دانشگاه علوم اسلامی رضوی
آموزه های قرآنی
2251-9378
2783-4085
11
20
2015
01
21
واکاوی تحریمِ خشونت مستقیم در شواهد قرآنی
3
28
FA
رسول
اکبری چائی چی
akbari.rsl@gmail.com
مهدی
حسن زاده
hasanzadeh@um.ac.ir
برخی منتقدان، قرآن کریم را به منزلۀ متنی مقدس مطالعه میکنند که به خشونتورزی امر میکند. در مقابل، پژوهش حاضر بر محتوایی قرآنی متمرکز شده است که با نفی خشونت، به ویژه در مقام تحریم خشونتِ مستقیم ارتباط مییابد. شواهد قرآنی مطالعهشده در این جستار عبارتاند از: نفی قتل نفس، نفی کشتار انبیا، نفی خشونت فرعونی و نفی قتل اولاد. مطابق با گونهای از نوعشناسی خشونت، روشن خواهد شد که مصادیقی از خشونت مستقیم که در قرآن کریم تحریم شده است، نیازهای اساسی انسان به بهروزی، معنا و هویت و نیز آزادی و حرّیت را با چالش مواجه میسازد. با توجه به شواهد قرآنی میتوان دریافت که بر خلاف دیدگاه منتقدان مذکور، قرآن کریم افزون بر تحریم خشونت مستقیم در سطح ظاهر ـ یعنی ستاندن جان سایر انسانهاـ ابعاد مختلف آن، همانند توجه به حق بقا و حیات انسان در سطح آشکار تا نیازهایی چون بهروزی، بهرهمندی از معنا و هویت و نیز آزادی را در نظر داشته است. به علاوه، اهتمام قرآن کریم به تحریم خشونت که با پنداشت تولید صلح منفی ارتباط مییابد نیز قابل توجه است.
خشونت مستقیم,قتل نفس,کشتار انبیا,خشونت فرعونی,قتل اولاد,صلح منفی
https://qd.razavi.ac.ir/article_418.html
https://qd.razavi.ac.ir/article_418_f80b78d0e991bcd4abeaef540fbc372d.pdf
دانشگاه علوم اسلامی رضوی
آموزه های قرآنی
2251-9378
2783-4085
11
20
2015
01
21
نقش خدامحوری و مؤلفههای آن در مدیریت فرهنگی از منظر قرآن کریم
29
52
FA
محمدابراهیم
روشن ضمیر
0000-0001-6498-6911
roshanzamir@razavi.ac.ir
نعمت الله
فیروزی
دانشگاه قم
farhangenab@yahoo.com
<em>از آنجا که فرهنگ راه و رسم و شیوۀ زندگی است، آن را نمیتوان از زندگی انسان جدا کرد. حیات و شکوفایی یک ملت در گرو فرهنگی پویا و بالنده است. توجه نداشتن به فعالیتهای فرهنگی، یک ملت را میفرساید و به سوی نابودی سوق میدهد. لزوم برنامهریزی برای محافظت از مرزهای فرهنگی و پاسداری از باورهای دینی، ضرورت مدیریت قوی فرهنگی مبتنی بر آموزههای قرآنی را دوچندان میسازد. این جستار در پی آن است تا یکی از مبانی مهم مدیریت فرهنگی را که عبارت از اصل خدامحوری است بررسی کند. باور به حاکمیت ارادۀ خداوند بر همۀ عالم و اینکه جز ارادۀ او مؤثر در آن نیست و مؤلفههای آن همچون جهانبینیِ درست، باور به تحولپذیری انسان، اعتقاد به روز واپسین، حاضر و ناظر دانستن خداوند، استواری نظام هستی بر پایۀ عدل، بینشِ ویژه، حتمی دانستن پیروزی نهایی و باور به برخورداری از امدادهای غیبی، از مبانی استوارِ قرآنیِ مدیریت فرهنگی است که نتیجهبخش بودن آن را تضمین میکند.</em>
