ORIGINAL_ARTICLE
واکاوی تحریمِ خشونت مستقیم در شواهد قرآنی
برخی منتقدان، قرآن کریم را به منزلۀ متنی مقدس مطالعه میکنند که به خشونتورزی امر میکند. در مقابل، پژوهش حاضر بر محتوایی قرآنی متمرکز شده است که با نفی خشونت، به ویژه در مقام تحریم خشونتِ مستقیم ارتباط مییابد. شواهد قرآنی مطالعهشده در این جستار عبارتاند از: نفی قتل نفس، نفی کشتار انبیا، نفی خشونت فرعونی و نفی قتل اولاد. مطابق با گونهای از نوعشناسی خشونت، روشن خواهد شد که مصادیقی از خشونت مستقیم که در قرآن کریم تحریم شده است، نیازهای اساسی انسان به بهروزی، معنا و هویت و نیز آزادی و حرّیت را با چالش مواجه میسازد. با توجه به شواهد قرآنی میتوان دریافت که بر خلاف دیدگاه منتقدان مذکور، قرآن کریم افزون بر تحریم خشونت مستقیم در سطح ظاهر ـ یعنی ستاندن جان سایر انسانهاـ ابعاد مختلف آن، همانند توجه به حق بقا و حیات انسان در سطح آشکار تا نیازهایی چون بهروزی، بهرهمندی از معنا و هویت و نیز آزادی را در نظر داشته است. به علاوه، اهتمام قرآن کریم به تحریم خشونت که با پنداشت تولید صلح منفی ارتباط مییابد نیز قابل توجه است.
https://qd.razavi.ac.ir/article_418_f80b78d0e991bcd4abeaef540fbc372d.pdf
2015-01-21
3
28
خشونت مستقیم
قتل نفس
کشتار انبیا
خشونت فرعونی
قتل اولاد
صلح منفی
رسول
اکبری چائی چی
akbari.rsl@gmail.com
1
AUTHOR
مهدی
حسن زاده
hasanzadeh@um.ac.ir
2
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
نقش خدامحوری و مؤلفههای آن در مدیریت فرهنگی از منظر قرآن کریم
از آنجا که فرهنگ راه و رسم و شیوۀ زندگی است، آن را نمیتوان از زندگی انسان جدا کرد. حیات و شکوفایی یک ملت در گرو فرهنگی پویا و بالنده است. توجه نداشتن به فعالیتهای فرهنگی، یک ملت را میفرساید و به سوی نابودی سوق میدهد. لزوم برنامهریزی برای محافظت از مرزهای فرهنگی و پاسداری از باورهای دینی، ضرورت مدیریت قوی فرهنگی مبتنی بر آموزههای قرآنی را دوچندان میسازد. این جستار در پی آن است تا یکی از مبانی مهم مدیریت فرهنگی را که عبارت از اصل خدامحوری است بررسی کند. باور به حاکمیت ارادۀ خداوند بر همۀ عالم و اینکه جز ارادۀ او مؤثر در آن نیست و مؤلفههای آن همچون جهانبینیِ درست، باور به تحولپذیری انسان، اعتقاد به روز واپسین، حاضر و ناظر دانستن خداوند، استواری نظام هستی بر پایۀ عدل، بینشِ ویژه، حتمی دانستن پیروزی نهایی و باور به برخورداری از امدادهای غیبی، از مبانی استوارِ قرآنیِ مدیریت فرهنگی است که نتیجهبخش بودن آن را تضمین میکند.
