25
تحلیل معنایی واژۀ «مراوده» در قرآن کریم و بررسی ترجمههای آن
سیدمحمد
میرحسینی
حجت
رنجی
نزدیک به ده قرن از اولین ترجمۀ قرآن به زبان فارسی میگذرد و همچنان به دلیل نیاز روزافزون به ترجمه، هر از گاهی شاهد ترجمههای جدید قرآن هستیم. با این حال، برخی واژگان نیاز به ترجمه و پژوهش دارند. یکی از این واژگان مراوده است. فعل مراوده 8 بار در قرآن (ر.ک: یوسف/ 23، 26، 30، 32، 51 (2 بار) و 61 ؛ قمر/ 37) و 3 بار در احادیث آمده است. این استعمال، مختص قرآن بوده و از ابتکارات قرآنی است. در کتابهای تفسیر و به تبع آن در ترجمههای صورتگرفته، از این فعل به عنوان «نزدیکی کردن» و «رابطۀ جنسی» تعبیر شده است. ولی آیۀ 61 سورۀ یوسف و احادیث ذکرشده این معنا را نقض میکنند. مادۀ «رَوَدَ» بر تکرار فعل، لطافت و نیرنگ دلالت میکند. استعمال این ماده در باب مفاعله به معنای مشارکت در فعل است. در ترکیب «راودَ+ه+ عن» با کلمۀ بعد، دو عامل بر سر کلمۀ بعد از حرف «عن» نزاع دارند و تعدیۀ فعل به وسیلۀ این حرف، متضمن معنای مخادعه و مراوغه است و بر خلاف استعمال این فعل با حرف جرّ «علی»، استعمال سلبی دارد.
مراوده
سورۀ یوسف
معانی باب مفاعله
ترجمه
2017
05
22
91
114
https://qd.razavi.ac.ir/article_328_4cbfcb30a816dc688a7597f92be1a5ad.pdf
آموزه های قرآنی
آموزه های قرآنی
2251-9378
2251-9378
1396
14
25
چیستی و مختصات روح امری در قرآن
کاوس
روحی برندق
علی
حاجی خانی
علی
بیدسرخی
در قرآن کریم، افزون بر روح عمومی همۀ انسانها و روح خاص اهل «روح الایمان»، روح دیگری به پیامبران الهی به طور عام و به پیامبر اکرم به طور خاص، در قالب تعبیر «روح من أمرنا» یا «روح امری» نسبت داده شده است. مفسّران در ذیل آیات ناظر به این حقیقت قرآنی، هر کدام بر اساس استدلالهای مختلف، دیدگاههای متعددی پیرامون آن بیان داشتهاند. مقالۀ حاضر با بهرهگیری از روش توصیفی ـ تحلیلی، چیستی روح امری و آثار آن را مورد تتبع و پژوهش قرار داده و به این نتیجه دست یافته است که روح امری، عالیترین مراتب روح محسوب میگردد که بر پیامبران الهی به طور عام، و مرتبۀ والاتر آن بر اهل بیت افاضه میگردد که مبدأ علم آن حضرات و اعظم از ملائکۀ مقرب الهی و دارای تأثیرات ویژهای در عرصۀ هستی میباشد.
روح
روح امری
مراتب روح
ملائکه
قرآن
پیامبران
اهل بیت
2017
05
22
115
140
https://qd.razavi.ac.ir/article_329_ea5052886e3e29a0d75c8c7aed73111b.pdf
آموزه های قرآنی
آموزه های قرآنی
2251-9378
2251-9378
1396
14
25
استدلالهای صریح عقلی بر وجود خدا در قرآن
سیدعلی
دلبری
محمداسحاق
عارفی
با توجه به اینکه قرآن منبع اصلی آموزههای دینی است، از مسائل مهمی که پس از فرود آمدن وحی و اکمال دین در بحث خداشناسی در قرآن مطرح است این است که آیا در قرآن استدلال مستقل و صریح عقلی برای اثبات وجود خداوند به کار رفته یا اینکه قرآن کریم وجود خداوند را امری مسلّم و بینیاز از استدلال انگاشته و بدان نپرداخته است؟ در این نوشتار به روش توصیفی ـ تحلیلی پس از بررسی دیدگاهها این مطلب به دست آمده است که برخی مخاطبانِ قرآن را ملحدان و منکران خداوند تشکیل دادهاند و قرآن به آنها توجه نموده و برای ابطال نظریۀ آنها دستکم سه گونه برهانِ علیت، امکان و حدوث را برای اثبات مبدأ متعال بیان کرده است.