فرهنگ,قرآن,فرهنگ معیار,حیات طیبه,مدیریت فرهنگی,خدامحوری
https://qd.razavi.ac.ir/article_436.html
https://qd.razavi.ac.ir/article_436_6e7e47f27a9a626c006dffb2cb21cea2.pdf
دانشگاه علوم اسلامی رضوی
آموزه های قرآنی
2251-9378
2783-4085
11
20
2015
01
21
سنخشناسی نفاق در قرآن مجید (بررسی جامعهشناختی پدیدۀ نفاق)
53
76
FA
محمدباقر
آخوندی
0000-0002-4705-6963
akhondi@birjand.ac.ir
<em>در منطق قرآن، نفاق آسیب ایمان به شمار میآید، از این رو این مقاله به سنخشناسی منافقان در قرآن مجید میپردازد. این هدف از طریق بررسی جامعهشناختی پدیدۀ نفاق در آیات الهی با روش تحلیل محتوای کیفی، کدگذاری و مقولهبندی مفاهیم ممکن میگردد. تحلیل محتوای کیفیِ بخش زیادی از آیات الهی (حدود 200 آیه) که به این موضوع میپردازند، نشان میدهد که منافقان افرادی دو چهرهاند و دائماً در حال آمد و شد بین ایمان و کفرند. منافعشان تعیینکنندۀ کنشها، تصمیمها، گفتارها و گرایشهای آنهاست. دینْ ابزاری برای تحقق هدفشان است وگرنه دائماً با آن در مبارزهاند. به دلیل دوگانگی و تضاد شخصیتی، به راحتی در جامعه، قابل تشخیص نیستند، به همین خاطر راه شناخت آنها بروز نقاط عطف و حساس در زندگی است. در نتیجه نفاق آسیب جدی ایمان است که با چهار راهکار بازگشت، اصلاح خود و گذشته و پایبندی به دین و اخلاص، قابل اصلاح میباشد.</em>
نفاق,نفاق اجتماعی,سنخهای اجتماعی,سنخشناسی انسان,راهبردهای نفاق
https://qd.razavi.ac.ir/article_437.html
https://qd.razavi.ac.ir/article_437_a8663852160cfedfb52be2d94d899b02.pdf
دانشگاه علوم اسلامی رضوی
آموزه های قرآنی
2251-9378
2783-4085
11
20
2015
01
21
بررسی تطبیقی رویکرد فریقین به قرآن با محوریت کتاب «فضل القرآن» کافی و «فضائل القرآن» صحیح بخاری
77
102
FA
سیدمهدی
علمی حسینی
0000-0002-8220-7157
sm.elmi@gmail.com
سهیلا
پیروز فر
0000-0003-3560-0359
spirouzfar@um.ac.ir
spirouzfar@um.ac.ir
غلام رضا
رئیسیان
گروه علوم قرآن و حدیث،دانشکده الهیات،فردوسی مشهد،عضو هیات علمی
raeisian42@yahoo.com
<em>کافی و صحیح بخاری، دو جامع حدیثی برتر هر یک از فریقین است. این نوشتار، در پی تطبیق دو کتاب «فضل القرآن»کافی و «فضائل القرآن» صحیح بخاری با نگاه رویکردشناختی است. نویسنده، پس از «نمایهزنی روایات» هر دو کتاب، به «یکپارچهسازی نمایهها» و «تعیین محورهای کلی» پرداخته و با استخراج «فراوانیِ هر یک از نمایهها» به «درختوارۀ موضوعی هر کتاب» رسیده است. «گزارش توصیفی هر کتاب» همراه با «تطبیق محورهای اصلی نمایهها در دو کتاب» گامهای بعدی محقق بوده است. در نهایت، ضمن تبیین مختصر «بایستههای تدوین کتابی حدیثی دربارۀ قرآن کریم» به شاخصهای چهارگانۀ: «فرستندۀ پیام، پیام، گیرندۀ پیام و مخاطب پیام» به عنوان محور کار اشاره شده است. پس از این، میزان تطبیق دو کتاب، با مدل پیشنهادی بیان شده است.</em>