https://qd.razavi.ac.ir/article_436_6e7e47f27a9a626c006dffb2cb21cea2.pdf
2015-01-21
29
52
فرهنگ
قرآن
فرهنگ معیار
حیات طیبه
مدیریت فرهنگی
خدامحوری
محمدابراهیم
روشن ضمیر
roshanzamir@razavi.ac.ir
1
LEAD_AUTHOR
نعمت الله
فیروزی
farhangenab@yahoo.com
2
دانشگاه قم
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
سنخشناسی نفاق در قرآن مجید (بررسی جامعهشناختی پدیدۀ نفاق)
در منطق قرآن، نفاق آسیب ایمان به شمار میآید، از این رو این مقاله به سنخشناسی منافقان در قرآن مجید میپردازد. این هدف از طریق بررسی جامعهشناختی پدیدۀ نفاق در آیات الهی با روش تحلیل محتوای کیفی، کدگذاری و مقولهبندی مفاهیم ممکن میگردد. تحلیل محتوای کیفیِ بخش زیادی از آیات الهی (حدود 200 آیه) که به این موضوع میپردازند، نشان میدهد که منافقان افرادی دو چهرهاند و دائماً در حال آمد و شد بین ایمان و کفرند. منافعشان تعیینکنندۀ کنشها، تصمیمها، گفتارها و گرایشهای آنهاست. دینْ ابزاری برای تحقق هدفشان است وگرنه دائماً با آن در مبارزهاند. به دلیل دوگانگی و تضاد شخصیتی، به راحتی در جامعه، قابل تشخیص نیستند، به همین خاطر راه شناخت آنها بروز نقاط عطف و حساس در زندگی است. در نتیجه نفاق آسیب جدی ایمان است که با چهار راهکار بازگشت، اصلاح خود و گذشته و پایبندی به دین و اخلاص، قابل اصلاح میباشد.
https://qd.razavi.ac.ir/article_437_a8663852160cfedfb52be2d94d899b02.pdf
2015-01-21
53
76
نفاق
نفاق اجتماعی
سنخهای اجتماعی
سنخشناسی انسان
راهبردهای نفاق
محمدباقر
آخوندی
akhondi@birjand.ac.ir
1
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی تطبیقی رویکرد فریقین به قرآن با محوریت کتاب «فضل القرآن» کافی و «فضائل القرآن» صحیح بخاری
کافی و صحیح بخاری، دو جامع حدیثی برتر هر یک از فریقین است. این نوشتار، در پی تطبیق دو کتاب «فضل القرآن»کافی و «فضائل القرآن» صحیح بخاری با نگاه رویکردشناختی است. نویسنده، پس از «نمایهزنی روایات» هر دو کتاب، به «یکپارچهسازی نمایهها» و «تعیین محورهای کلی» پرداخته و با استخراج «فراوانیِ هر یک از نمایهها» به «درختوارۀ موضوعی هر کتاب» رسیده است. «گزارش توصیفی هر کتاب» همراه با «تطبیق محورهای اصلی نمایهها در دو کتاب» گامهای بعدی محقق بوده است. در نهایت، ضمن تبیین مختصر «بایستههای تدوین کتابی حدیثی دربارۀ قرآن کریم» به شاخصهای چهارگانۀ: «فرستندۀ پیام، پیام، گیرندۀ پیام و مخاطب پیام» به عنوان محور کار اشاره شده است. پس از این، میزان تطبیق دو کتاب، با مدل پیشنهادی بیان شده است.
تحقیق حاضر، تثبیت فرضیۀ نویسنده را مبنی بر اینکه «الکافی در مقابل صحیح بخاری، تصویری واقعیتر و دقیقتر از قرآن کریم ارائه کرده است»، نتیجه داده است.