قرآن کریم
وجود خدا
استدلال عقلی صریح
استدلال عقلی ضمنی
2017
05
22
141
156
https://qd.razavi.ac.ir/article_330_020b0b6b1389a5ea9571d29f41c207a5.pdf
آموزه های قرآنی
آموزه های قرآنی
2251-9378
2251-9378
1396
14
25
نقد و بررسی تفسیر آیۀ سرد شدن آتش بر ابراهیم
سیدعلی
سجادی زاده
مصطفی
میرزائی
به اعتقاد حکما، انفکاک ذات از ذاتی امری محال و ناممکن است. لیکن برخی با استناد به آیۀ 69 سورۀ انبیاء که خداوند آتش را بر ابراهیمu برد و سلام نمود، در مسئلۀ فوق مناقشه نمودهاند. در مقابل، کسانی که به این قاعده معتقدند، در صدد پاسخ از اشکال فوق برآمده و هر یک پاسخی متفاوت به این اشکال دادهاند.
ما با احصای نظرات مفسران و صاحبنظران دربارۀ این آیه، به نقد و بررسی آنها پرداخته و در نهایت با مناقشه در بعضی و ناکافی دانستن بعضی دیگر، به تبیین پاسخ مختار پرداختهایم. به اعتقاد ما پاسخ به این مسئله، در توجه به مسئلۀ اذن الهی و تأثیر آن در فاعلیت فاعلهای عالم امکان نهفته است. به این معنا که اذن و ارادۀ الهی، شرط تأثیر هر ذات، فعل و حرکتی است؛ خواه اثرش ذاتی باشد و خواه عرضی، امری که متأسفانه با وجود تصریح مکرر آیات و روایات، از دیدگاه اکثر مفسران به دور مانده و در هیچ یک از پاسخهای فوق به آن توجه نشده است.
آتش
حرارت
برد و سلامت
ذات و ذاتی
انبیاء/ 69
قرآن
2017
05
22
157
172
https://qd.razavi.ac.ir/article_331_8af922a9e4e87184c289a001ed2fb774.pdf
آموزه های قرآنی
آموزه های قرآنی
2251-9378
2251-9378
1396
14
25
بررسی مقصود از «ذرّیّة» و «الفلک المشحون» در آیۀ 41 سورۀ یس
کرم
سیاوشی
اسماعیل
شعبانی کامران
آیۀ شریفۀ وَآیَةٌ لَهُمْ أَنَّا حَمَلْنَا ذُرِّیَّتَهُمْ فِی الْفُلْکِ الْمَشْحُونِ(یس/ 41) از جملۀ آیات چالشی قرآن کریم است که در آن دربارۀ مقصود از دو تعبیر «ذرّیّتهم» و «الفلک المشحون» در میان مفسران و قرآنپژوهان اختلافنظر است. برخی این دو تعبیر را به ماجرای طوفان حضرت نوحu ارتباط داده و مقصود از «ذرّیّة» را «پدران» و مراد از «الفلک المشحون» را «کشتی حضرت نوح» دانستهاند. برخی نیز مقصود از ذرّیّه را بذر وجودبخش برای نسلِ به وجودآمده پس از طوفان حضرت نوحu میدانند. برخی دیگر با الهام از سیاق آیات، مقصود از «ذرّیّة» را «بنینوع بشر» و مراد از «الفلک المشحون» را مطلق نوع کشتی میدانند. نظریات متنوع دیگری نیز در این باب مطرح است. در این مقال با مراجعه به تفاسیر و با تأمل و تدبر در همۀ عوامل و بسترهای یاریگر در فهم آیات قرآن، بر این دیدگاه که مقصود از «ذرّیّة» «بنیآدم/ نوع انسان» است و مراد از «الفلک المشحون» مطلق کشتی است، تأکید شده است.