<em> تحقیق حاضر، تثبیت فرضیۀ نویسنده را مبنی بر اینکه «الکافی در مقابل صحیح بخاری، تصویری واقعیتر و دقیقتر از قرآن کریم ارائه کرده است»، نتیجه داده است.</em>
قرآن,کافی,صحیح بخاری,فضل القرآن,فضائل القرآن,رویکردشناسی تطبیقی,روایات فریقین
https://qd.razavi.ac.ir/article_440.html
https://qd.razavi.ac.ir/article_440_4dc4328e75babb43a016326da1eabfde.pdf
دانشگاه علوم اسلامی رضوی
آموزه های قرآنی
2251-9378
2783-4085
11
20
2015
01
21
رویکرد شیخ طوسی نسبت به پیشینیان در مسئلۀ روایات تأویلی در حق اهل بیت
103
128
FA
شادی
نفیسی
naficy_z@yahoo.com
مریم
ولایتی
m_velayati85@yahoo.com
<em>شیخالطائفه محمد بن حسن طوسی در قرن پنجم هجری و در فضای ویژۀ آن روز بغداد تفسیری نگاشته که از هر حیث با تفاسیر شیعی پیش از خود متمایز است. یکی از ابعاد برجستۀ آن، میزان و چگونگی بهرهگیری شیخ طوسی از گونۀ روایات تأویلی در حق اهل بیت</em><em> است. جستار حاضر به طور مشخص در پی بررسی و پاسخگویی به این مسئله است که دلیل تغییر رویکرد شیخ طوسی در این زمینۀ خاص نسبت به پیشینیان خود چه بوده است و به چه علت از ذکر بسیاری از روایات تأویلی که مفاهیم برخی آیات را بر اهل بیت</em><em> تطبیق دادهاند، اجتناب کرده و آنها را محل توجه و نظر قرار نداده است؟ پاسخ این سؤال در گام نخست، مبانی شیخ طوسی در گزینش روایات تأویلی و در گام بعدی عامل مؤثر در تغییر این مبانی نسبت به پیشینیان را برای ما روشن خواهد ساخت.</em>
شیخ طوسی,التبیان فی تفسیر القرآن,روایات تأویلی,تأویل,اهل بیت
https://qd.razavi.ac.ir/article_441.html
https://qd.razavi.ac.ir/article_441_534421308fbae61667763c3ca5cd181b.pdf
دانشگاه علوم اسلامی رضوی
آموزه های قرآنی
2251-9378
2783-4085
11
20
2015
01
21
بنمایههای تفسیری ـ کلامی امامت در قصص قرآن در کلام شیخ مفید
129
148
FA
محسن
دیمه کار
mdeymekar@gmail.com
محمدحسن
رستمی
rostami@um.ac.ir
حسن
نقی زاده
دانشگاه فردوسی مشهد
naghizadeh@um.ac.ir
سیدمحمد
امام زاده
emamzadeh@um.ac.ir
جستار حاضر میکوشد تا بنمایههای تفسیری ـ کلامی امامت را در قصص قرآن از منظر شیخ مفید بررسی و تبیین نماید. بررسیها در میراث علمی شیخ مفید نشان میدهد که اعلم بودن، صدور معجزه، عصمت و محدَّث بودن از مهمترین بنمایههای کلامی در حوزۀ شرایط و لوازم امامت در قصص قرآن است و از سوی دیگر پنهانی بودن ولادت امام عصر ، تصدی مقام امامت در کودکی، غیر عادی نبودن غیبت، طول عمر امام عصر u، عدم تعارض حدیث «من مات و هو لا یعرف إمام زمانه مات میتة جاهلیّة» با غیبت امام، استمرار نیاز به امام در حال غیبت نیز از مهمترین بنمایههای کلامی در حوزۀ مسائل تخصصی مهدویت در قصص قرآن از نگاه شیخ مفید است. بررسی شبهۀ انحصار معجزه به انبیا نیز از دیگر مباحث این نوشتار است.