https://qd.razavi.ac.ir/article_440_4dc4328e75babb43a016326da1eabfde.pdf
2015-01-21
77
102
قرآن
کافی
صحیح بخاری
فضل القرآن
فضائل القرآن
رویکردشناسی تطبیقی
روایات فریقین
سیدمهدی
علمی حسینی
sm.elmi@gmail.com
1
LEAD_AUTHOR
سهیلا
پیروز فر
spirouzfar@um.ac.ir
2
spirouzfar@um.ac.ir
LEAD_AUTHOR
غلام رضا
رئیسیان
raeisian42@yahoo.com
3
گروه علوم قرآن و حدیث،دانشکده الهیات،فردوسی مشهد،عضو هیات علمی
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
رویکرد شیخ طوسی نسبت به پیشینیان در مسئلۀ روایات تأویلی در حق اهل بیت
شیخالطائفه محمد بن حسن طوسی در قرن پنجم هجری و در فضای ویژۀ آن روز بغداد تفسیری نگاشته که از هر حیث با تفاسیر شیعی پیش از خود متمایز است. یکی از ابعاد برجستۀ آن، میزان و چگونگی بهرهگیری شیخ طوسی از گونۀ روایات تأویلی در حق اهل بیت است. جستار حاضر به طور مشخص در پی بررسی و پاسخگویی به این مسئله است که دلیل تغییر رویکرد شیخ طوسی در این زمینۀ خاص نسبت به پیشینیان خود چه بوده است و به چه علت از ذکر بسیاری از روایات تأویلی که مفاهیم برخی آیات را بر اهل بیت تطبیق دادهاند، اجتناب کرده و آنها را محل توجه و نظر قرار نداده است؟ پاسخ این سؤال در گام نخست، مبانی شیخ طوسی در گزینش روایات تأویلی و در گام بعدی عامل مؤثر در تغییر این مبانی نسبت به پیشینیان را برای ما روشن خواهد ساخت.
https://qd.razavi.ac.ir/article_441_534421308fbae61667763c3ca5cd181b.pdf
2015-01-21
103
128
شیخ طوسی
التبیان فی تفسیر القرآن
روایات تأویلی
تأویل
اهل بیت
شادی
نفیسی
naficy_z@yahoo.com
1
LEAD_AUTHOR
مریم
ولایتی
m_velayati85@yahoo.com
2
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
بنمایههای تفسیری ـ کلامی امامت در قصص قرآن در کلام شیخ مفید
جستار حاضر میکوشد تا بنمایههای تفسیری ـ کلامی امامت را در قصص قرآن از منظر شیخ مفید بررسی و تبیین نماید. بررسیها در میراث علمی شیخ مفید نشان میدهد که اعلم بودن، صدور معجزه، عصمت و محدَّث بودن از مهمترین بنمایههای کلامی در حوزۀ شرایط و لوازم امامت در قصص قرآن است و از سوی دیگر پنهانی بودن ولادت امام عصر ، تصدی مقام امامت در کودکی، غیر عادی نبودن غیبت، طول عمر امام عصر u، عدم تعارض حدیث «من مات و هو لا یعرف إمام زمانه مات میتة جاهلیّة» با غیبت امام، استمرار نیاز به امام در حال غیبت نیز از مهمترین بنمایههای کلامی در حوزۀ مسائل تخصصی مهدویت در قصص قرآن از نگاه شیخ مفید است. بررسی شبهۀ انحصار معجزه به انبیا نیز از دیگر مباحث این نوشتار است.
https://qd.razavi.ac.ir/article_442_4e3c3103a74511cdc939ba176e4228a9.pdf
2015-01-21
129
148
قصص قرآن
امامت
شیخ مفید
استنباط کلامی و تفسیر کلامی
محسن
دیمه کار
mdeymekar@gmail.com
1
LEAD_AUTHOR
محمدحسن
رستمی
rostami@um.ac.ir
2
LEAD_AUTHOR
حسن
نقی زاده
naghizadeh@um.ac.ir
3
دانشگاه فردوسی مشهد
LEAD_AUTHOR
سیدمحمد
امام زاده
emamzadeh@um.ac.ir
4
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی تطبیقی فضایل اخلاقی و ویژگیهای حضرت یوسف در قرآن کریم و تورات
یکی از مطالب مشترک بین قرآن و کتب آسمانی گذشته، بیان قصههای مربوط به انبیاu است. بیان تفاوتهای داستانسرایی در قرآن با دیگر کتب آسمانی به صورت روشمند و با تأکید بر فضایل اخلاقی و ویژگیهای یوسفu از اهداف نگارش این مقاله است. بر اساس بررسیهای انجامشده به روش توصیفی ـ تحلیلی، فضایل اخلاقی و ویژگیهای یوسفu در قرآن و تورات به سه دسته تقسیم میشوند: 1. اختصاصیِ قرآن؛ 2. اختصاصیِ تورات؛ 3. مشترک بین قرآن و تورات. مراد از ویژگیها، شاخصههای زندگی یوسفu است که به واسطۀ آنها معرفی میشود. محوریت سرگذشت یوسفu در قرآن، فضایل اخلاقی و شخصیت والای اوست، ولی محوریت آن در تورات، تاریخ زندگی اوست، به طوری که به بیان جزئیات پرداخته و ترتیب تاریخی در آن رعایت شده است. نتیجۀ بررسی این دو کتاب آسمانی در این زمینه، این است که شخصیت ایشان در قرآن، درخشانتر از تورات است؛ چون با دلایلِ روشن آمده، هدایت شده و به هدایت مردم میپردازد، اما در تورات از هدایت کردن او خبری نیست و حتی به تهمتِ جاسوسی دادن به برادران توصیف میشود. با این حال، نقطۀ مشترک دو کتاب، این است که در هر دو، دامن یوسفu از معاصی پاک است.