ذرّیّة
الفلک المشحون
سورۀ یس
آیۀ 41
2017
05
22
173
190
https://qd.razavi.ac.ir/article_332_d81e2ecf052f4b193b5ec9efc963d9b4.pdf
آموزه های قرآنی
آموزه های قرآنی
2251-9378
2251-9378
1396
14
25
نیاز به تفسیر قرآن به قرآن،ذاتی یا عرضی
جعفر
نکونام
زکیه
جوانمردزاده
تفسیر قرآن به قرآن از جمله روشهای تفسیری مورد توجه در دورۀ معاصر به شمار میرود و علامه طباطبایی از پیشگامان این روش در این دوره است. اینک این سٶال مطرح است که آیا ذات پارهای از آیات قرآن در زمان نزولشان چنان است که جز با ارجاع به پارهای دیگر از آیات قرآن قابل فهم نبوده است و مخاطبان قرآن بدون ارجاع آن آیات به آیات دیگر قادر به فهم مراد الهی نبودهاند؟ بررسیها در این مقاله نشان میدهد که هیچ آیهای از آیات قرآن وجود ندارد که هنگام نزول مرادش برای مخاطبان قرآن روشن نبوده باشد. آنان هرگز برای فهم مقاصد قرآن نیاز نداشتند که به آیات دیگر قرآن مراجعه کنند. منتها بر اثر گذشت زمان و فراموش شدن قرائن فهم مراد، در آیاتی از قرآن ابهام پدید آمد. یکی از قرائنی که به فهم مراد از این آیات مدد میرساند، آیات متحدالموضوعی است که در قرآن پراکنده است. لذا نیاز به تفسیر قرآن به قرآن نیازی عرضی است، نه ذاتی.
تفسیر قرآن به قرآن
تفسیر آیه به آیه
ذاتی بودن نیاز به تفسیر
عرضی بودن نیاز به تفسیر
2017
05
22
191
210
https://qd.razavi.ac.ir/article_334_8257708b7aebf561a5a739d922d378b6.pdf
آموزه های قرآنی
آموزه های قرآنی
2251-9378
2251-9378
1396
14
25
پرسشگری خداوند در قرآن کریم (مطالعۀ موردی: سورۀ یس)
شهریار
نیازی
طاهره
گودرزی
پرسش و پرسشگری سهم والایی را در تعاملات انسانی به خود اختصاص داده است و مقولۀ پرسش هنری یا بلاغی نیز در این رابطه مطرح شده و میتوان ایفای نقش آن را در زمینههای مختلف به ویژه بحث القای مطالب و آموزش مشاهده کرد. بنابراین به نظر میرسد که بررسی دقیقتر این موضوع در زبان به ویژه مطالعات قرآنی، راهگشای فهم بهتر از آموزههای قرآن کریم است. لذا مقالۀ زیر با بررسی آیاتی در قرآن که خداوند به عنوان گوینده، بشر یعنی مخاطب را در موضع پرسش قرار داده است، به بررسی مقولۀ پرسشگری در این آیات میپردازد و به سؤالاتی همچون چگونگی ابعاد و زوایای پرسشگری خداوند در قرآن کریم، چگونگی کاربرد آنها در راستای مقاصد الهی و جایگاهشان در کلام وحی پاسخ میدهد. چارچوب سٶالات بلاغی و مفاهیم مرتبط با آن، مبنای این نگرش را تشکیل میدهد. در این رابطه، پرسشهای به کاررفته در سورۀ یس نیز به عنوان مطالعۀ موردی، بررسی خواهند شد و این نتیجه حاصل میشود که خداوند پرسشهایی را در قالب پرسشهای هنری، با اهداف متعدد بلاغی و نه به عنوان ابزاری برای کسب اطلاعات بیان کرده است و به همین علت میتوان او را به مثابۀ پرسشگری بزرگ با پرسشهای هدفمند قلمداد کرد.
پروردگار
پرسش
پرسشگری
استفهام
پرسش هنری یا بلاغی
سورۀ یس
قرآن کریم
2017
05
22
211
232
https://qd.razavi.ac.ir/article_335_80ebf79695a310ab09da48ac6bd8680c.pdf
آموزه های قرآنی
آموزه های قرآنی
2251-9378
2251-9378
1396
14
25
فایل کامل نشریه
2017
05
22
1
252
https://qd.razavi.ac.ir/article_412_13f8675689e60963a02d4eb9e6552f7a.pdf