قصص قرآن,امامت,شیخ مفید,استنباط کلامی و تفسیر کلامی
https://qd.razavi.ac.ir/article_442.html
https://qd.razavi.ac.ir/article_442_4e3c3103a74511cdc939ba176e4228a9.pdf
دانشگاه علوم اسلامی رضوی
آموزه های قرآنی
2251-9378
2783-4085
11
20
2015
01
21
بررسی تطبیقی فضایل اخلاقی و ویژگیهای حضرت یوسف در قرآن کریم و تورات
149
174
FA
عباس
مصلایی پور یزدی
mossallaee@isu.ac.ir
مرتضی
قاسمی حامد
mor.ghasemihamed@gmail.com
<em>یکی از مطالب مشترک بین قرآن و کتب آسمانی گذشته، بیان قصههای مربوط به انبیا</em>u<em> است. بیان تفاوتهای داستانسرایی در قرآن با دیگر کتب آسمانی<br /> به صورت روشمند و با تأکید بر فضایل اخلاقی و ویژگیهای یوسف</em>u<em> از اهداف نگارش این مقاله است. بر اساس بررسیهای انجامشده به روش توصیفی ـ تحلیلی، فضایل اخلاقی و ویژگیهای یوسف</em>u<em> در قرآن و تورات به سه دسته تقسیم میشوند: 1. اختصاصیِ قرآن؛ 2. اختصاصیِ تورات؛ 3. مشترک بین قرآن و تورات. مراد از ویژگیها، شاخصههای زندگی یوسف</em>u<em> است که به واسطۀ آنها معرفی میشود. محوریت سرگذشت یوسف</em>u<em> در قرآن، فضایل اخلاقی و شخصیت والای اوست، ولی محوریت آن در تورات، تاریخ زندگی اوست، به طوری که به بیان جزئیات پرداخته و ترتیب تاریخی در آن رعایت شده است. نتیجۀ بررسی این دو کتاب آسمانی در این زمینه، این است که شخصیت ایشان در قرآن، درخشانتر از تورات است؛ چون با دلایلِ روشن آمده، هدایت شده و به هدایت مردم میپردازد، اما در تورات از هدایت کردن او خبری نیست و حتی به تهمتِ جاسوسی دادن به برادران توصیف میشود. با این حال، نقطۀ مشترک دو کتاب، این است که در هر دو، دامن یوسف</em>u<em> از معاصی پاک است.</em>
یوسف,قرآن کریم,تورات,قصص قرآن,فضایل اخلاقی,پیامبران
https://qd.razavi.ac.ir/article_443.html
https://qd.razavi.ac.ir/article_443_11f2824230522ac758f15c8414cb1c0a.pdf
دانشگاه علوم اسلامی رضوی
آموزه های قرآنی
2251-9378
2783-4085
11
20
2015
01
21
تحلیل نشانه ـ معناشناسی گفتمان در قصۀ یوسف
175
192
FA
فریده
داودی مقدم
fdavoudy@gmail.com
<em>امروز، نشانه ـ معناشناسی،</em><em> حوزههایی فراتر از نشانهشناسی کلاسیک و ساختگرا را در بر میگیرد. یکی از این حوزهها، اشکال روایی گفتمان است که در قالب نظامهای گفتمانی آشکار میشود و در آن، نشانهها، ویژگیِ نشانهپذیری مجدد مییابند و از نشانههای معمول، قاموسی و کلیشهای با کارکردهای رایج و تکراری به عرصۀ نشانههای نامعمول و نو وارد میشوند و ابعاد ارزشی و زیباییشناختی مییابند و ساحتی سرشار از پویایی و سیالیتی را تجربه میکنند که به شکلی طبیعی گفتمان و نتایجِ مترتب بر آن را میسازند. با تأمل در برخی قصص قرآنی میتوان دریافت که این متون به صورت پنهان و آشکار دربردارندۀ اغلب این نظامهای گفتمانی است؛ نظامهای گفتمانی چون تجویزی، القایی یا تعاملیشناختی، تنشی و رخدادی.</em>
<em> این پژوهش با تحلیل قصۀ یوسف از این دیدگاه به توصیف و تبیین انواع نظامهای گفتمانی در این قصه میپردازد و به نتایج قابل توجهی دست مییازد که بر تعالی ساختار و معنای قصۀ یوسف تأکید دوباره میکند. در این جستار هرگز در صدد آن نیستیم که ارزش قصۀ یوسف و یا قصص قرآن را به سبب دارا بودن این نظامهای گفتمانی بدانیم، بلکه با قبول تعالی همهجانبۀ این قصص برآنیم که این بعد از نظامهای گفتمانی را در ساختار و محتوای آنان آشکار سازیم و به سخنی دیگر در صدد توصیف این نظامها در سطح و عمق این قصه هستیم تا از این رهگذر یکی دیگر از ابعاد ارزشمند قصههای قرآنی تبیین و اثبات شود.</em>
<em> روش تحقیق به شیوۀ تحلیل محتوا و بر اساس نظریههای نشانه ـ معناشناسی است که در آرای افرادی چون گرمس در سالهای اخیر مطرح شده است.</em>
نشانه ـ معناشناسی,نظامهای گفتمانی,قصۀ یوسف,گرمس
https://qd.razavi.ac.ir/article_444.html
https://qd.razavi.ac.ir/article_444_d41d8cd98f00b204e9800998ecf8427e.pdf