https://qd.razavi.ac.ir/article_443_11f2824230522ac758f15c8414cb1c0a.pdf
2015-01-21
149
174
یوسف
قرآن کریم
تورات
قصص قرآن
فضایل اخلاقی
پیامبران
عباس
مصلایی پور یزدی
mossallaee@isu.ac.ir
1
LEAD_AUTHOR
مرتضی
قاسمی حامد
mor.ghasemihamed@gmail.com
2
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
تحلیل نشانه ـ معناشناسی گفتمان در قصۀ یوسف
امروز، نشانه ـ معناشناسی، حوزههایی فراتر از نشانهشناسی کلاسیک و ساختگرا را در بر میگیرد. یکی از این حوزهها، اشکال روایی گفتمان است که در قالب نظامهای گفتمانی آشکار میشود و در آن، نشانهها، ویژگیِ نشانهپذیری مجدد مییابند و از نشانههای معمول، قاموسی و کلیشهای با کارکردهای رایج و تکراری به عرصۀ نشانههای نامعمول و نو وارد میشوند و ابعاد ارزشی و زیباییشناختی مییابند و ساحتی سرشار از پویایی و سیالیتی را تجربه میکنند که به شکلی طبیعی گفتمان و نتایجِ مترتب بر آن را میسازند. با تأمل در برخی قصص قرآنی میتوان دریافت که این متون به صورت پنهان و آشکار دربردارندۀ اغلب این نظامهای گفتمانی است؛ نظامهای گفتمانی چون تجویزی، القایی یا تعاملیشناختی، تنشی و رخدادی.
این پژوهش با تحلیل قصۀ یوسف از این دیدگاه به توصیف و تبیین انواع نظامهای گفتمانی در این قصه میپردازد و به نتایج قابل توجهی دست مییازد که بر تعالی ساختار و معنای قصۀ یوسف تأکید دوباره میکند. در این جستار هرگز در صدد آن نیستیم که ارزش قصۀ یوسف و یا قصص قرآن را به سبب دارا بودن این نظامهای گفتمانی بدانیم، بلکه با قبول تعالی همهجانبۀ این قصص برآنیم که این بعد از نظامهای گفتمانی را در ساختار و محتوای آنان آشکار سازیم و به سخنی دیگر در صدد توصیف این نظامها در سطح و عمق این قصه هستیم تا از این رهگذر یکی دیگر از ابعاد ارزشمند قصههای قرآنی تبیین و اثبات شود.
روش تحقیق به شیوۀ تحلیل محتوا و بر اساس نظریههای نشانه ـ معناشناسی است که در آرای افرادی چون گرمس در سالهای اخیر مطرح شده است.
https://qd.razavi.ac.ir/article_444_d41d8cd98f00b204e9800998ecf8427e.pdf
2015-01-21
175
192
نشانه ـ معناشناسی
نظامهای گفتمانی
قصۀ یوسف
گرمس
فریده
داودی مقدم
fdavoudy@gmail.com
1
AUTHOR